O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi m. G. Umarxodjaeva, O. S. Umarov, D. A. Ismailov

Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yxati: 
1. O‗zbekiston Respublikasi Qonuni №233-I ―Aksiyadorlik jamiyatlari va 
aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‗g‗risida (yangi tahriri)‖, 1996-yil 26-
aprel. Yangi tahriri O‗RQ-370 son bilan 2014-yil 06-mayda tasdiqlangan.
2.O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining "O‗zbekiston Respublikasini yanada 
rivojlantirish bo‗yicha harakatlar strategiyasi to‗g‗risida" gi Farmoni. // O‗zbekistan 
Respublikasi Qonunlari to‗plami. 2017 y., № 6, st. 70. 
3. O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev tomonidan 2017-yil 
22-dekabr kuni birinchi marta mamlakatimiz parlamenti – Oliy Majlisga 
Murojaatnomasi Toshkent : O‗zbekiston, 2017 y., 104 b... 
2. 
KOMPANIYANING 
DIVIDENDLAR 
SIYOSATINI 
SHAKLLANTIRISHGA RAHBARLIK QILISH
1. Emitentlarning dividend siyosati tushunchasi, iqtisodiyotdagi roli va 
shakllantirishdagi yondashuvlar. 
Dividend siyosatini ishlab chiqishdan asosiy maqsad foydaning mulkdorlar 
tomonidan joriy iste‘mol qilinishi hamda korxonaning kelgusidagi o‗sishi o‗rtasida 
zarur mutanosiblikni o‗rnatish bo‗lib, korxonaning bunday o‗sishi uning bozor 
qiymatini maksimallashtiradi va strategik rivojlanishini ta‘minlaydi.

---

32 
Dividend siyosati – bu korporatsiya umumiy strategiyasining tarkibiy qismi 
bo‗lib, u korporatsiya ishtirokchilari daromadlarining maksimallashtirishga erishishga 
qaratilgandir. Dividend siyosati korporativ boshqaruvning moliyaviy mexanizmi 
sifatidagi asosiy funksiyasi korxona bozor qiymatini maksimallashtirish maqsadida 
foydaning iste‘mol qilinuvchi va kapitallashtiriluvchi qismlari o‗rtasidagi nisbatni 
maqbo‗llashtirishdan iborat.
Nazariy jihatdan dividend siyosatining tanlanishi ikkita asosiy masalani hal 
qilishni ko‗zda tutadi:
1) dividendlar miqdori aksiyadorlar jami boyligining o‗zgarishiga ta‘sir 
qiladimi?
2) ta‘sir etadigan bo‗lsa, uning optimal miqdori qanday bo‗lishi kerak?
Birinchi savolga javobning ijobiy bo‗lishi shubha to‗gdirmaydi - dividend 
siyosati, kompaniya kapitali to‗zilmasini boshqarish kabi, uning egalari 
farovonligining o‗zgarishiga sezilarli ta‘sir ko‗rsatadi.
Bu haqiqatni yana bir bor tasdikdash uchun aksiyalarni baholash modellaridan 
birini - Gordon modelini2 keltiramiz: Vt = Di/ 
R-G
bu yerda Vt- aksiyaning nazariy qiymati;
Di - kutilayotgan navbatdagi davr dividendi;
R - maqbo‗l daromadlilik (diskontlanish koeffitsienti);
G - dividendlar o‗sishining kutilayotgan sur‘atlari.
Ko‗rinib to‗rganidek, kutilayotgan dividend qanchalik katta va uning o‗sish 
sur‘atlari qanchalik yuqori bo‗lsa, aksiyaning nazariy qiymati ham shunchalik yuqori 
bo‗ladi. Aksiya qiymatining o‗sishi esa aksiyadorlar farovonligining ortishini 
bildiradi. Shunday qilib, vaqt o‗tgan sayin dividend miqdorini oshirib borishning 
maqsadga muvofiqligi to‗grisidagi xulosaga kelish mumkin. Ammo boshqacha tarzda 
fikr yuritib ko‗raylik.
Birinchidan, an‘anaviy ma‘noda dividendlar to‗lash kompaniya aynan shu 
paytda uz ixtiyorida yirik miqdorda naqd pul mablag‗lariga egaligini nazarda tutadi. 
Albatta, bu doim ham to‗gri emas, chunki kompaniya naqd pul mablag‗‗lariga katta 

---

33 
ehtiyoj sezadigan vaziyatlar ko‗proq uchraydi, lekin bu uning moliyaviy axvoli 
tangligi bilan doim ham bog‗liq bo‗lavermaydi.
Ikkinchidan, dividendlar to‗lash foydani qayta moliyalashtirish imkoniyatini 
kamaytiradi, bu esa uzoq kelajakda kompaniya foydasiga, ya‘ni uning egalari 
farovonligiga salbiy ta‘sir ko‗rsatishi mumkin. Bunday fikr yuritib mutlaqo teskari 
xulosaga kelamiz - katta dividendlardan manfaatdorlik past.
Shunday qilib, dividend siyosati modiyalashtirishning tashqi manbalari 
miqdorini 
belgilaydi va 
ayni paytda 
dividendlar to‗lash uchun qayta 
moliyalashtirishdan ajratiladigan mablag‗lar ulushini hisoblab chiqaradi. Boshqa teng 
sharoitlarda foydaning qanchalik katta qismi dividendlar to‗lashga sarflansa, 
shunchalik kam mablag‗ kompaniyani qayta moliyalashtirishga qoladi, uning o‗sish 
sur‘atlari ham shunchalik past bo‗lib, aksiyalar kursi qiymatining o‗sishi ham 
shunchalik kam va muammoli bo‗ladi.
Investorlar 
odatda 
qaysi 
kompaniyaning 
dividend 
siyosati 
ularning 
investitsiyalash maqsadlariga ko‗prok, mos kelsa, shu kompaniyani tanlaydilar. 
Shuning uchun aksiyadorlar dividendlar miqdori kamligidan emas, balki dividend 
siyosatining o‗zgartirilishidan ko‗proq norozi bo‗lishlari mumkin. Shunday qilib, 
dividend 
siyosatining 
barqarorligi 
investorlarning 
kompaniyaga 
nisbatan 
munosabatiga ta‘sir qiladigan muhim omillardan biridir.

---

34