O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Diatonik gamma
– laddagi asosiy tovushlarning birin-ketin 
izchilligi. To‘liq diatonik gammada yettita tovush bo‘ladi. 
Dinamika 
(yun. Dinamikos - kuchli) – musiqiy tovushlarning 
qattiq-sekin ijro qilinishi. Dinamika tovushni turlicha ifodalash, ya‘ni 
bir yo‘la qattiq yoki sekin, asta-sekin kuchaytirish yoki sekinlashtirish, 
ayrim tovushlarni alohida ta‘kidlab eshittirish v.b. bildiradi. 
Dinamikaning asosiy turlari: forte - qattiq, kuchli; piano – sekin; 
crescendo – tovushni asta-sekin kuchaytirish; diminuendo – tovushni 
asta-sekin pasaytirish. 
Interval 
(lot. Intervallum – oraliq, masofa) – ikki musiqiy tovush 
o‘rtasidagi oraliq. Bunda tovushlar bir vaqtda yangrasa garmonik 
interval, birin-ketin yangrasa – melodik interval deb ataladi. Asosiy 
intervallar – prima, sekunda, tersiya, kvarta, kvinta, seksta, septima, 
oktava. 
Lad
– turg‘un va noturg‘un musiqiy tovush pog‘onalarining 
o‘zaro bog‘liqligiga asoslangan tovushlar tizimi. Zamonaviy musiqada 
yetti pog‘onali major va minor ladlari asosiy ladlar hisoblanadi. 
Orkestr 
(yun. Orchestra - qadimgi yunon teatri sahnasi oldidagi 
maydoncha) - turli cholg‘u asboblarda chalib, ijrochilarning ushbu 
guruhi uchun yozilgan musiqa asarini birgalikda ijro etuvchi 
sozandalarning katta jamoasi. Cholg‘u asboblarining tarkibiga ko‘ra 
orkestrlarning turlari: simfonik – to‘liq tarkibdan iborat, torli – kamonli 
cholg‘ular, damli - yog‘och va mis damli cholg‘ular, shovqinli - urma-

---

243 
zarbli cholg‘ular, yoki estrada-simfonik – yuqorida sanab o‘tilgan 
cholularga elektr-cholgular, ya‘ni gitaralar, sintezatorlar kabilarning 
qo‘shilishi asnosida . 
Partitura
(it. partitura – bo‘lingan, taqsimlangan) – ansambl, xor, 
orkestr uchun yozilgan ko‘p ovozli musiqiy asarning nota yozuvi. Unda 
barcha ovozlarning partiyalari jamlangan. Partiturada partiyalarning 
taqsimlanib kelishi yuqoridan quyi tomon turdosh cholg‘u asboblar 
bo‘yicha keladi. O‘z navbatida, bir turdagi cholg‘ularning eng yuqori 
registrga mansubi yuqorida, qolganlari registri bo‘yicha pastki satrlarda 
yoziladi. 
Partiya 
(musiqada)– 1. Ansambl qatnashchilaridan birining nota 
yozuvi. 2. Sonata shaklining ekspozisiyasida asosiy mavzular bosh