O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»

Ekvatorial o‘rmonlar zonasi. Janubiy Amerika ekvatorial o‘rmonlar zonasi
huddi Afrikadagiga o‘xshash ekvatorning har ikki tomonida joylashgan. Ekvatorial 
o‘rmonlarni Braziliyaliklar selva (selvas) deb atashadi. Selva portugalcha so‘z
bo‘lib, o‘rmon degan ma’noni bildiradi. Janubiy Amerikada ekvatorial o‘rmonlar 
yaxshi rivojlangan va katta maydonni egallagan. Amazonka pasttekkisligining nam
ekvatorial o‘rmonlari juda qalin va baland bo‘yli. Daraxtlarning balandligi 80-100 
m gacha etadi. O‘rmonlarning suv bosmaydigan hududlarida o‘simlik qoplami
nihoyat darajada rivojlangan bo‘lib, ular 12 tagacha o‘simliklar yarusini hosil 
qiladi. Nam ekvatorial o‘rmonlar g‘arbda tog‘ yon bag‘rlab 1000-1500 m
balandlikacha ko‘tarilgan. Selvada Afrika ekvatorial o‘rmonlariga nisbatan 
yog‘ingarchilik ko‘proq bo‘ladi, o‘simlik va hayvonlar turlari ancha boyroq. Faqat
Braziliya Amazonkasidagina 4000 xilga yakin daraxt turi uchraydi. Amazoniya 
ko‘pgina qimmatbaho daraxtlar - kauchuk beradigan geveya daraxti, palmalarning
har xil turlari, kakao daraxti, qovun daraxti va boshqalarni vatani hisoblanadi. 
O‘rmonlarda yirik daraxtlar tanasiga chirmashib ketgan epifitlar-chirmovuq
o‘simliklar g‘oyat ko‘p. 
Ekvatorial o‘rmonlar tagida podzollashgan laterit tuproqlar qizil-sariq
ferralitlar vujudga kelgan. Bu tuproqlarning ham hosil bo‘lish jarayoni Afrikadagi 
ekvatorial o‘rmonlar tuproqlarining hosil bo‘lish jarayoniga o‘xshashdir. Selvaning
hayvonot dunyosi boy. Bu erdagi hayvonlar, Osiyo va Afrika o‘rmonlaridagi 
hayvonlar kabi daraxtlarda yashashga moslashgan. Masalan, dumi bilan osilib
yashashga moslashgan maymunlar, butun umrini daraxtlarda o‘tkazadigan 
yalqovlar (lenivets) shular jumlasidandir. Hatto qurbaqa va kaltakesaklar ham
daraxtlarda yashaydi. Daryolar bo‘yida, suv havzalarida va botqoqli erlarda tuyoqli 
hayvonlar-tapirlar va suv cho‘chqasi-kapibaralar yashaydi. Qalin o‘rmonlar orasida

---

---

yirtqich hayvonlardan yaguar yashaydi. Ekvatorial o‘rmonlarda qushlar dunyosi

ayniqsa rang-barang. Gullarning shirasi bilan oziqlanadigan mitti qush-kolibrilar, 
xilma-xil to‘tilar, katta shaftoliho‘rlar ko‘p tarqalgan. Yirik kapalaklar, yaltiroq
qo‘ng‘izlar, o‘rgamchaklar va boshqa xashoratlarning xilma-xil turlari bor. 
O‘rmonlarning quyi yarusida va tuproqda chumolilar yashaydi, uning ko‘pchiligi
yirtqich hayot kechiradi.