O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta„lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

137 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xulosa 
Ildizi antik davrga borib taqaladigan tilshunoslik fani bugungi 
kunda rivojlangan, til va nutq birliklarini har tomonlama tadqiq 
etayotgan turli zamonaviy soha va yo‗nalishlarga ega fan sifatida fanlar 
sistemasida o‗z o‗rniga ega bo‗ldi. U hozirgi taraqqiyot darajasiga 
nafaqat, o‗z ichki xususiyatlaridan, o‗z tarixidan kuch olib erishdi, balki 
boshqa fanlar, sohalar g‗oyalaridan, tamoyillari, yangiliklari, 
yutuqlaridan ozuqa sifatida foydalandi. Tilshunoslik fanlar 
sistemasidagi boshqa fanlar erishgan yutuqlar bilan oziqlanibgina 
qolmasdan, o‗z navbatida, uning o‗zi ham bir qancha fanlarda mavjud 
muammolarni ijobiy hal qilish uchun yordam bermoqda. Xususan, 
mantiq, 
psixologiya, 
tarix, 
madaniyatshunoslik, 
etnografiya, 
adabiyotshunoslik tilshunoslik yutuqlariga tayanadi. Shuningdek, tabiiy 
fanlarning atamalar tizimini shakllantirish va tartibga solishda ham 
tilshunoslik yordamga keladi. 
Tilshunoslikning boshqa fanlar bilan bog‗liqlik darajasi turlicha. 
Ayrim fanlar bilan tilshunoslikning ba‘zi masalalarigina aloqadordir. 
Xususan, geografiya bilan lisoniy hodisalarning tarqalish hududlarini 
belgilashda, bu hududlarni kartalashtirishda, joy nomlarini ma‘nosini 
izohlashda; fizikaning akustika bo‗limi bilan nutq tovushlarining fizik 

---

138 
xossasini 
o‗rganishda; 
biologiya 
bilan 
nutq 
tovushlarining
artikulyatsion xususiyatlarini izohlashda, tibbiyot bilan nutqiy afaziya 
masalalarini o‗rganishda aloqadorlik seziladi. Boshqa fanlar bilan esa 
tilshunoslik o‗ta zich munosabatdadir. Masalan, falsafa tilshunoslikning 
barcha masalalari bilan uzviy aloqada. 
Tilshunoslikning boshqa fanlar bilan munosabatini o‗rganish 
natijasida hozirgi kunda fanlar sistemasida ikki fan oralig‗idagi 
yo‗nalishlar maydonga keldi. Mentalingvistika (tilshunoslik va falsafa 
munosabati), kognitiv tilshunoslik (gnoseologiya), etnolingvistika 
(etnografiya va tilshunoslik munosabati), psixolingvistika (psixologiya 
va tilshunoslik munosabati), paralingvistika (semiotika bilan tilshunoslik 
munosabati), neyrolingvistika (tibbiyot, fiziologiya bilan tilshunoslik), 
sotsiolingvistika (til va jamiyat aloqasi), lingvokulturologiya (inson-
madaniyat-til munosabati), psixolingvistika (til va shaxs ruhiyati 
munosabati) kabi yo‗nalishlar shular jumlasidandir. 
Shuni ta‘kidlash zarurki, tilshunoslik boshqa fanlar bilan qanchalik 
munosabatda bo‗lmasin, o‗z tadqiqoti obyekti va tadqiqot chegarasiga 
ega bo‗lgan mustaqil fan sifatida fanlar sistemasida qat‘iy o‗rniga ega.