O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»
Yüklə 3,31 Mb.
|
|
arakuariyalar avlodidan bo’lgan ignabarglilar, magnoliyagullilar va boshqalar juda
ko’p. Janubi-Sharqiy Avstraliya, Tasmaniya va Yangi Zelandiya o’rmonlarida qo’ng’ir va sarg’ish-qo’ng’ir o’rmon tuproqlari tarqalgan. Avstraliya o’simliklari orasida qimmatbaho yog’och, efir moyi, ishqorli moddalar, ozuqa mevalar, ildiz yoki novda beradigan foydali turlar ko’p. Ko’p o’simliklardan aholi qadimdan keng foidalanib keladi. Masalan, o’t daraxti, uning ildizi va kurtagi ovqatga ishlatiladi, tolasidan arqon, hatto gazlama to’qiladi. Biroq yuqorida aytib o’tganimizdek, materikning yovvoyi o’simliklaridan dehqonchilik o’simligi olinmagan. Ko’pchilik madaniy o’simliklar-g’alla, texnika va poliz ekinlari, mevali daraxtlar va boshqalar Avstraliyaga keltirilgan hamda hozirgi vaqtda landshaftda muhim rol o’ynaydi. Olib kelingan ba’zi bir o’simliklar katta zarar keltiradi. Masalan, opunsiyaning bir turi Sharqiy Avstraliyaning ba’zi bir rayonlarida shunchalik ko’payib ketdiki, natijada 20 mln. gektarga yaqin hosildor yer qishloq xo’jaligi oborotidan chiqib qoldi. Opunsiyani yo’q qilish uchun Janubiy Amerikadan uning kushandalari keltyrildi, ular opunsiyaning tarqalishini keskin kamaytirdi. Avstralyya faunasi turlarga boy emas, orollar faunasi ayniqsa kambag’al. Bunga sabab shuki, materik va orollar qadimdan Yer sharining boshqa quruqliklaridan ajralib qolgan hamda ular faunasi o’zicha rivojlanib borgan. Ikkinchi tomondan, Avstraliya faunasi tarkibida Janubiy Amerika, Antarktika va Janubiy Osiyo faunasining ba’zi bir vakillariga o’xshagan yoki ular avlodidan bo’lgan hayvonlar ham bor. Avstraliyaning va Okeaniyadagi materik orollarning, xususan, Yangi Zelandiyaning faunasi juda qadimgiligi hamda endemikligi bilan ajralib turadi va aniq ifodalangan relikt xususiyatga ega. Materik va orollardagi yovvoyi hayvonlar tarkibida boshqa qit’alarda tarqalgan hayvonlarning ko’p gruppalari yo’q. Xususan platsentar so’temizuvchilarning deyarli hamma otryadi, qushlar, bo’g’ma ilonlar va boshqalarning ba’zi bir avlodlari va butun-butun oilalari yo’q. Avstraliya va Okeaniya faunasida tafovutlar ham borki, ular kichik oblastlarni ajratishga imkon beradi. Bular: materik va Tasmaniyani o’z ichiga oluvchi Avstraliya, Yangi Gvineya, Yangi Zelandiya, Polineziya. Avstraliya faunasining eng xarakterli xususiyati tuban sutemizuvchilarning keng tarqalganligidir. Ulardan ikkita oila -o’rdakburunlar bilan exidnalar oilasi mavjud, ular faqat materik va ba’zi bir orollarda saqlangan. Qopchiqlilar Avstraliyaga nisbatan yaqinda - antropogen boshlarida kirib kelgan. Avstraliya oblastida qopchiqlilarning 130 tagacha turi bor, bular oliy sutemizuvchilarning turli biologik tiplariga mos bo’lgan turli gruppalardan iborat: qopchiqli it, yirtqichlar, kemiruvchilar, daraxtlarda yashovchilar, hasharotxo’rlar. Kengurular oilasi vakillari aynyqsa ko’p sonli va hayot tarziga ko’ra xilma-xildir. Shuningdek ornitofauna, sudralib yuruvchilar va hasharotlar ham juda o’ziga xosdir. Masalan, Avstraliyadagi 666 tur qushlardan 450 turi endemik. Avstraliyaning turli qismlari faunasi hozirgi zamondagi tabiiy sharoitga bog’liq ravishda o’ziga xos xususiyatlarga ega. Bu ichki har xillik yana tarixiy taraqqiyot sharoitiga ham bog’liq. Masalan, Avstraliyaning uzoq vaqt mobaynida dengiz orqali ajralib turgan g’arbiy va sharqiy qismlari o’rtasida katta tur ta- fovutlari mavjud. Avstraliyaning shimol va sharqidagi, shuningdek, Yangi Gvineya va ba’zi bir boshqa orollardagi sernam tropik hamda subtropik o’rmonlar uchun daraxtlarda yashovchi turli xil hayvonlar xarakterlidir. Ayniqsa xaltali ayiq, ya’ni koala ayig’i diqqatga sazovor, buni yana xaltali yalqov (lenivets) deb ham ataladi. U tunda hayot kechiruvchi hayvon bo’lib, ko’p vaqtini daraxt ustida o’tkazadi, daraxt bargi bilan oziqlanadi. Bundan tashqari, ko’pincha daraxt ustida yuruvchi kuzu, shakar Yüklə 3,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|