O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi iskandar tuxliyev bahodirxon safarov
Markaziy Osiyo mintaqasi sayohatchilari
Yüklə 1,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Imom al-Buxoriy
- Abu Iso Muhammad at-Termiziyni
|
1. 3. Markaziy Osiyo mintaqasi sayohatchilari Sayohlik O‘rta Osiyo o‘lkasida qadim zamonlardan rivojlangan bo‘lib, o‘lkamizdagi ilk sayyohlik ko‘rinishlari Buyuk Ipak yo‘liga borib taqaladi. Miloddan avvalgi II asrda ochilgan Buyuk Ipak yo‘lining ahamiyati nihoyatda katta bo‘lgan. Bu yo‘l faqat savdo yo‘li bo‘lmay, ayni paytda, dunyo xalqlari o‘rtasidagi madaniy hamda davlatlararo aloqalar yo‘li bo‘lgan. O‘rta osiyolik sayyohatchilarning ma’lum bir qismini ziyoratchilar tashkil etgan bo‘lib, muqaddas joylarga borib ziyorat qilish maqsadida uzoq va mashaqqatli sayohatlarni amalga oshirganlar. VII–VIII asrlarda arablar Movarounnahrni zabt etish yo‘li bilan mahalliy xalqning urf-odati, dini va e’tiqodi, qadimdan rivojlanib kelayotgan madaniyatiga o‘z ta’sirini o‘tkazib, asta-sekinlik bilan islom dinini targ‘ib eta boshlashdi. Mahalliy xalqning islom diniga o‘tishi bilan, Markaziy Osiyo Arabistondagi Makka-yu Madina bilan bog‘landi. Islom dini farzlaridan biri hajga borish hisoblanib, movarounnahrliklar o‘z yurtlaridan chiqib, Afg‘oniston, Eron, Iroq, Suriya orqali o‘tib, Saudiya Arabistonidagi Makka va Madina shaharlarida haj amalini bajarganlar. Bu yo‘l mashaqqatli, og‘ir, bir necha oy va yillar ichida bosib o‘tiladigan masofaga teng bo‘lsa-da, yildan yilga hajga boruvchilarning soni ortib borgan. Ziyoratchi-olimlarning eng mashhuri deb buyuk muhaddis Imom al-Buxoriyni kiritishimiz mumkin. Imom Ismoil al-Buxoriy o‘z onasi bilan 17 yoshda hajga borib, bir necha yil Arabistonda yashaydi. U 40 yil mobaynida Bog‘dod, Damashq, Balx, Nishopur, Misr va boshqa ko‘pgina arab mamlakatlari shaharlarini sayohat qilib, hadislarni to‘playdi. Bundan tashqari, Abu Iso Muhammad at-Termiziyni ham misol qilish mumkin. Shu davrda uning Bog‘dodda ko‘pgina shogirdlari ham bor edi. Arab xalifaligiga kirgan Movarounnahrda, Xurosonda, Xorazmda mahalliy tillarda yozilgan asarlar yo‘q qilinadi, natijada yerli olimlar, tolibi ilmlar xalifalikning markaziy shaharlari: Damashq, Qohira, Bog‘dod, Kufa va Basraga borib bilim olishga va arab tilida ijod qilishga majbur bo‘ladilar. Bu shaharlar o‘sha davrda Sharqning yirik ilm va madaniyat markazlari bo‘lib, ular orasida Bog‘dod shahri eng mashhuri edi. IX asrda bu shaharda «Bayt ul-hikma» («Donishmandlar uyi») – Sharqning o‘z davridagi Fanlar akademiyasi tashkil etilgan edi. «Bayt ul-hikma»da katta kutubxona hamda Bog‘dodda va Damashqda astranomik kuzatishlar olib boriladigan rasadxonalar mavjud edi. Bu yerdagi toliblar tadqiqotlar bilan bir qatorda qadimgi yunon va hind olimlarining ilmiy merosini o‘rganish va asarlarini arab tiliga tarjima qilish bilan shug‘ullanganlar. Bu yerda o‘rta asar ilm-u faniga katta hissa qo‘shgan ko‘pgina movarounnahrlik va xurosonlik olimlar ijod qilishgan. Jumladan, 20 dan ortiq asarlar muallifi, qomusiy olim Yüklə 1,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|