O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

bolam, o`quvchilar 
fikrning, gapning kimga qarata 
aytilganini bildirgan so‘z. Ular tilda u 
undalma
deb nomlanadi. Undalma undash 
ohangi bilan aytiladi.
Bolam, o‘quvchilar 
so‘zini tushirib o‘qing. Fikr kimga qarashli ekani bilinadimi? 
O‘quvchilar undalmali va undalmasiz gaplarni 
(O‘quvchilar, topshiriqlami vaqtida 
bajaring, Berilgan topshiriqlami vaqtida bajaring) 
taqqoslaydilar. Ularni o‘z 
so‘zlari bilan izohlaydilar 
Kuzating: 
Yozuvda undalmadan so‘ng qanday tinish belgisi qo`yilgan? (Vergul,
undov belgisi qo‘yilgan.
O`qituvchi o`quvchilar javobini to`ldirib tushuntirish beradi. 
 II. Yangi mavzuni mustahkamlash.
1. Darslik bilan ishlash. 
66- mashq
dagi ikkinchi va uchinchi gaplar og‘zaki tahlil qilinadi: 
bobojon, 
bolajon 
so‘zlari undalma ekanini, ulardan so`ng vergul qo‘yilganini aytiladi. 
Oxirgi gap yuzasidan quyidagicha suhbat o‘tkaziladi: 
— Bolaga kim murojaat qilyapti? (Shoir Abdulla Oripov.) 

---

541 
— U sizga nima deb murojaat qilyapti? 
— Gapda ifoda etilgan fikrni tushuntirib bering. 
(Seni doim ota-onang, 
do‘stlaring, Vataning sevib, ardoqlaydi. Sening kelajaging uchun qayg‘uradi, 
Sening kelgusida tinch va farovon hayot kechirishing uchun bor kuchini ayamaydi.)
Shuning uchun shoir Abdulla Oripov: Bolajon, sen doim suyuksan, Bilib qo‘y, 
iqboli buyuksan, 
deyapti. 
67- mashq. 
Mashq sharti bir o‘quvchiga o‘qitiladi. Matnni ichda o‘qib, 
undalmali gapni topish va daftarlariga ko‘chirib yozish vazifasi beriladi. Vazifani 
birinchi bajargan o‘quvchi undalmani doskaga yozib, undalmaning tagiga chizadi, 
fikrning kimga qarata aytilganini izohlaydi, vergulning qo‘yilish sababini 
tushuntiradi. Undalma gapning qaysi o‘rnida kelgani so‘raladi. Bolaning onasiga 
qanday murojaat qilganiga o‘quvchilar diqqati qaratiladi.