523
DARSNING BORISHI:
1. Uy vazifasi tekshiriladi.
2. “Gap” mavzusi esga tushiriladi.
O’quvchilar diqqatiga quyidagi gaplar havola qilinadi:
1. O’qituvchi bolalarni o’qitadi.
2. Kuzda har xil mevalar pishadi.
3. Tikuvchi kiyimlarni tikadi.
4. O’quvchilar kitoblarni sevib o’qiydilar.
– Gap nimalardan tashkil topadi?
– Og’zaki nutqda biz bir gapni ikkinchisidan qanday ajratamiz?
– Yozuvda gapning boshi va oxiri qanday belgilanadi?
O’qituvchi yuqoridagi savol-javobdan so’ng, o’quvchilar
javobini
umumlashtiradi:
–
Demak, gap tugallangan mazmun bildiradi. Gap oxiriga uning mazmuniga
qarab nuqta, so’roq va undov belgisi qo’yiladi. Gap so’zlardan tuzilib, uning
birinchi so’zi bosh harf bilan yoziladi.
3. O’qituvchi o’quvchilar diqqatini jadvalga qaratadi. Har bir gap quyidagicha
tahlil qilinadi:
– Birinchi gapda kim haqida aytilgan?
–
“O’qituvchi”
so’ziga savol bering? (Kim?) Uning tagiga
bir chiziq chizamiz
(O’qituvchi jadvalga chizadi).
– O’qituvchi haqida nima deyilgan?
–
“O’qitadi”
so’ziga savol bering (Nima qiladi?). Uning tagiga ikki chiziq
chizamiz (O’qituvchi jadvalga chizadi).
– Ikkinchi gap nima haqida aytilganligini qaysi so’z bildiryapti? (Mevalar) Bu
so’zga savol bering (Nimalar?). Tagiga chizamiz.
– Mevalar haqida nima deyilgan? (pishadi) Tagiga chiziladi.
SHu tariqa keyingi gaplar ham tahlil qilinadi. SHundan so’ng o’qituvchi tagiga
chizilgan so’zlar gapning
asosiy mazmunini bildirishini, yana shunday so’zlar
ishtirokisiz gap hosil bo’lmasligini, agar gapning asosini bildiruvchi so’zlardan
524
loaqal bittasi ham gapda ishtirok etmasa, gap mazmun jihatdan yakunlanmay qolishi
yoki noaniq bo’lib qolishi tushuntiriladi. Bu holatlar misollar bilan ko’rsatiladi.
Masalan,
“O’quvchilar maktabga boradilar”
gapida gapning asoslaridan biri –
“o’quvchilar” so’zi tushib qolsa, gapimiz noaniq bo’lib qoladi, o’quvchilar haqida
nima deyilgan so’z (boradilar) tushib qolsa, gap mazmun ifodalamaydi.
Darslikdagi qoida o’qitiladi.
4. Darslik bilan ishlash. 261-mashq yozma bajariladi. O’quvchilar matnda
nechta
gap mavjudligini, gapning grammatik asoslarini o’qituvchi yordamida
topadilar va ularning tagiga chizadilar. 262-mashq
yuqoridagi mashq asosida
o’quvchilar tomonidan mustaqil bajariladi (Bunda o’quvchilar ushbu mashqni
maxsus mustaqil ish daftarlariga yozib o’qituvchiga topshiradilar).
5. Jadval asosida og’zaki mashq.
Kim?
bemorlarni davolaydi.
Nima?
sichqonlarni tutadi.
Nima?
yuk tashiydi.
O’qituvchi gapdagi so’roqlar o’rniga qo’yish uchun kerakli bo’lgan so’zlarning
rasmlarini ko’rsatadi
(shifokor, mushuk, tuya)
. O’quvchilar tayanch so’zlar
yordamida gaplarni o’qiydilar va gaplar og’zaki tahlil qilinadi.
6. Taxminiy tayyorgarlik ko’rib, bog’lanishli gap tuzish va uni yozish.
Texnik vosita orqali “Bog’bonlarga yordam” lavhalari ko’rsatiladi va
hikoya
yozish topshiriladi. Gap tuzishda har bir so’zni takroriy ishlatishning oldini olish
uchun ma`nosi yaqin so’zlardan foydalanish tushuntiriladi
(masalan: bolalar, qizlar,
o’quvchilar, o’rtoqlar)
. Bu so’zlar xattaxtaga yozib qo’yiladi.
6.
Uyga vazifa qilib 263-mashq beriladi. O’qituvchi uyga vazifani qanday
bajarishni tushuntiradi.
Dostları ilə paylaş: