O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

 
11.2-rasm.
AD vaziyatdan AD
1 
vaziyatga o‘tishi bu yalpi talabning ortib borishini 
ko‘rsatadi, AD vaziyatdan AD
2 
vaziyatga o‘tishi bu yalpi talabning qisqarishiga 
olib keladi.
2. 
Yalpi taklif va unga ta’sir etuvchi omillar 
Yalpi taklif - bu muayyan narxlar darajasida ishlab chiqarilishi va taklif 
qilinishi mumkin bo‘lgan iste’mol hamda investisiya tovarlari va xizmatlarning 
umumiy miqdoridir.
Narxlar darajasi va yalpi takliq ishlab chiqarish darajasi o‘rtasidagi 
bog‘liqlikni ifoda etuvchi chiziq yalpi taklif egri chizig‘i deb ataladi. 
Makroiqtisodiyotda yalpi taklif egri chizig‘i uchta vaziyatni o‘z ichiga oladi.

Gorizontal (1) Keyns kesmasi; 

Oraliq kesma (2); 

Vertikal (3) klassik kesma. 
11.3-rasm. AS egri chizig‘i. 
Gorizontal kesma - iqtisodiyotda to‘liq bandlik ta’minlanmaganligini, 
ortiqcha ishlab chiqarish kuchlari mavjudligini ko‘rsatadi, narx va ish xaqi 
o‘zgaruvchan bo‘ladi. Bu kesmada narxlarni o‘zgartirmasdan turib, ishga 
tushmagan ishlab chiqarish omillarini ishga tushirib, ishlab chiqarish xajmini 
oshirish mumkin. 
Oraliq kesma - qisman bandlik ta’minlangan, narxlar va ish xaqi nisbatan 
o‘zgaruvchan. Bu kesmada ishlab chiqarish xajmini oshirish mumkin, lekin bu 
o‘sish narxlar darajasini o‘sishi bilan birgalikda bo‘ladi.
Vertikal kesma – bu to‘liq bandlik ta’minlangan xolatidir. Bunda keyingi 
ishlab chiqarish jarayonini oshirish mumkin emas, iqtisodiyotni rag‘batlantirish 

---

jarayonida qilingan har qanday urinish faqatgina narxlar darajasini yuqori darajada 
oshishiga olib keladi.
Narxlar darajasining o‘zgarishi yalpi taklif egri chizig‘ining o‘zgarishiga 
olib keladi. Yalpi taklif egri chizig‘iga narxdan tashqari boshqa omilar ham ta’sir 
ko‘rsatadi. Yalpi taklifning narxga bog‘liq bo‘lmagan omillariga quyidagilarni 
kiritish mumkin: 

Ishlab chiqarish omillariga bo‘lgan narxlarning o‘zgarishi (narxlarning 
oshishi yalpi taklif egri chizig‘ining chapga siljishiga, narxlarning pasayishi o‘ngga 
siljishiga olib keladi). 

Davlat siyosati (masalan, ishlab chiqaruvchilar uchun soliqlarning 
oshirilishi yalpi taklif egri chizig‘ining chapga siljishiga, soliqlarning pasaytirilishi 
o‘ngga siljishiga olib keladi). 

Tabiatdagi iqlim sharoitlarining keskin ravishda o‘zgarishi. 
AS vaziyatdan AS
1 
vaziyatga o‘tishi bu yalpi taklifning ortib borishini 
ko‘rsatadi, AS vaziyatdan AS
2 
vaziyatga o‘tishi bu yalpi taklifning qisqarishiga 
olib keladi.