O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi m. G. Umarxodjaeva, O. S. Umarov, D. A. Ismailov

 
1-rasm. Davlat kompaniyalarining dividend siyosatini shakllantirish nuqtai 
nazaridan xususiyatlari. 
Ko‗p jihatdan dividendlar to‗lash amaliyotining "rasmiylashtirish samarasi" 
ommaviy kompaniyalarning o‗ziga xos xususiyatlariga bog‗liq edi. Odatda ichkarida 
Ilmiy tadqiqotlar (ham Rossiya, ham chet el) jamoatchilik tomonidan tan olingan - bu 
aksiyalari qimmatli qog‗ozlar bozorida cheklovlarsiz (yoki, hech bo‗lmaganda, 
sotilishi mumkin) sotiladigan kompaniya. Shunga ko‗ra, ularning aksiyalarini erkin 
muomalada bo‗lish imkoniyati davlat va nodavlat kompaniyalarni aniq farqlashning 
asosiy mezoni sifatida ko‗rib chiqiladi, aksariyat hollarda tadqiqotchilar qo‗shimcha 
cheklovlar qo‗ymaydilar (xususan, aksiyalar fond birjasida yoki birjadan tashqari 
bozorda, milliy yurisdiktsiyada sotilishi mumkin). yoki chet elda, bitta fond birjasida 
yoki bir nechta, va hokazo). Aslida, ushbu atamaning iqtisodiy talqinida har qanday 
manfaatdor investorning ma‘lum bir standartlashtirilgan tartibda ochiq aksiyadorlik 
kompaniyasida aksiyalarini sotib olish imkoniyati mavjudligi muhim ahamiyatga ega.
Rossiya ommaviy kompaniyalarining dividend siyosatining shakllanishi nuqtai 
nazaridan ularning aksiyalarining omma uchun ochiqligi quyidagilarga olib keladi: 
Jamiyatning 
o'ziga xos 
xususiyatlari 
dividendlarni 
shakllantirish 
siyosati
Aksiyadorlarning ko'pligi 
Doimiy egalik o'zgarishi 
Mulk tuzilishidagi tez-tez o'zgarishlar 
Minoritar aksiyadorlarning majburiyatlari 
Ma‘lumotlarni muntazam oshkor qilish 

---

19 
1) davlat kompaniyalarining mulkchilik tarkibi nodavlat kompaniyalarning 
mulkchilik tuzilishidan tubdan farq qiladi: birinchisi, ko‗pchilik minoritar 
aksiyadorlarning mavjudligi bilan tavsiflanadi, ularning har biri alohida-alohida juda 
oz miqdordagi aksiyalarga egadir; 
2) ommaviy kompaniyalarning mulkchilik tarkibi ko‗pincha ozchilik 
aksiyadorlariga ta‘sir ko‗rsatadigan tez-tez o‗zgarib turadi; 
3) ommaviy kompaniyalarning mulkchilik tarkibidagi o‗zgarishlar tez amalga 
oshiriladi; 
4) ba‘zi korporativ xatti-harakatlar uchun jamoat kompaniyalari minoritar 
aksiyadorlar oldida muayyan majburiyatlarga ega va ko‗pincha qonunchilik 
darajasida belgilangan; 
5) 
davlat 
kompaniyalari 
o‗zlarining faoliyati to‗g‗risida nodavlat 
kompaniyalarga qaraganda ancha ko‗p ma‘lumotlarni muntazam ravishda oshkor 
qiladilar va bunday ochiqlik asosan himoya qilishga qaratilgan minoritar 
aksiyadorlarning manfaatlari (ommaviy kompaniyalarning bu xususiyatlari 1-rasmda 
keltirilgan).