O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Biznes va tadbirkorlik” kafedrasi

5.3. AD-AS modelida narxlar va milliy ishlab chiqarish real 
hajmining muvozanatli darajalari 
 
Narxlarning muvozanatli darajasi deganda shunday narx darajasi 
tushuniladiki, unda yalpi talab va taklif hajmi bir-biriga mos kelishi yoki teng 
bo’lishi kerak. Avvalo yalpi talab egri chizig’i va yalpi taklif egri chizigining 
oraliq kesmada mos kelishini ko’rib chiqamiz. Narxlarning muvozanatli darajasi 
va milliy ishlab chiqarish hajmining muvozanatli darajalari mos ravishda R
e
va 
Y
e
lar bilan belgilangan. Nima uchun R
e
narxlarning muvozanatli darajasi va Y
e
milliy ishlab chiqarishning muvozanatli darajasini bildirishini ko’rsatishimiz 
uchun narxlarning muvozanatli darajasi R
e
emas, balki R
1
deb hisoblaymiz. 
Narxlar darajasi R
1
bo’lgan vaziyatda korxonalar milliy ishlab chiqarish hajmini 
Y
1
miqdoridan oshirmaydi. 
Iste’molchilar narxlar darajasi R
1
bo’lganda mahsulotlarni Y
2
darajada sotib 
olishga tayyor turadi. AD>AS bo’lganligi tufayli iste’molchilar o’rtasidagi raqobat 
narxlar darajasini Re gacha suradi. Narxlar darajasining R
1
dan R
e
gacha 
ko’tarilishi ishlab chiqarish hajmini Y
1
dan Y
e
gacha oshirishga va 
iste’molchilarning talabini Y
2
dan Y
e
gacha kamaytirishga olib kelali. Va bu AD, 
AS to’g’ri chiziqlari e nuqtada kesishadi. Demak, aynan Re narx narxlarning 
muvozanatli darajasi va e muvozanat nuqtasidir. 
R AS 
P
e
e 
P
1
AD 
Y 
1
Y 
e
Y 
2
Y

---

56 
10-chizma. Yalpi taklif egri chizig’ining oraliq kesmadagi muvozanat 
10-chizmada yalpi talab egri chizig’i yalpi taklif egri chizig’ini
Keyns 
kesmasida kesib o’tadi. Bunday vaziyatda narxlar darajasi hech qanday 
ahamiyatga ega emas. Buni tushunish uchun avvalo milliy ishlab chiqarishning 
muvozanatli hajmini Ye va muvozanatli narxlar darajasini Re bilan belgilaymiz. 
Muvozanatli ishlab chiqarish hajmi aynan Ye ekanligini isbotlash uchun bu 
hajmni Y
1
deb hisoblaymiz. U xolda ADxizmatlar hajmining ortishi ishlab chiqarishni Ye darajaga pasaytirilishiga olib 
keladi. Muvozanatli ishlab chiqarish hajmini Y
2
deb hisoblacak, aksincha, ASoqibatda korxonalarda tovar zaxiralari kamayib ularni ishlab chiqarishni Ye 
darajaga oshirishga undaydi. Shunday qilib aynan jami taklif va jami talabning 
kesishish nuqtasigina AD-AS modelda muvozanat nuqtasi va shu nuqtaga mos 
keluvchi ishlab chiqarish hajmi esa milliy ishlab chiqarishning muvozanatli hajmi 
deyiladi. 
Yuqoridagilardan ko’rinib turibdiki, yalpi taklif egri chizig’ining keyns 
kesmasida yalpi talabning o’zgarishi ishlab chiqarish hajmining oshishi yoki 
kamayishiga olib keladi, narxlar darajasi esa o’zgarmaydi. 
Yalpi talab egri chizig’ini AS egri chizig’ining vertikal kesmasida o’zgarsa bu 
ishlab chiqarish hajmiga ta’sir ko’rsatmaydi va faqat narxlar darajasi o’zgaradi, 
xolos. Ya’ni, bu kesmada talabning oshishi talab inflyatsiyasini keltirib chiqaradi. 
Yalpi taklifning bu kesmasida talabning har qanday o’zgarishi faqat narxlar darajasi 
o’zgarishga olib keladi. Ishlab chiqarish hajmi esa to’liq bandlik sharoitida 
o’zgarmay qoladi. 
Oraliq va vertikal kesmalarda narxlar o’sib borishi bilan kuzatilgan yalpi 
talabning ko’payishi talab inflyatsiyasi mavjudligini ko’rsatadi. 
Yalpi taklifning o’zgarishi muvozanat narxlar darajasiga va milliy ishlab 
chiqarish xajmining muvozanat darajasiga qanday ta’sir ko’rsatishini ko’rib 
chiqamiz. 

---

57 
0 Y
1
Y
e
Y
2
Y