O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi jalilova s. X., G`Ayibova n. A
Yüklə 3,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Taqrizchilar:
N.I.Halilova - Nizomiy nomidagi TDPU dotsenti, psixologiya fanlari nomzodi. O‘.B. Shamsiev – O‘zMU dotsenti, psixologiya fanlari nomzodi. 3 KIRISH Mustaqil O‘zbekistonning kelajagi har tomonlama yetuk, intellektual salohiyati baland avlodni tarbiyalash bilan uzviy bog‘liq. Shu bois ham O‘zbekiston uchun ta’lim-tarbiya tizimini tubdan isloh qilish, uni zamon talablari darajasiga ko‘tarish asosiy maqsad qilib olindi. Ana shunday dolzarb vazifani amalga oshirishda insonning psixologiyasi, uning psixologik xususiyatlari va xulq-atvorini o‘rganish va undan barkamol avlodni tarbiyalash maqsadida foydalanish kabi masalalar alohida ahamiyat kasb eta boshladi. Bugungi kunda milliy tiklanish mafkurasi shakllanayotgan jamiyatda ma’naviy-ahloqiy muhit sog‘lomlashayotgan, milliy qadriyatlar, inson huquqi, erki tiklanayotgan bir sharoitda jamiyatda o‘zligini va o‘z qobiliyatini har tomonlama namoyon eta oladigan, ma’rifatli, diniy va dunyoviy bilimlarni mukammal egallagan aqlan etuk, axloqan pok, jismonan sog‘lom erkin ijodkor shaxs darkor. O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov Oliy Majlisning IX sessiyasida so‘zlagan nutqida: “Faqatgina chinakam ma’rifatli odam inson qadrini, millat qadriyatini, bir so‘z bilan aytganda, o‘zligini anglash, erkin va ozod jamiyatda yashash, mustaqil jamiyatimizning jahon hamjamiyatida o‘ziga munosib obro‘, o‘rin egallashi uchun fidoiylik bilan kurashishi mumkin” 1 deb ta’kidlagan edi. “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunda fuqarolarning ta’lim olishga bo‘lgan konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirishni konseptual va strategik jihatdan belgilangan bo‘lsa, “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” esa xalq ta’limini yaqin kelajakdagi aniq rivojlanish yo‘li ko‘rsatib berilgan. Mamlakatimiz birinchi Prezidenti I.A.Karimov “Bugungi zamon talabi ertangi mamlakatimizning tashvishlari bizdan xalq ta’limi tizimini isloh qilish zarurligini taqozo etmoqda. Kechagi zamon ruhida ta’lim-tarbiya ko‘rgan kishining ongu-shuurini yangilamay, mustaqil taraqqiyotga mos ta’lim tizimini 1 I.Karimov. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo`lida. 6 -jild.-Toshkent, “O`zbekiston” 1998. – Barkamol avlod O`zbekison taraqqiyotining pydevori. Б-302. 4 yo‘lga qo‘ymay turib, yangi imorat, huquqiy demokratik davlat binosini tiklab bo‘lmaydi. Bugungi kun talablari tamoman boshqacha,”– deb ta’kidlagan edilar. Ta’limdagi yangilanishlar ta’lim jarayoni orqali o‘quvchini o‘z kelajagini yorqin tasavvur qila oladigan, bu borada o‘z taqdiri va o‘z shaxsiga ongli munosabatda bo‘lib, turli faoliyatlarda o‘z-o‘zini rivojlantira oladigan erkin, faol va mustaqil shaxsni shakllantirishni ko‘zda tutadi. Birinchi prezidentimiz ta’kidlaganidek, “Zamon talablariga mos mutaxassis tayyorlamoqchi ekanmiz, birinchi navbatda o‘quv yurtimizning shakli, qiyofasi va tarkibi, moddiy bazasi ham zamonaviy bo‘lishi shart”. Bugungi kunda erkin fuqaro ma’naviyatini, ozod shaxsni shakllantirish masalasi oldimizda turgan eng dolzarb vazifadir, yani o‘z kuchi va imkoniyatlariga tayanadigan, atrofda sodir bo‘layotgan voqea va hodisalarga mustaqil munosabat bilan yondashadigan, ayni paytda shaxsiy manfaatlarni mamlakat va xalq manfaatlari bilan uyg‘un holda ko‘radigan erkin, barkamol insonlarni tarbiyalashimiz kerak. Hozirgi davrda yoshlarni mustaqil ijodiy fikrlashga o‘rgatish, mustaqil fikr yuritish imkoniyatlarini, intellektual salohiyatini rivojlantirish muammosi respublikamiz ta’lim tizimi oldida turgan dolzarb masalalardan biridir. Respublikada “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunni, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ni amalga oshirish jarayonida hayotimizning barcha jabhalarida “inson omili”ning roli ortib borishi kuzatilmoqda. Yuksak qobiliyatli mutaxassislarni tayyorlashga nisbatan talab kun sayin ortib bormoqda. Shunday ekan, alohida olingan iste’dodli shaxslardagina emas, balki barcha insonlarning ijodiy imkoniyatlarini, ijobiy shaxs xususiyatlarini iloji boricha ko‘proq rivojlantirish zarurati yuzaga kelmoqda. Bunday sharoitda inson va uning intellektual salohiyatiga aloqador fanlarning roli ortib borishi, har bir inson shaxsida mavjud yashirin imkoniyatlardan foydalanish, ularni ro`yobga chiqarish yo‘l- yo‘riqlarini nazariy jihatdan ishlab chiqish ehtiyoji namoyon bo‘lmoqda. Ma`lumki, ta’lim va tarbiya jarayonida shaxsning yosh xususiyatlarini inobatga olish kerak. Biroq shaxsning to‘laqonli psixik taraqqiyoti nuqtai 5 nazariga ko‘ra vazifalar ancha murakkbroq qo‘yilmog‘i zarur, ya’ni yosh xususiyatlari pedagogik jarayonda nafaqat inobatga olinishi, balki faol ravishda shakllantirilib, shaxsning ijodiy salohiyatlarini ro‘yobga chiqarishga ko‘mak berishi kerak. Psixik taraqqiyotning o`ziga xos jihatlarini tadqiq qilish psixologik hosilalarning tarkib topishi va genezisiga faol ta’sir o‘tkazishni taqozo qiladigan faol shakllantirish funksiyasini belgilaydi. Ta’lim-tarbiyaning asosiy vazifasi- shaxsning to‘laqonli psixik va shaxs taraqqiyotini ta’minlashdir. Shu sababli turli hil yosh davrlarida shaxsning psixik rivojlanish xususiyatlari va darajasini o‘rganish talab etiladi. Bunda esa umumiy psixodiagnostika faniga oid bilimlar yordamga keladi. Umumiy psixodiagnostika fani shaxsni har tomonlama, yani uning kognitiv sohasi, xulq-atvori, individual-psixologik xususiytalarini o`rganishning metodologiyasi, nazariyasi, metodlari haqidagi bilimlarni shakllantirish imkonini beradi. Shu bilan bir qatorda shaxs rivojlanishini ilmiy asosda diagnostika qilish, prognozlash, aniq amaliy tavsiyalar ishlab chiqish bilan bo`gliq malaka va ko`nikmalar hosil bo`lishi uchun asosiy manbaa bo`lib xizmat qiladi. O‘quv qo‘llanmada psixologik diagnostikaning asosiy masalalari har tomonlama yoritiladi. Mazkur qo’llanmaning nazariy qismi psixologiya fanlari nomzodi, dotsent S.X.Jalilova tomonidan, amaliy mashg’ulotlar uchun mavzular qismi N.A.G’ayibova tomonidan tayyorlandi. Umumiy psixodiagnostika psixologiya fanlarining orasida alohida ahamiyatga ega bo`lib, ushbu fanni bo`lajak psixolog mutaxassislar tomonidan o`zlashtirilishi ularning kelajakdagi faoliyatlarini samarali amalga oshirilishini ko`p jihatdan belgilab beradi. Yüklə 3,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|