O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»
Yüklə 3,31 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Amazonka pasttekisligi.
|
Orinoko pasttekisligi. Bu morfostruktura oblasti Karib Andi tog‘lari bilan
Gviana yassi tog‘ligi oralig‘idagi mezozoyning oxirida vujudga kelgan tektonik bukilmada tarkib topgan. Uning shimoli-sharqiy qismi payeogen va neogen davrlarining dengiz yotqiziklari bilan, g‘arbiy qismi And tog‘laridan va Gviana yassi tog‘ligidan keltirilgan kontinental yotqiziqlar bilan to‘ldirilgan. Orinoko pasttekisligi Lyanos Orinoko pasttekisligi deb ham ataladi. Lyanos Orinoko yer yuzasining tuzilishiga va nishabligiga ko‘ra ikkita geomorfologik rayonga bo‘linadi. G‘arbiy rayoni Past Lyanos va sharqiy rayoni Baland Lyanos deb ataladi. Past Lyanos pasttekislikning g‘arbiy qismini ishg‘ol etib, Guariko va Meta daryolarining oralig‘ida joylashgan. Uning yuzasi pastqam tekislik bo‘lib, gilli- balchiq allyuvial yotqiziqlar bilan qoplangan. Hududining aksariyat qismi okean sathidan atigi 40 m baland ko‘tarilgan xolos. Faqat Karib Andi etaklari yaqinida yer yuzasi 150-200 m balandlikkacha ko‘tarilgan. Bu yerda daryo vodiylari yaxshi ishlanmagan va chuqurlashmagan. Tog‘ etagidagi yoyilma konuslargina vodiylar bilan kuchli kesilgan. Baland Lyanos pasttekislikning Guariko daryosidan sharqda joylashgan qismini egallab olgan. U g‘arbiy rayonga nisbatan balandroq bo‘lib, dengaz yotqiziqlari bilan qoplangan. Yuza qismi denudatsion tekislikdan iborat. Baland Lyanos daryo vodiylari bilan kesilgan va balandligi 200-300 m keladigan platolarga bo‘linib ketgan. Bu platolarni mahalliy xalq "mesas" deb ataydi. Orinoko daryosi Atlantika okeaniga qo‘shilish joyida pastqam, tekis va botqoqlangan delta hosil qilgan. Bu yerda yangi tektonik harakatlar natijasida sodir bo‘lgan cho‘kish jarayonining izlari yaxshi saqlangan. Amazonka pasttekisligi. Amazonka pasttekisligi Janubiy Amerika platformasining eng yirik va qadimiy sineklizasida tarkib topgan. Uning g‘arbiy qismi And geosinklinal oblastining chekka bukilgan tektonik stukturasi bilan tutashgan. Shimolda Gviana va janubda Braziliya yassi tog‘liklari bilan chegaralangan. Pasttekislikning burmalangan poydevori bir necha ming metr chuqurlikda yotadi. Sinekliza paleozoyning dengiz yotqiziqlari hamda mezozoy va kaynozoyning kontinental yotqiziqlari bilan to‘lgan. Yuqori qatlamini issiq va nam iqlim sharoitida vujudga kelgan qalin lateritli nurash pusti tashkil etadi. Amazonkaning g‘arbiy va sharqiy qismlarini relef xususiyatlari Lyanos Oriniko pasttekisliganing relef xususiyatlariga o‘xshab ketadi. Uning g‘arbiy qismi ancha past, tekis, Amazonka daryosining o‘rta oqimida, Manaus shahri yaqinida pasttekislikning yuzasi okean sathidan atiga 26 m baland. And tog‘ etaklarida yakinida balandlik zo‘rg‘a 150 m gacha yotadi. Bu regaonda daryo vodiylari chuqur kesilmagan. Amazonka pastttekisligining sharqiy qismi, g‘arbiy qismiga nisbatan daryo vodiylari bilan chuqur kesilgan, daryo oraliqlari 150-300 m gacha ko‘tarilib tekis yuzali platolar hosil qiladi. Pasttekislikning shimoliy va janubiy chekka qanotlarida kristall jinsli qalqonlar asta-sekin yuzaga ko‘tarilib yassi tog‘liklar bilan tutashib ketadi. Amazonka irmoqlarining yuqori oqimlari chuqur kesgan vodiylarida qadimiy kristall jinslar ochilib, yuzaga chiqib qolgan va ostonalar hosil qilgan. Pasttekislikning g‘arbiy va janubi-g‘arbiy qismlari uchun relefning ko‘tarilish tendensiyasi harakterli. Bu And tog‘laridan oqizib kelinadigan daryo yotqiziqlarining to‘planishi va yoyilma konuslarning hosil bo‘lishi bilan bog‘liq. Yüklə 3,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|