Sh tovushini ifodalovchi
sh harf birikmasi ham
s va
h harfi bilan,
ch tovushini
ifodalovchi
ch harf birikmasi
h harfi bilan tanishtirilgach, o’rgatiladi. O’quvchilar
bu harf birikmalarini bir yaxlit tovush sifatida o’qish va yozishga ko’nikishlari
lozim. Bu davrda soh (isohoq) tarzida o’qiladigan holatga to’xtab o’tilmaydi.
Jarangsiz jufti bor jarangli undoshlar (
b-p, d-t, v-f, g-k, z-s kabi) haqida
dastlabki tushunchalar beriladi, ularning talaffuzi va yozuviga e’tibor qaratiladi.
X va
H tovushlarining talaffuzi va imlosi haqida ham dastlabki tushunchalar
beriladi, ularni farqlash bo’yicha maxsus mashqlar ham uyushtiriladi.
Tutuq belgisi (o) unli tovushdan so’ng kelsa, uni cho’zib talaffuz qilishga,
undosh tovushdan so’ng kelsa, undoshni unlidan ajratib talaffuz qilishga xizmat
qilishi haqida ham tushunchalar berilib, asta-sekin uni qo’llashga doir ko’nikma va
malakalar shakllantiriladi.
Savod o’rgatish jarayonida harflarning 4 xil (bosma, yozma, bosh va kichik)
shakli va ularning ishlatilish o’rni o’rgatiladi.
O’quvchilarni o’qishga o’rgatish bo’g’in asosida olib boriladi. Bo’g’inlab
o’qishga o’rgatish uchun so’zni bo’g’inga bo’lish, bo’g’in chegarasini aniqlashni
o’rgatish muhim sanaladi. Savod o’rgatish davrida o’quvchilar so’zlarni
bo’g’inlarga to’g’ri bo’la bilsalar, o’qish ko’nikmasini ham yaxshi egallaydilar.
O’qishning dactlabki bosqichida orfografik o’qishdan foydalaniladi, asta-sekin
orfoepik o’qish ko’nikmalari shakllantiriladi. Talaffuzi yozilishiga mos
kelmaydigan tovushlar ishtirok etgan so’zlar oldin orfografik, so’ngra orfoepik o’qib
38
beriladi va ularning o’qilishi bilan yozilishi taqqoslanadi. O’quvchilar muayyan
darajada tushunchaga ega bo’lganlaridan so’ng orfoepik o’qish mashq qilinadi.
