66
turli vaziyatlarda bizlarni kuzatadilar. Yaqinlarimizni qanchalik ko‗proq kamchilik
va nuqsonlarimizda ishontiradigan bo‗lsak, ularda
shunchalik darajada insoniy
hamdardlikni uyg‗otamiz, o‗zaro munosabatlarimiz ham shunchalik samimiy
bo‗ladi, nihoyat, ular shu darajada yordam qo‗lini cho‗zishga tayyor turadilar.
To‗g‗ri, albatta, yaqinlarga o‗z kamchiliklarini namoyish qilishning ham ma‘lum
me‘yori bo‗lishi darkor.
Uzoqdagilardan kamchiliklarni, yaxshisi, yashirgan
va afzalliklarni ularga
ko‗rsatgan ma‘qul. Individ notanish odamlarga o‗z kamchiliklarini namoyish qilar
ekan, uni tarbiya ko‗rmagan odam sifatida qabul qilib, u bilan har qanday
aloqalarni butunlay uzishlari mumkin.[2]
«Na-Men» - nomaqbul tasavvurning yoki o‗zini odamlarga ko‗z-ko‗z qilish
ehtirosli istagining mevasi emas. Buning orqasida
chuqur ijtimoiy maqsadga
muvofiqlik turadi: o‗zining eng yaxshi sifatlarini namoyish qilishga intilish didni,
o‗ziga qarash malakasini, xarakatlarni nazorat qilishni, nihoyat, o‗z hulq-atvorini
takomillashtirishni shakllantiradi. O‗zini tutish
madaniyati uy sharoitida emas,
balki tantanali bayram kechalarida, do‗stlar va mehmonlar davrasida yuzaga
keladi.
Shunday qilib, o‗z «Men»ining mavjudligi kechinmasi go‗daklik davrida
boshlanadigan va I.S. Kon «Menni kashf etish»
sifatida belgilagan shaxs
shakllanishi jarayonining natijasi bo‗lib hisoblanadi. Bir yashar bola tanasidagi
hissiyotlari bilan tashqaridagi jismlardan yuzaga keladigan hissiyotlar o‗rtasidagi
farqni anglay boshlaydi. So‗ngra, 2-3 yoshida bola unga zavq bag‗ishlaydigan
jarayon va o‗zining jismlar bilan harakatlari natijasini kattalarning jismli
harakatlariga «Men o‗zim!» talabini qo‗ygan holda, ajrata boshlaydi. U birinchi
marta o‗zini atrof- muhitdan
ayro tutish bilan birga, boshqalarga qarama-qarshi
turgan holatda o‗z harakatlarining sub‘ekti sifatida anglay boshlaydi. Bolalar
bog‗chasi va maktab chegarasida,
kichik sinflarda kattalar, ota-onalar va
o‗qituvchilar yordamida shaxsiy psixik sifatlarini baholashga vaqtincha yutuq va
kamchiliklarining sababini anglash darajasida yondoshish imkoniyati tug‗iladi.
Nihoyat, o‗smirlik va o‗spirinlik davrida ijtimoiy hayot va mehnat faoliyatiga faol
kirishish natijasida ijtimoiy-ahloqiy o‗zini baholashning kengaytirilgan tizimi
67
shakllana
boshlaydi, o‗zini anglash taraqqiyoti nihoyasiga etib, asosan, «Men»
obrazi tarkib topadi.
Dostları ilə paylaş: