4. Dividendlarni to„lash tartibi va jarayoni. Amaldagi normativ hujjatlarga asosan, AJning sof foydasigina dividend deb
hisoblaniladi va bu so‗mma aksiyadorning qo‗lidagi aksiyalarining nominal
qiymatiga nisbatan proporstional taqsimlanadi. Masalan, AJ yil yakuni bo‗yicha
1500 ming so‗m sof foyda olgan. Aksiyalarning shu AJdagi umumiy soni 2000 dona,
har birining nominal qiymati 1000 so‗mdan. Shulardan 10%, ya‘ni 200 donasi
imtiyozli aksiyalar va 1800 donasi oddiy aksiyalar. Imtiyozli aksiyalarning egalari yil
yakuniga ko‗ra 150% dividend olishlari kerak. Demak 200 dona imtiyozli (1000 x
150%) aksiyalarning har biriga 1500 so‗mdan , jami 300 100ming (200 x 1500) so‗m
dividend to‗lanishi lozim. Qolgan 1200 ming so‗m (1500 ming.so‗m - 300
ming.so‗m) 1800 oddiy aksiyalarning har biriga proporstional taqsimlanishi kerak,
ya‘ni 666 so‗m 67 tiyindan (1200000 : 1800). Bir kishida 10 dona oddiy aksiya
bo‗lsa, u aksiyadorga 6666 so‗m 70 tiyin dividend, ikkinchida 3 dona aksiya bo‗lsa
2000 so‗m (666, 67 x 3) dividend va v x.k. shu taqlidda hisoblanadi. Dividend, AJ
tomonidan har kvartalda, yarim yilda yoki bir yilda bir marta to‗lanishi mumkin.
Dividendlarni to‗lash jarayoni deyarlik barcha mamlakatlarda bir xil.
Dividendlarning e‘lon qilingan vaqti - bu direktorlar (Kuzatuv) Kengashi
tomonidan dividend to‗lash to‗g‗risidagi qarorning qabo‗l qilingan kuni. Juda ko‗p
kompaniyalar bu ma‘lumotni moliyaviy-iqtisodiy ma‘lumotlarga mutaxassislashgan
gazeta-junallar va radio-televideniya orqali e‘lon qiladi. Sababi, barcha aksiyadorlar
e‘lon qilingan dividend kuni, miqdori, tartibi to‗g‗risida qayerda bo‗lishidan qat‘iy
nazar, xabardor bo‗lishlari lozim.
29
3-rasm. Davlat kompaniyalarining dividend siyosatining shakllanishiga ta‟sir
