O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi m. G. Umarxodjaeva, O. S. Umarov, D. A. Ismailov
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yxati
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.DIVIDENDLAR SIYOSATI TURLARI 1. Rossiya kompaniyalarining dividend siyosatining nazariy jihatlari.
|
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yxati:
1. O‗zbekiston Respublikasi Qonuni №233-I ―Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‗g‗risida (yangi tahriri)‖, 1996 yil 26 aprel. Yangi tahriri O‗RQ-370 son bilan 2014-yil 06-mayda tasdiqlangan. 2.O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining "O‗zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‗yicha harakatlar strategiyasi to‗g‗risida" gi Farmoni. // O‗zbekistan Respublikasi Qonunlari to‗plami. 2017 y., № 6, st. 70. 97 3. O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev tomonidan 2017-yil 22-dekabr kuni birinchi marta mamlakatimiz parlamenti – Oliy Majlisga Murojaatnomasi Toshkent : O‗zbekiston, 2017 y., 104 b. . . 4. Zaynutdinov SH.N. Korporativ boshqaruv asoslari. O‗quv qo‗llanma. -T.: O‗zbekiston, 2008. – 260 b. 5. Xodiev B.YU., Berkinov B.B. ―Korporativ boshqaruv va raqobatni rivojlantirish‖ O‗quv qo‗llanma. -T.: 2011 y. 6. Steen Thomsen & Martin Conyon – Corporate Governance, mechanisms and systems. McGraw-Hill Higher Education UK, 2012 – 367pp. 7. Bob Tricker – Corporate Governance, Principles, Policies and Practices, 3rd edition, Oxford online resources center, 2012 – 904pp. 8.www.webofsciense.com - Xalqaro ilmiy maqolalar platformasi 9. .www.ziyonet.com –axborot-ta‘lim tarmog‗i 98 6.DIVIDENDLAR SIYOSATI TURLARI 1. Rossiya kompaniyalarining dividend siyosatining nazariy jihatlari. O‗tgan asrning oxirida Rossiyada sodir bo‗lgan iqtisodiy rivojlanishning paradigma o‗zgarishi milliy iqtisodiyotning chuqur transformatsiyasiga, xususan, fond bozori muhim segmentlardan biri bo‗lib kelgan qimmatbaho qog‗ozlar bozorining tug‗ilishi va jadal rivojlanishiga yordam berdi. Birja savdosini rivojlantirish va xususiy va institutsional investorlarning paydo bo‗lishi bilan tavsiflanadigan ichki fond bozorining paydo bo‗lishi kompaniyaning tegishli sof foydasini taqsimlash masalasini hal qildi. Deyarli darhol dividendlarni to‗lash va daromadlarni qayta investitsiyalash o‗rtasida optimal nisbati topish kerak bo‗ldi. Ta‘kidlash joizki, dastlab ko‗plab kompaniyalar, shu jumladan, jamoat birlashmalari "sinov va xato" bilan shug‗ullanishdi, bu juda murakkab bo‗lmagan vazifadan katta darajada o‗z-o‗zidan (masalan, XX asrning 90-yillarida Rossiya kompaniyalarining aksariyat aksionerlari dividend to‗lovlarini moliyaviy resurslarga o‗z qisqa muddatli ehtiyojlari asosida va dividendlar to‗lovlarining kompaniyaning moliyaviy holatiga ta‘sirini hisobga olmagan holda) to‗lash to‗g‗risidagi qaror. Rossiya kompaniyalarining daromadlarini taqsimlashning bunday yondashuvi 1998- yilda yuzaga kelgan krizisdan aniq namoyon bo‗ldi. Keyinchalik ko‗plab firmalarning muvozanatsiz va ko‗pincha oddiygina tizimsiz foyda taqsimlashlari moliyaviy barqarorlikni yo‗qotdi. Natijada, ba‘zi kompaniyalar biznesni saqlash uchun qo‗shimcha investitsiyalarni talab qildilar, ikkinchisiga majburiy qo‗shilish va sotib olish oqibatida egalik qilganlar, uchinchisi esa bankrotlik tartib-qoidalari bilan o‗tdi va mavjud bo‗lishni to‗xtatdi. 2000-yillarning boshida Rossiya fond birjasi (birinchi navbatda fond bozorida) daromadlarni taqsimlash siyosati yanada tizimli va iqtisodiy jihatdan tobora mustahkam bo‗lish, ya‘ni dividendlarni to‗lash mahalliy kompaniyalarning moliyaviy faoliyatidan "to‗xtatib qo‗yildi". Daromadlarni taqsimlash siyosatini aniq belgilash zarurligini tushunish juda muhim edi (uning batafsil tavsifi va hech bo‗lmaganda kompaniyaning yuqori menejerlari va egalari bilan tanishish) 99 Bu davr, Rossiya fond bozorida "dividend siyosati" ning paydo bo‗lishi va keng tarqalish vaqti deb hisoblanishi mumkin. Shu bilan birga, yirik korxonalar uchun ham uning shakllanishi jarayoni juda uzoq davom etdi. Shunday qilib, agar 1990-yillar oxirida sof foyda taqsimotining dastlabki qaydlari rus kompaniyalarining rasmiy hujjatlarida o‗z nizomining qismlaridan biri sifatida namoyon bo‗ladigan bo‗lsa, barcha manfaatdor taraflar uchun ochiq bo‗lgan mustaqil hujjat shaklida dividendlar siyosatini e‘lon qilish normaga aylandi. 2008-yilgacha bo‗lgan ishbilarmonlik amaliyoti Shunga qaramay, Rossiya kompaniyalarining dividendlar siyosati bilan bog‗liq ko‗plab nazariy masalalar ilmiy nuqtai nazardan yomonlashib bormoqda, va yuqori darajadagi muhokamalar, hatto, dividendlar siyosatining mohiyatini tushunish bilan bog‗liq bo‗lgan masalalardir. Moliya sohasidagi zamonaviy adabiyotlarda ko‗plab qarama-qarshiliklar, ayrim hollarda esa ushbu muammo bo‗yicha antagonistik ilmiy qarashlar mavjudligi ta‘kidlangan. Ilmiy fikrlarning plyuralizmini saqlab qolish va dividendlar siyosatining mohiyatini tushunish uchun yagona yondashuvning yo‗qligi, asosan, bu muddat afsuski, amal qilmaydigan Rossiya qonunchiligining o‗ziga xos xususiyatlari bilan bog‗liq. Shunday qilib, «Qimmatli qog‗ozlar bozori to‗g‗risida» gi 1996-yil 22-apreldagi 39-FZ-sonli federal qonuni «ulush» atamasini ta‘riflaydi: «aksiyadorlik jamiyatining foydasining bir qismini olish uchun egasining (aksiyadorning) dividendlar, aksiyadorlik jamiyatini boshqarishda ishtirok etish va tugatilgandan keyin qolgan mulkning bir qismi uchun. ―Shunday qilib, dividendlar olish huquqi aksiyadorlarning ajralmas huquqi hisoblanadi.Aslida, "dividend" atamasining qonuniy ta‘rifi Rossiya Federatsiyasining Soliq kodeksida keltirilgan: dividend "tashkilotdan aksiyador (ishtirokchi) tomonidan olingan daromadni taqsimlashda olingan daromad (shu jumladan, imtiyozli aksiyalar bo‗yicha foizlar) aksiyadorlarga (qatnashchiga) tegishli aksiyalar (aksiyalar) bo‗yicha aksiyadorlarning (qatnashchilarning) ushbu tashkilotning ustav fondidagi ulushiga mutanosib ravishda". Shuningdek, dividendlar "Rossiya Federatsiyasidan tashqaridagi manbalardan olinadigan har qanday daromadni xorijiy mamlakatlar qonunlariga muvofiq dividendlar" deb hisoblaydi. 100 Ushbu normativ hujjat kompaniyaning aksiyadorlari uchun to‗lovlar dividendlar deb e‘tirof etilmaydigan holatlar aniq va bir xilda aniqlanadi: "1) ushbu tashkilotning aksiyadoriga (qatnashchisiga) tashkilotni tugatilgan taqdirda, ushbu aksiyadorning (qatnashchining) tashkilotning ustav fondiga qo‗shgan miqdoridan oshmagan naqd yoki naqd pullar; 2) tashkilotning aksiyadorlariga (qatnashchilariga) shu tashkilotning aksiyalarini mulkka berish shaklida to‗lash; 3) ustav kapitali ushbu notijorat tashkiloti tomonidan to‗lanadigan nizom jamg‗armasiga ega bo‗lgan tadbirkorlik subyektlari tomonidan asosiy yuridik faoliyatni amalga oshirish (notijorat faoliyati bilan bog‗liq bo‗lmagan) uchun notijorat tashkilotiga to‗lanadigan to‗lovlar. Dividendlar to‗lashni amalga oshirish shartlari "Aksiyadorlik jamiyatlari to‗g‗risida" 1995-yil 26-dekabrdagi 208-FZ-sonli federal qonuniga binoan to‗zilgan. "Tovarlarni to‗lash manbai - soliqdan so‗ng daromad solig‗i (kompaniya sof foydasi)" bo‗lib, u "buxgalteriya hisobiga ko‗ra belgilanadi jamoat oldidagi javobgarlik, "muayyan turdagi imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlar bilan" ham ushbu maqsadlar uchun ilgari shakllantirilgan kompaniyaning maxsus mablag‗‗lari hisobidan to‗lanishi mumkin ". Shu qonunga muvofiq kompaniyaning oraliq dividendlarni to‗lash huquqi ko‗zda tutilgan: «Kompaniya birinchi choraklik, olti oy, to‗qqiz oylik moliyaviy yil natijalari va (yoki) moliyaviy yil yakunlari bo‗yicha joylashtirilgan aksiyalar bo‗yicha dividendlar to‗lash to‗g‗risida qaror qabo‗l qilish (e‘lon qilish) huquqiga ega, Ushbu federal qonun bilan o‗rnatilgan. To‗lanadigan dividendlarni to‗lash to‗g‗risidagi qaror 1-chorak, yarim yil va moliya yilining to‗qqiz oyi natijalari asosida tegishli muddat tugaganidan keyin uch oy mobaynida amalga oshirilishi mumkin. " Dividendlar to‗lash shaklini qonuniy deb topish ham muhimdir: "pul mablag‗‗larida va kompaniya ustavida, boshqa mulkda nazarda tutilgan hollarda" va "naqd pulda dividendlar to‗lashni aksiyadorlar reestrini yuritayotgan ro‗yxatga oluvchi tomonidan kompaniya yoki uning nomidan amalga oshiradi bunday jamiyat yoki kredit muassasasi. 101 Ta‘kidlash joizki, amaldagi qonun hujjatlarida aksiyadorlar reestrini yuritish tizimida shaxsiy hisobvaraqqa ega bo‗lgan shaxslarga daromad to‗lashga doir ish bor. Xususan, dividendlarni to‗lash pul mablag‗‗larini pochta orqali topshirish yo‗li bilan amalga oshirilgan bo‗lsa, yoki ko‗rsatilgan shaxslarning o‗z bank hisobvaraqlariga pul o‗tkazish yo‗li bilan, shuningdek aksiyalarga bo‗lgan huquqi kompaniyaning aksiyadorlik reestriga kiritilgan boshqa shaxslarga pul mablag‗‗larini o‗tkazish uchun mablag‗‗lar ularning bank hisob raqamlari "; "Kompaniyaning ushbu shaxslarga dividendlar to‗lash majburiyati federal pochta xizmati tashkilotiga kelib tushgan kundan boshlab yoki pul mablag‗‗lari olingan kundan boshlab ushbu dividendlarni olish huquqiga ega bo‗lgan shaxsning bank hisobvarag‗‗i ochilgan kredit tashkilotiga kelib tushgan kundan boshlab bajarilgan deb hisoblanadi". Bundan tashqari, ko‗rib chiqilayotgan qonunda aksiyadorlar ro‗yhatini yopish sanasini belgilashda umumiy yondashuv belgilanadi ("dividendlarni to‗lash to‗g‗risidagi qarorga muvofiq, ularni olish huquqiga ega shaxslar aniqlangan sanadan oldin belgilanishi mumkin emas) dividendlar to‗lash to‗g‗risida qaror qabul qilingan sanadan e‘tiboran va bunday qaror qabul qilingan kundan e‘tiboran 20 kundan kechiqtirmay); dividendlar olish huquqiga ega shaxslar doirasini shakllantirish («tegishli toifadagi (turdagi) aksiyalarga ega bo‗lgan shaxslarga dividendlar yoki ushbu aksiyalar bo‗yicha huquqlarni amalga oshiradigan shaxslar savdo kunining oxirida dividendlarni to‗lash to‗g‗risidagi qarorga muvofiq ularni qabul qilishga haqli shaxslar aniqlanadi)»; dividend to‗lash miqdorini belgilash («dividendlarning miqdori kompaniyaning boshqaruv kengashi (maslahat kengashi) tomonidan tavsiya etilgan dividendlar miqdoridan kattaroq bo‗lishi mumkin emas» va «kompaniya dividendlarning har bir turi (turi) bo‗yicha e‘lon qilingan dividendlarni to‗lashi kerak»). Ushbu normativ hujjatda dividendlar to‗lash bo‗yicha cheklashlar belgilab qo‗yilganligi, bu esa dividendlarni to‗lash to‗g‗risidagi qarorga (deklaratsiyaga) va taqiqlangan dividendlarni to‗lash bilan bog‗liq cheklovlarga bog‗liq. Qonunchilik, asosan, kompaniyani to‗lovni to‗lash to‗g‗risida qaror qabo‗l qilish huquqiga ega bo‗lmagan hollarni ifodalaydi: 102 "1) Kompaniyaning barcha ustav kapitalini to‗lamagunga qadar; 2) barcha aksiyalarni qayta sotib olishdan oldin, muayyan sohada aksiyadorlar tomonidan sotib olinishi lozim. 76 ta holat; 3) agar bunday qaror qabo‗l qilingan kunida kompaniya Rossiya Federatsiyasi qonun hujjatlariga muvofiq bankrotlik to‗g‗risidagi bankrotlik to‗g‗risidagi arizaga muvofiq (bankrotlik) belgilariga javob bersa yoki ushbu belgilar kompaniyaga dividendlar to‗lash natijasida kelib chiqsa; 4) agar bunday qaror qabo‗l qilingan kuni kompaniya ustav fondining qiymati va zaxira jamg‗armasidan kam bo‗lsa va ajratilgan imtiyozli aksiyalarning tugatish qiymati ustavda belgilangan nominal qiymatdan oshib ketgan bo‗lsa yoki bunday qaror natijasida uning miqdoridan kam bo‗lsa; 5) federal qonunlarda nazarda tutilgan boshqa hollarda. Qonuniylik darajasida turli xil aksiyalar bo‗yicha dividendlarni to‗lashning aniqligi (xususan, "oddiy aksiyalar va imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlarni to‗lash to‗g‗risida qaror qabo‗l qilinmasligi aniqlanmagan dividendlar miqdori aniqlanmaganligi aniq belgilab qo‗yilganligini alohida ta‘kidlash lozim) imtiyozli aksiyalarning barcha turlari bo‗yicha dividendlarning to‗liq hajmini (shu jumladan kümülatif imtiyozli aksiyalar bo‗yicha jamlangan dividendlarni) to‗lash to‗g‗risida qaror qabul qilish, dividendlar miqdori (shu jumladan, birinchi Kompaniyaning ustavida dividend miqdori kompaniyaning ustavida belgilanadigan ma‘lum bir turdagi imtiyozli aksiyalar uchun kompaniyaning ustavida belgilab qo‗yilgan, agar to‗liq dividendlarni to‗lash to‗g‗risida qaror qabul qilinmasa (shu jumladan, barcha yig‗ilgan so‗mmalarning to‗liq to‗lanishini ham hisobga olgan holda) ushbu imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlar olish tartibida ustunlikka ega bo‗lgan imtiyozli aksiyalarning barcha turlari bo‗yicha jami imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlar. Nihoyat, deklaratsiyalangan dividendlar mavjud bo‗lgan taqdirda ham, kompaniyaning ba‘zi hollarda ularni to‗lashga haqlari yo‗q, ya‘ni: "agar to‗lov kunida kompaniya Rossiya Federatsiyasi qonunchiligiga muvofiq, bankrotlik (bankrotlik) yoki bankrotlik to‗g‗risida bankrotlik belgilariga Bu belgilar kompaniyada dividendlar to‗lash natijasida paydo bo‗ladi "; "Agar to‗lov kunida 103 kompaniyaning sof aktivlarining qiymati ustav kapitalining, zaxira fondining va ustav kapitalining ustavida belgilangan ustav kapitalining tugatilgan qiymatidan kam bo‗lsa yoki dividend to‗lovi natijasida belgilangan miqdordan kam bo‗lsa va" boshqa hollarda ko‗rsatilgan bo‗lsa federal qonunlar. Ta‘kidlash joizki, "belgilangan holatlar tugagandan so‗ng kompaniya" aksiyadorlarga e‘lon qilingan dividendlarni to‗lashi shart ". Yuqorida sanab o‗tilganlarni sarhisob qiladigan bo‗lsak, amaldagi Rossiya qonunchiligi qoidalari dividendlarni to‗lash masalalariga to‗g‗ridan-to‗g‗ri yoki bilvosita ta‘sir ko‗rsatishi juda muhim ziddiyatdir. Bir tomondan, odatiy va imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlarni olish ularning egalariga berilgan imtiyozli huquqlardan biri hisoblanadi (ba‘zi hollarda ixtisoslashtirilgan ilmiy adabiyotda bu huquq "aksiyadorlarning asosiy huquqi" deb ataladi). Va darhol bir nechta me‘yoriy hujjatlarda dividendlar asosan kompaniyaning sof foydasidan to‗lanadi. Boshqa tomondan, "dividend siyosati" atamasi rasmiylashtirilmagan ta‘rifi yo‗q, lekin ayni paytda unga rioya qilishda hisobga olinishi kerak bo‗lgan talablar va cheklovlar ya‘ni, atamalar noaniqligi sharoitida, rus kompaniyalariga rioya qilish uchun majburiy bo‗lgan qonunchilik normalari mavjud. Shu munosabat bilan 2014-yilning oxirida Federal mulkni boshqarish bo‗yicha federal agentlikning "Davlat ishtirokidagi aksionerlik kompaniyalarida imtiyozli siyosatni ishlab chiqish bo‗yicha qo‗llanma" ni tasdiqlash to‗g‗risida "gi 524-sonli buyrug‗iga asosan, Bu muddatni rasmiylashtirishga birinchi urinish kiritildi. Dividendlar siyosatiga muvofiq, kompaniyaning "foydaning bir qismini olish uchun aksiyadorlarning huquqlarini ta‘minlashga qaratilgan prinsip va chora-tadbirlar to‗plami" ni tushunish taklif etildi. Bizning fikrimizcha, taklif qilinadigan ta‘rifni juda keng miqyosda umumlashma bilan izohlash mumkin, bu uning ilmiy aylanishda ishtirokini obyektiv ravishda engillashtirdi (aslida, dividend siyosatining kompaniyaning sof foydasini taqsimlash bilan bog‗liqligini aniq ko‗rsatib turibdi). Bundan tashqari, e‘lon qilingan "prinsiplar 104 va chora-tadbirlar" boshqa qonun hujjatlarining mavjud talablarini takrorlashi (ko‗pincha butunlay takrorlanishi) yoki formulalarni "noaniqligi" bilan ajralib turadi. Shu munosabat bilan, dividendlar siyosatining e‘lon qilingan tamoyillari juda muhimdir, jumladan quyidagilar: • Rossiya Federatsiyasining amaldagi qonunlariga, Kompaniyaning Ustaviga va ichki hujjatlariga rioya etilishi, shu jumladan Kompaniyada qabul qilingan dividendlarni hisoblash va to‗lash (deklaratsiya qilish) amaliyotiga rioya qilish; Aksiyadorlarning huquq va manfaatlarini hurmat qilish; • korporativ boshqaruvning yuqori standartlariga javob berishga intilish; • Kompaniyaning rentabelligini oshirishda rahbariyat va aksiyadorlar manfaatlarini ta‘minlash; • Kompaniyaning investitsion jozibadorligini oshirish; • Kompaniyaning sof foydasining o‗sishi hisobiga dividendlarni to‗lashning ijobiy dinamikasini ta‘minlash; • aksiyadorlar uchun dividendlarni olishning eng qulay usulini berishga intilish; • qisqa muddatda dividendlarni to‗lash istagi; • bo‗linmalarni o‗lchash mexanizmining maksimal shaffofligini ta‘minlash. Bizning fikrimizcha, dastlabki ikkita me‘yor mavjud federal qonunlarning talablarini, jumladan 1995-yil 26-dekabrdagi "Aksionerlik jamiyatlari to‗g‗risida" gi 208-FZ-sonli Federal qonuni va 1999-yil 5-martdagi Federal qonuni 46-FZ «Qimmatli qog‗ozlar bozorida investorlarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish to‗g‗risida» gi qonunlar. Qolgan prinsiplar, eng muhimi, uzoq muddatli istiqbolga mo‗ljallangan ba‘zi bir "faraz" deklaratsiyasining ba‘zi elementlari sifatida ko‗rib chiqilishi mumkin (masalan, korporativ boshqaruvning yuqori standartlari nimani anglatadi va qanday amalda siz ularni kutib olish istagini qanday baholaysiz) Biz ushbu atamani tushunishning bunday yondashuvi asosan shartli hisoblanadi va bir qator muhim nuyularni hisobga olmaydi. Shunday qilib, agar biz dividend siyosatini mahalliy kompaniyalarning sof daromadining "iste‘mol qilingan" va "kapitallashgan" qismlari o‗rtasida "muvozanatli" deb bilsak, unda aniq daromadning 105 "iste‘moli" nafaqat dividendlarni to‗lash orqali amalga oshirilishi mumkin, va boshqa yo‗llar bilan. Misol uchun, kompaniya dividendlarni to‗lamaslik to‗g‗risida qaror qabo‗l qilishi mumkin, aksincha fond sotib olishni amalga oshirish uchun ("sotib olish" atamasi odatda ingliz tilidagi adabiyotlarda qabo‗l qilinadi). Qayta sotib olishning uzoq muddatli maqsadi - aksiyalar qiymatini oshirish (odatda, sotib olingan aksiyalar avvalo kompaniyaning balansida yoki uning filiallari tarkibida konsolidatsiya qilinadi, keyin sotib olingan qimmatli qog‗ozlarni yo‗q qilish bo‗yicha qaror qabo‗l qilinadi). Shu bilan birga, ushbu protseduraning o‗zi odatda dividendlarni to‗lash uchun alternativ sifatida ishlatiladi (ammo ba‘zan dividend to‗lovlari va qimmatli qog‗ozlarni qayta sotib olish parallel ravishda ishlatilishi mumkin). Shunday qilib, dividendlar aksiyadorlarning daromadlarini "iste‘mol qilish" ning yagona yo‗li emas. Bu nazariy nuans aslida Rossiyaning moliyaviy adabiyotida e‘tibordan chetda qolib ketgan (shuningdek, kompaniya manfaatlarining taqsimlanishida dividendlar to‗lovlarining «yagona» turini nazarda tutuvchi mutlaqo zid nazariy pozitsiya). Ikkinchidan, zamonaviy tadqiqotchilar dividendlar siyosatining tizimli tabiati, ya‘ni dividendlar miqdori va ularni amalga oshirishning aniq bir tartibini taklif qilish emas, balki izchil va tizimli xususiyatga ega bo‗lishi kerakligi kabi kontseptual dalillarni hisobga olmaydi. Bizning fikrimizcha, dividendlar siyosati hech qachon "bir martalik buyurtma" usuli sifatida qo‗llanilishi kerak (aslida, har bir dividend davri oxirida). Aksincha, u birlashtiruvchi mantiqiy tizim bo‗lishi kerak, unda dividend to‗lovlari bo‗yicha qarorlarni qabo‗l qilish bir necha muhim omillarga (masalan, kompaniyaning sof foydasi, moliyaviy resurslarga bo‗lgan ehtiyoj, kompaniya aksiyadorlarining ustunliklari va boshqalar) bog‗liqligiga qarab amalga oshiriladi. Bu esa, har birining kompaniyaning uzoq muddatli strategik ustuvor yo‗nalishlarini qondiradigan bir necha dividend to‗lash senaryosini ko‗rib chiqish imkonini beradi. Kompaniyaning dividend siyosati "Kompaniyaning dividend to‗lovlarining hajmi bozor sharoitiga qarab qanday o‗zgaradi?" Degan savolga konseptual javob berishi kerak. Ayniqsa, 106 kompaniyaning dividendlar to‗lashdan bosh tortishi mumkin bo‗lgan holatlar haqida fikr berish kerak. Uchinchidan, taqdim etilgan tushunchalar dividend siyosatini rasmiylashtirish darajasini hisobga olmaydi, biz ishonamiz, bu muhim ahamiyatga ega. Haqiqatan ham, xalqaro va mahalliy amaliyotlarda kompaniyaning dividend siyosatining ikkita variantini amalga oshirish mumkin: 1) muvofiq tasdiqlangan korporativ hujjatlarda qonuniy ravishda tasdiqlangan shakllangan dividendlar siyosati (aslida, bunday siyosat kompaniyaning aksiyadorlar oldidagi majburiyatlarini ifodalaydi); 2) yetarli darajada batafsil tavsiflangan va qonuniy kuchga ega bo‗lmagan va kompaniyaning nizomiy hujjati bo‗lmagan alohida hujjat sifatida taqdim etilgan norasmiylashtirilgan dividend siyosati (bunday siyosat aksiyadorlarga kompaniya uchun va‘da berishi mumkin). To‗rtinchidan, ko‗plab tadqiqotchilar dividendlar siyosatining oddiy aksiyalarga nisbatan ko‗proq qo‗llanilishiga ishonadilar, imtiyozli aksiyalar (kompaniya tarkibida bo‗lishlari sharti bilan) oldindan belgilangan dividendlar ulushi bo‗lsa, mutlaq bo‗lmasa, nisbiy (Masalan, sof foyda ulushi yoki aksiyalarning nominal qiymati sifatida). Biz bunday pozitsiyani noto‗g‗ri deb hisoblaymiz va mahalliy amaliyotga mos kelmaydi deb hisoblaymiz (xorijiy imtiyozli aksiyalar mutlaq shartlarda belgilangan barqaror dividendlarni ta‘minlaganligi uchun boshqacha tarzda farqlanadi). Rossiyada eng keng tarqalgan to‗lov dvidvendov davr uchun aniq daromadning ma‘lum bir qismi (ulushi) edi. Bu, dividendlarni to‗lash davri boshlanishidan oldin aksiyalar egasi oddiy yoki imtiyozli aksiyalar uchun dividendlar miqdorini aniqlab bo‗lmaydi, ya‘ni dividend siyosati kompaniyaning chiqargan barcha aksiyalariga ta‘sir qiladi. Xulosa qilib, kompaniyaning dividend siyosati bilan o‗z moliyaviy siyosatining mustaqil yo‗nalishini tushunishni taklif qilamiz, uning doirasida barcha turdagi aksiyalar bo‗yicha dividendlarni to‗lash tartibi va shartlari muntazam ravishda va rasmiy tarzda aniqlanadi. |