Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
 

---

- 
227 - 
 
 
 
XV BOB. SOF JORIY QIYMAT USULLARI BO
ʻ
YICHA 
INVESTITSION QARORLARNI QABUL QILISH 
15.1. Korporativ tuzilmalarda investitsion faoliyatni 
tashkil etish xususiyatlari 
Korxonalar moliyaviy xoʻjalik faoliyatida investitsion faoliyat
alohida muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Investitsion faoliyatni 
samarali tashkil etish masalasi esa bugungi keskin raqobat sharoitida 
korporativ moliyani boshqarish sohasidagi mutaxassislardan chuqur 
bilim va malakani talab etmoqda. Bunda asosiy e’tibor investitsion 
faoliyat samaradorligini barcha omillarni hisobga olgan holda 
baholash masalasiga qaratilmoqda.
Korxonalarda investitsion faoliyatni tashkil etishda investitsion 
strategiyani belgilab olish masalasi ham kun tartibidagi masala 
hisoblanadi. 
Investitsion strategiya
korxonani rivojlantirishning 
umumiy vazifalarida belgilangan investitsion faoliyatning uzoq 
muddatli maqsadlari va investitsion yondashuvlar tizimi, shuningdek, 
qoʻyilgan maqsadlarga erishishning yuqori darajada samarali 
yoʻllarini tanlashni anglatadi. Investitsion strategiya korxona 
investitsion faoliyatini istiqbolli boshqarishning samarali instrumenti 
hisoblanadi hamda korxonani rivojlantirishning konsepsiyasini oʻzida 
aks ettiradi. Shuningdek, investitsion faoliyatni amalga oshirishning
bosh rejasi sifatida investitsion faoliyat muhim yoʻnalishlarini, 
investitsion faoliyat shakllarini; korxona investitsion resurslarini 
shakllantirish yoʻllarini; korxonaning uzoq muddatli investitsion 
maqsadlarini amalga oshirish bosqichlari ketma-ketligini; investitsion 
faoliyat yoʻnalishlari va shakllari boʻyicha korxonaning investitsion 
aktivligi 
imkoniyatlari 
chegaralarini; 
investitsion 
faoliyatni 
modellashtirish, amalga oshirish va baholashning rasmiy mezonlari 
tizimini belgilab beradi. Investitsion strategiyani ishlab chiqish 

---

- 
228 - 
jarayoni investitsion strategiya maqsadlari qoʻyilishi, shakllangan 
investitsion resurslar tarkibini va ular ratsional taqsimlanishini 
optimallashtirish, eng muhim jihatlari boʻyicha investitsion siyosatni 
ishlab chiqish, tashqi investitsion muhit bilan oʻzaro samarali 
munosabatlarni ta’minlash kabilarni oʻz ichiga oladi. 
Korxonaning investitsion strategiyasini ishlab chiqishning 
zarurligi tashqi va ichki muhit shart-sharoitlari oʻzgaruvchanligi 
sharoitida moliyaviy resurslarni shakllantirish va ulardan samarali 
foydalanishni ta’minlashi bilan belgilanadi. Investitsiyalarni samarali 
boshqarish faqatgina tashqi investitsion muhitdagi mumkin boʻlgan 
oʻzgarishlarga moslashgan aniq investitsion strategiya asosida tashkil 
etilishi mumkin. Shuningdek, ichki muhitdagi korxonaning alohida 
boʻlinmalari investitsion qarorlarining bir-biriga zid kelishi ham 
investitsion faoliyat samaradorligining pasayishiga sabab boʻlishini 
unutmaslik lozim. 
Korxona hayotiy siklining har bir bosqichi uchun oʻziga xos 
investitsion aktivlik darajasini, investitsion faoliyat yoʻnalishlari va 
shakllarini, investitsion resurslarning shakllanish xususiyatlarini 
tavsiflaydigan investitsion strategiya korxona investitsion faoliyatini 
uning iqtisodiy taraqqiyotdagi oʻzgarishlarga moslashtirish imkonini 
beradi. 
Investitsion strategiyani ishlab chiqish jarayoni korxonaning 
strategik boshqaruv obyektlarini belgilashni talab etadi. Investitsion 
faoliyatning bunday obyektlariga quyidagilar kiradi:
- yaxlit korxona; 
- xoʻjalik yuritishning strategik zonalari; 
- strategik markazlar. 
Xoʻjalik yuritishning strategik zonasi korxona doirasidagi 
umumiy talab yoki xomashyo, texnologiyalardan foydalanish 
umumiyligi asosida birlashgan oʻzaro yaqin tarmoqlar qatorida oʻz 
faoliyatini amalga oshiruvchi mustaqil xoʻjalik segmentini oʻzida aks 
ettiradi. 
Strategik investitsion markaz – xoʻjalik yuritishning alohida 
strategik zonasida alohida funksiyalarni bajarishga ixtisoslashgan yoki 

---

- 
229 - 
samarali xoʻjalik faoliyatini ta’minlovchi korxonaning mustaqil 
tarkibiy birligidir.
Hozirgi zamonaviy sharoitda investitsion strategiyani yuritish 
korxonaning muvaffaqiyatli va samarali rivojlanishini belgilovchi 
omillardan biri hisoblanadi. Ishlab chiqilgan investitsion strategiya 
quyidagilarga imkon beradi: 
- korxonaning oldindagi iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishining 
uzoq muddatli umumiy va investitsion maqsadlarini amalga oshirish 
mexanizmini ta’minlaydi; 
- korxonaning investitsion imkoniyatlarini real baholash imkonini 
beradi;
- investitsion imkoniyatlardan maksimal foydalanish va 
investitsion resurslar aylanuvchanligini oshirish imkonini beradi;
- tashqi muhit oʻzgarishlari jarayonida investitsion muhitda 
paydo boʻladigan yangi istiqbolli investitsion imkoniyatlardan 
tezkorlik bilan foydalanish imkoniyatlarini ta’minlaydi;
- tashqi investitsion muhitlar rivojlanishining mumkin boʻlgan 
variantlarini prognozlash va korxona faoliyatiga salbiy ta’sir 
koʻrsatuvchi omillarning ta’sirini kamaytirish imkonini beradi; 
- korxona investitsion faoliyatini strategik, taktik (joriy) va 
operativ boshqarish oʻrtasidagi aniq oʻzaro bogʻliqlikni ta’minlaydi;
- korxonaning raqobat muhitidagi ustunligini belgilab beradi; 
- eng muhim strategik investitsion qarorlarni amalga oshirish 
doirasida investitsion faoliyatning mos siyosati belgilanadi.
Korxonalarda ishlab chiqilgan investitsion strategiyalar real 
investitsion loyihalarni va investitsiyalashning moliyaviy instrument-
larini tanlashning asosiy baholash mezonlarini belgilash asosida 
shakllantiriladi. Ishlab chiqilgan investitsion strategiya korxona 
boshqaruvining umumiy tashkiliy tuzilmalari va tashkiliy 
madaniyatini strategik oʻzgartirishning asosiy shart-sharoitlaridan biri 
hisoblanadi.