O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “Energetika fakultetining”“issiqlik energetikasi” kafedrasi «Issiqlik energetikasi»

2 - rasm. Ichki regenerasiyali aralash harakatlanish filtrining konstruksiyasi (a) va prinsipial 
sxemasi (b): 
1 – ishlov beriladigan suvning kirishi; 2 – regenerasiyalovchi ishqor eritmasini berish; 3 – 
tuzsizlantirilgan suvning kirishi; 4 – drenajga to'kish; 5 – filtratning chiqishi; 6 – regenerasiyalovchi 
kislota eritmasini berish; 7 – siqilgan havoning kirishi; 8 – o'rta drenaj tizimi; 9, 10 – yuqori va quyi 
drenaj tizimlari.
3. Regeneratsiya qilish uchun ishlatiladigan reagentlar. 
Ionitlarning ishchi ion almashtirish qobiliyatini tiklashda bu jarayonlardan regeneratsiya
eritmasi o‟tkazish asosiy hisoblanadi. Filtrdan regeneratsiya eritmasi qanday o‟tkazilishiga qarab, bu
jarayonni ikki xil usulda amalga oshirish mumkin.
1 – tozalangan suv hamda regeneratsiya eritmasi filtrdan bir xil yo‟nalishda o‟tkazilsa, bunday
regeneratsiyalash usuliga to‟g‟ri yo‟nalishli regeneratsiyalash usuli deyiladi.
2 – regeneratsiya eritmasi tozalanadigan suv yo‟nalishiga qarama-qarshi yo‟nalishda o‟tkazilsa,
bunday usulga qarama-qarshi yo‟nalishda regeneratsiyalash deyiladi. Regeneratsiya eritmasining
qanday yo‟nalishda filtrdan o‟tkazilishi filtrning konstruktsiyasiga va quvurlar sistemasiga bog‟liq.
Na – kationitli filtrlarda kationitning ishchi ion almashtirish qobiliyatini tiklash uchun filtrdan osh
tuzi NaCl eritmasi o‟tkaziladi.

---

36

3 - rasm. Ionitli filtrni kuchli reagent yordamida nasos-dozator bilan regenerasiyalash 
sxemasi: 
1 – ionit filtri; 2 – dozator-nasosi; 3 – kuchli reagent uchun o'lchov baki; 4 – kuchli reagentni 
haydash nasosi; 5 – kuchli reagentni saqlash baki; 6 – takroriy foydalanish bakidan eritmani haydash 
nasosi; 7, 8 – regenerasiyalovchi va yuvish suvlaridan takrori foydalanish baklari. 
Filtrdan NaCl eritmasi o‟tish jarayonida kationitda yutilgan Са
2+
va Mg
2+
kationlar osh tuzi
tarkibidagi Na
+
kationi bilan almashinib, kationitning ishchi ion almashtirish qobiliyati tiklanadi:
R
2
]Ca
2+
+2Nacl=2R]Na+CaCl 
R
2
]Mg
2+
+2Nacl=2R]Mg+MgCl 
Xoldan toygan kationitlarning dastlabki xolatini tiklash uchun tarkibidagi Na kationi bo‟lgan
NaOH, NaHCO
3
yoki NaSO
4
birikmalarini ishlatish mumkin. Lekin bu birikmalar osh tuzi kabi
tabiatda erkin sharoitda uchramaganligi va salbiy jihatlari borligi uchun Na – kationitlarni
regeneratsiya qilishda amalda ishlatilmaydi.
Xoldan toygan Н – kationitli filtrlarning ishchi ion almashtirish hajmini yoki ishlash qobiliyatini
tiklash uchun regeneratsiya reagenti sifatida sulfat kislota H
2
SO
4
turli konstruktsiyadagi eritmalari va
xlorid kislota HCl ning suyultirilgan eritmalari ishlatiladi.