O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

15-Mavzu. Avtomobilning yurish qismi.
Reja.
1. Ko’tarib turuvchi tizimning vazifasi va turlari. Ramaning vazifasi turlari
va konstruktsiyasi.
2. Osmaning vazifasi tuzilishi va turlari. Osmaning konstruktsiyasi.
Amartizatorning ishlashi va konstruktsiyasi.
3. G’ildiraklarning vazifasi va turlari. SHinaning vazifasi, turlari va
o’lchamlari. 4. G’ildirakning to’g’ini gupchagi va birlashtiruvchi elementlarining
tuzilishi.
5. Boshqariluvchi g’ildiraklarning o’rnatilish burchaklari.
6. Kuzovning vazifasi va turlari: yengil avtomobil kuzovlari: avtobus
kuzovlari: yuk avtomobil kuzovlari va kabina. Kuzovni shamollatish va isitish
tizimi.
Tayanch so’z va iboralar. Avtomobilning yurish qismining vazifasi, turlari,

---

139
tuzilishi, ramaning vazifasi,turlari va tuzilishi, ko’prikning vazifasi,turlari va

tuzilishi, ikki qismga ajraladigan va ajralmaydigan yetakchi ko’priklarining
tuzilishi, yetaklovchi ko’prikning tuzilishi. Osmalar, nomustakil osmalar, mustaqil
osmalar, muvozanatlovchi osma, amortizator, ko’ndalang turg’unlik stabilizatori,
g’ildirak va shinalar, boshqariluvchi g’ildiraklarning o’rnatilish burchaklari.
1. Ko’tarib turuvchi tizimning vazifasi va turlari. Ramaning vazifasi
turlari va konstruktsiyasi.
Ramanning vazifasi, tuzlari va tuzilishi.
Avtomobil ramasi dvigatel oldingi va keyingi ko’priklar, kabini va
kuzovlarni bikr qilib o’rnatishga va ko’tarib yurishga mo’ljallangan qurilma.
Ramaga dvigateldan g’ildiraklarga uzatilayotgan burovchi moment yo’lning turtki
va tebranma kuchlari avtomobilga ortilgan yuk vazni va avtomobilning inertsiya
kuchlari ta’sir qiladi. SHuning uchun rama yetarligicha mustahkam va puxta
bolishi to’lishishi yengil avtomobil va actobuslarda rama bo’lmaydi, rama
vazifasini kuzof bajaradi.
Yuk avtomobillarida lonjeronli rama ishlatildi. lonjeronli rama bo’ylama
shvellersimon bolka (lonjerondan) tuzilgan. lonjeronni yuklama ko’proq
tushadigan joyi kengroq qilab ishlangan. lonjeron va ko’ndalang balkalar po’latdan
shtapmlash usuli bilan tayerlanadi. Ular bir biri bilan parchin mixlar yordamida
biriktirilgan. Oldingi ko’ndalang balkaga cheklagich (bufer) va shatakka olish
uchun ilmoqlar o’rnatilgan, orqa kundalang balkaga ham shatakka olish uchun
ilmoq biriktirilgan ZOK avtomobillarining yuk ko’tarish tartibiga qarab hamda
avtomobilning turiga qarab yengil (yuk avtomobillari avtobuslar) lonjeronlarini
shakli turlicha bo’ladi (14.1 va 14.2-rasmlar).
12.7 chizma. Rama konstruktsiyasining
turlari.
1-lonjeron, 2-ko’ndalang balka,
a-parallel lonjeronli,
b- bir uchi yaqinlashuvchi lonjeronli,
v-egilgan lonjeronli.
12.8 chizma. Rama konstruktsiyasining
turlari.
a-X-shaklidagi, b-narvon shaklidagi,
v-X-shaklidagi ko’ndalang balkali,
g-umurtqa shaklidagi

---

140
lonjeronlari parallel joylashgan (a), lonjeronlari egilgan (b), ikki pog’onali (g),

umurtqali x-simon (g), narvonsimon (e), x-simon ko’ndalang to’sinli (y) va
umurtqalisimonli (j) 17 chizma b da keltirilgan rama chetida ishlab chiqarilgan
avtobus, yuk yoki yengil avtomobillarda (ford, shkoda) qo’llanilgan.
12.9-rasm. Yengil avtomobil kuzovining
karkasi.
1-tag qism, 2-rama, 3-oldingi qism, 4-
tom, 5-ustunlar, 6-orqa qismi
12.10-rasm. Avtobusning karkasli
vagon tipidagi kuzovi.