O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha
Yo’lning umumiy qarshilik kuchi va uni yengishga sarf bo’ladigan
Yüklə 2,37 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. Havoning qarshilik kuchi va uni yengishga sarf bo’ladigan quvvat
- 5. Inertsiya kuchi va uni yengishga sarf bo’ladigan quvvat
- Mashg’ulotni bajarish tartibi
- 5-Amaliy mashg’ulot Dinamik faktor, dinamik tavsifnomalarini hisoblash.
- 2. Avtomobilning dinamik omilini tavsifnomasini qurish.
- 3. Yuksiz avtomobilning dinamik omilini ko’rsatuvchi nomogrammani qurish.
|
3. Yo’lning umumiy qarshilik kuchi va uni yengishga sarf bo’ladigan
304
Y × = a G P y , N 1000 . .х а V P N × = y y , kVt yo’lning umumiy qarshilik koeffitsienti a a sin cos + × = Y f teng 4. Havoning qarshilik kuchi va uni yengishga sarf bo’ladigan quvvat: 2 . .х a W V F K P × × = , N 1000 . .х а W W V P N × = , kVt -havo qarshiligini yengish koeffitsienti avtomobil turlari bo’yicha quyidagicha belgilangan: yopiq kuzovli yengil avtomobil uchun....0,20-0,30; avtobuslar uchun.....................................0,40-0,60; yuk avtomobillari uchun........................0,60-0,80; avtopoezdlar uchun.................................0,81-0,96; - yuk va avtobuslar uchun avtomobilning yuzasi quyidagicha aniqlanadi: H B F × = , m 2 - yengil avtomobillar uchun H B F × × = 1 78 , 0 , m 2 5. Inertsiya kuchi va uni yengishga sarf bo’ladigan quvvat: а айл а jа j g G Р × × - = d , H 1000 . .х а jа jа V P N × = , kVt. aylanuvchi massalarni e’tiborga oluvchi d ayl koeffitsient , 04 , 0 04 , 1 2 к у айл U × × + = d avtomobilning quvib o’tishda avtomobil tezlanishi ( ) а айл W а G g Р Р Р j × × - - = d y т , m/s 2 etakchi g’ildirakka keltirilgan yetakchi burovchi moment: у k х к у бу х е F U U М М × × × × × = h . . . . , N·m. tortish kuchi: ку F х к у у б х е F F х Т r U U М r М Р h × × × = = × × . . . . . . , N 1000 . . . . х а х Т Т V P N × = , kVt g’ildirakning g’ildirash radiusi: , ) 1 ( 2 úû ù êë é - × + = l в d r F m bu yerda d- shinaning diska kiradigan ichki diametri; v-shina eni; l -shinaning deformatsiyalanish koeffitsienti: yengil avtomobil uchun l = 0,12-0,15; yuk avtomobili va avtobus uchun – 0,09-0,11. kuch uzatmaning F.I.K 305
под бу с кар к у М у к h h h h h h × × × × = × × Avtomobilga ta’sir etayotgan kuch va sarflanayotgan quvvatlarni xisoblash natijalarini 3.1-jadvalga yozamiz. 3.1-jadval Avtomobilga ta’sir etayotgan kuchlar, N Sarflananayotgan quvvatlar, kVt a P f Р y P W P jа Р a N f N y N W N jа N 3.2-jadval Sarflananayotgan quvvatlar, kVt a N f N y N W N jа N Uzatmalar soni I II III IV V I II III IV V I II III IV V I II III IV V I II III IV V 4-Amaliy mashg’ulot. Tortish va quvvat balanslari tenglamalarini hisoblash. Ishdan ko’zlangan maqsad: -Avtomobil harakatiga qarshilik qiluvchi kuchlarni o’rganish va ularni yengish uchun sarf bo’ladigan quvvatni aniqlash Kerakli asboblar: - CHizg’ich, qalam, rezinka va kalьkulyator Mashg’ulotni bajarish tartibi: Kurs ishi (loyihasi) variant tartibi bo’yicha berilgan avtomobilni boshlang’ich ma’lumotlarini Qisqa avtomobil ma’lumotnomasi asosida yozib olamiz. 1. Avtomobilning harakat tenglamasi yoki tortish balansi: 0 = - - - - jа W f Т Р Р Р Р Р a yoki jа W f Т Р Р Р Р Р + + + = a 2. Quvvatlar balasi: jа W f Т N N N N N + + + = a , kVt 306
ky ja ky W ky ky f ky T e N N N N N N h h h h h a + + + = = kVt ; 1000 . . . . х а Т х Т V P N × = ; 1000 . . . . х а f х f V P N × = ; 1000 . . . . х а х V P N × = a a ; 1000 . . . . х а W х W V P N × = , 1000 . . . . х а jа х jа V P N × = kVt. Avtomobilning tortish va quvvatlar balansi tenglamalarini yechish uchun 3- amaliy mashg’ulotda olingan natijalardan foydalanamiz va ularni hisoblaymiz. 5-Amaliy mashg’ulot Dinamik faktor, dinamik tavsifnomalarini hisoblash. Ishdan ko’zlangan maqsad: -Avtomobilning dinamik omili va dinamik tavsifnomasi to’g’risida tushuncha xosil qilish, fizik ma’nosini o’rganish va masalalar yechish Kerakli asboblar: - CHizg’ich, qalam, rezinka va kalьkulyator Mashg’ulotni bajarish tartibi: Kurs ishi (loyihasi) variant tartibi bo’yicha berilgan avtomobilni boshlang’ich ma’lumotlarini Qisqa avtomobil ma’lumotnomasi asosida yozib olamiz. 1. Avtomobilning izlanayotgan dinamik omili: a x W х т х а G Р Р Д . . . - = Avtomobilning xar bir uzatmasi uchun aloxida dinamik omillar xisoblanadi. Yuqorida xisoblangan R t.x va R w.x qiymatlarni o’rniga qo’yib avtomobilning dinamik omillarini xisoblaymiz va I, II, III, IV, V uzatmalarning qolgan qiymatlarini xisoblab chiqiladi va 5.1-jadvalga to’ldiriladi. 5.1- jadval. Avtomobilning yurish tezligiga qarab uning dinamik omili Uzatmalar soni U I = U II = U III = U IV = U V = V a , km/soat D a.x , N V a , km/soat D a.x , N V a , km/soat D a.x , N V a , km/soat D a.x , N V a , km/soat D a.x , N 307
Yukli avtomobilning dinamik omilini tavsifnomasini quramiz. Buning uchun dinamik omil masshtabini aniqlanadi; max max . Д Д m a Да = , 1/mm bu yerda, D a.max - yukli avtomobilning maksimal dinamik omili, xisob bo’yicha D a.max =………ga teng, D max - maksimal dinamik omilning kesmasi, D a.max =………mm. Qabul qilingan masshtab asosida va uzatmalar bo’yicha dinamik omillarning avtomobil tezligi bo’yicha o’zgarish tavsifnomasini quriladi, ya’ni D a.x =f( а V ). 3. Yuksiz avtomobilning dinamik omilini ko’rsatuvchi nomogrammani qurish. Yuksiz avtomobilning maksimal dinamik (D o.max ) omilini quyidagicha aniqlanadi: a а о G G Д Д 0 max max × = , 1/mm bu yerda, G 0 - yuksiz avtomobilning og’irligi, N G a - avtomobilni yuki bilan og’irligi, N Yukli avtomobilning dinamik omilini (D 0 ) masshtabini quyidagicha aniqlanadi: 0 G G m m a Да До × = , 1/mm Yuksiz avtomobilning dinamik omilini kesmasini kuyidagicha aniklanadi; до 0.max 0 m Д = Д , mm xisoblangan D aI , D aII , D aIII ,……… qiymatlarni m aD masshtabda D a ordinata o’qiga o’lchab qo’yiladi. D o1 , D o2 , D o3 , qiymatlarni m Do masshtabda D o ordinata o’qiga o’lchab qo’yiladi. Ordinata o’qlaridagi bir xil qiymatga ega bo’lgan 0,1-0,1; 0,2- 0,2; 0,3-0,3; …… dinamik omillar shkalasi to’g’ri chiziq bilan tutashtiriladi. CHizilgan bu chiziqlar vaznlar nomogramasi deyiladi. Bu nomogramma avtomobilning xar bir vaznida yo’l qarshiligini yenga olish qobilyatini taxlil qilishga yordam beradi. Lekin bu grafik yetakchi g’ildirakdagi kuchni g’ildirakdaning yo’l bilan tishlashish sharti orqali uzatish masalasini xal eta olmaydi. SHuning uchun yetakchi g’ildirakning shataksiramasdan xarakatlanish shartini nazorat qilish buyicha grafikni vaznlar nomogramasiga qo’shimcha kiritish 308
Izlanayotgan grafikni ko’rish uchun g’ildirakning yo’l bilan tishlashish sharti bo’yicha dinamik omillar aniqlanadi. Yuklangan avtomobilning ketingi yetakchi g’ildiraklarini yo’l bilan tishlashishini xisobga oluvchi dinamik ( j Д ) omilni quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: Yuksiz avtomobil uchun; j j × ÷÷ ø ö çç è æ = a G G Д 02 0 Yukli avtomobilning oldingi g’ildiraklari yetakchi bo’lsa: j j × ÷÷ ø ö çç è æ = a а G G Д 1 G 1 -yukli avtomobilning oldingi ko’prigiga tushgan yuk, N ; Yuksiz avtomobilning oldingi g’ildiraklari yetakchi bo’lganda; j j × ÷÷ ø ö çç è æ = a а G G Д 01 G 01 -yuksiz avtomobilning oldingi ko’prigiga tushgan yuk, N Avtomobilning xamma g’ildiraklari yetakchi bo’lsa, j j = а Д ; j j = 0 Д ga teng bo’ladi. а Д j va 0 j Д dinamik omillarning qiymatlari tishlashish koeffitsienti φ ning 0,1; 0,2; 0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,7 va 0,8 qiymatlari uchun qo’yidagicha aniqlanadi: а Д j va 0 j Д larning qolgan qiymatlarini xisoblab, natijalarni 7-jadvalga to’ldiriladi. Qabul qilingan masshtablar quyidagicha; m Da =m Dφ ; m D0 =m Dφ0 bo’ladi va bularning qiymatlari m Da =m Dφa = …….. mm 1 va m D0 =m Dφ0 = …….. mm 1 ga teng bo’ladi. Qabul qilingan masshtablar asosida а Д j va 0 j Д larni kesma qiymatlarini aniqlaymiz: а д а m Д j j j = а Д , mm 0 д 0 0 m Д j j j = Д , mm Qolgan qiymatlarini aniqlab, natijalarni 7-jadvalga to’ldiriladi. 5.2–jadval Etakchi g’ildiraklarning yo’l sirti bilan tishlashish koeffitsientlari (φ) bo’yicha dinamik omillar. Avtomo bil xolati Dina- mik omil 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 j j × ÷÷ ø ö çç è æ = a а G G Д 2 309
φa Yukli old D φa , mm D φ0 Yuksiz old D φ0 , mm D a -ordinata o’qiga avtomobil to’la ega bo’lgandagina tishlashish bo’yicha dinamik (D φa ) omilni va D 0 - ordinata o’qiga esa, yuki bo’lmagan avtomobilning tishlashish bo’yicha dinamik (D φ0 ) omili qiymatlarini qo’yiladi. Aniqlangan dinamik omil а Д j va 0 j Д kesmalarini а Д j va 0 j Д ordinata o’qlariga qo’yiladi va ularni punktir to’g’ri chiziq bilan birlashtiriladi 5.2-jadval (5.1-rasm). Absissa o’qiga esa 6-jadaldan D a.x =f( а V ) km/soat, ya’ni maksimal yurish tezligini tanlab olinadi va dinamik avtomobilni dinamik pasportini quriladi (5.1-rasm). 5.1-rasm. Avtomobilning dinamik pasporti grafigi. Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|