O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Darsning maqsadi:

---

539 
1.Ta`limiy maqsad:
undalma haqida tushuncha berish orqali o‘quvchilarni 
undalmali gaplarni ohangiga rioya qilib o‘qishga, ularni o‘zgalarga to‘g‘ri murojaat 
qilishga, o‘zgalarning esa o‘zlariga qaratilgan fikriga e’tibor bilan qarashga 
o‘rgatish, undalmali gaplarda tinish belgilarini to‘g‘ri ishlatish ko‘nikmasini 
shakllantirish;
 
2. Tarbiyaviy maqsad: 
o‘quvchilarda kamtarlik, muloyim gapirish, 
shirinsuxanlik, rostgo‘ylik fazilatlarini tarbiyalash. 
3. Rivojlantiruvchi maqsad: 
O`quvchilarning uyushiq, undalmali gaplar tuzish 
ko`nikmasini rivojlantirish. 
TK:
Nutqiy komp. O`qituvchining savollariga og`zaki va yozma to`g`ri hamda 
savodli nutq bilan javob beradi. 
Lingvistik komp. 
Gap, so`z, ohang, tinish belgi, nuqta, so`roq belgisi, so`roq 
gap, uyushiq bo`lak, undalma 
kabi lisoniy tushunchalarni farqlaydi. 
Darsning turi: 
yangi bilim beruvchi dars. 
Darsning metodi:
suhbat metodi.
Darsning borishi: 
I. Dars yangi mavzuni tushuntirish
. O‘qituvchi doskaga oldindan undalmali 
gaplar yozib qo‘yadi. Bu gaplar darslikdagi mashq matnidan olinishi ham mumkin. 
Gaplarni o‘qituvchi ohangga rioya qilgan holda o‘qib, namuna ko‘rsatadi. So‘ng 1-
2 o‘quvchiga o‘qitadi, qayerda biroz to‘xtam (pauza) qilingani o‘quvchilardan 
so‘raladi: 1. 
Bolam, bobong yaratgan bog‘lar, bobong ekkan tutlar hozir ham 
yashnab turibdi. 2. O‘quvchilar! Berilgan topshiriqlarni o‘ylab bajaring.
So‘ng matn ustida quyidagicha ishlanadi: 
O‘qituvchining savollari: 
1.1- gapni o‘qing. Maqsadga ko‘ra turini ayting. 
2. So‘roqlar yordamida gapning bosh bo‘laklarini aniqlab, tagiga chizing. 
3. So‘zlovchi kishi fikrini o‘zi uchun aytadimi yoki boshqa kishilarga qarata 
aytadimi? 
4. O‘ylang, shu 1- gapda fikr kimga qarata aytilgan? Shu so‘ zning tagiga chizing. 
(O‘qituvchi yana bir pauza qilib, 
bolam 
so‘ziga urg‘u berib, gapni o‘qiydi.) 

---

540 
5. Fikr qaratilgan so‘z qaysi so‘z turkumiga kiradi? 
O‘quvchining javoblari: 
1.1-gap maqsadga ko‘ra darak gap. U xabar mazmunini bildiryapti. 
2. Nima? yashnab turibdi. 
 bog‘lar, tut yashnab turibdi.
3.Boshqalarga qarata aytadi. 
4. Fikr bolaga qaratilgan: 
.
Bolam, bobong yaratgan bog‘lar, bobong ekkan tutlar 
hozir ham yashnab turibdi.
5. ”Bolam” so`zi k i m? so‘rog‘iga javob bo‘lyapti, ot so‘z turkumiga kiradi. 
Ikkinchi gap ham shu tarzda tahlil qilinadi. Unda undov belgisining qo‘yilishi, 
buyruq gap ekaniga o‘quvchilar diqqati tortiladi. 
Fikr qaratilgan shaxsni bildirgan so‘zdan so‘ng qanday tinish belgisi qo‘yilgan? 
Nima uchun?, Bu so‘zni nima deyish mumkin? Tarzida muammoli savol o`quvchilar 
diqqatiga havola qilinadi. O‘quvchilar ularning nima ekanini bilmaydi, lekin 
o‘ylaydi. Butun diqqatini o‘qituvchiga qaratadi. 
O`qituvchi: Bu so`zlar –