Kindik tizimchasini bog‘lash va ishlov berish
Kindik tizimchasini bog‘lash va ishlov berish 2 bosqichda bajariladi:
chaqaloq tug‘ilgan zahoti kindikka 1-qisqich kindik tizimidan 10sm masofada,
ikkinchisi esa undan 2sm tashqariga qo‘yiladi; Kindikning qisqichlar orasidagi
masofa 5%li spirt yod eritmasi va 96%li etil spirti (infeksiyalanishga xavf
bo‘lganda) bilan artiladi va o‘rtasidan qirqiladi. Kindik tizichasini kindik
pul’satsiyasi to‘xtagandan so‘ng qattiq qisiladi. Kindik qoldig‘iga ishlov berish
tug‘ilgandan so‘ng 2 soat davomida o‘tkazilishi lozim. Bolani yo‘rgaklash
stolchasiga, nur issiqligi manbai ostiga yotqiziladi. Kindik qoldig‘ini qattiq
siqiladi; kindik halqasidan 0,5 - 1sm (3-4 smgacha ham qoldirishi mumkin)
masofada Rogovin skobasi (rezina halqa) qo‘yiladi. Kindik qoldig‘i quruq va ochiq
qoldiriladi.
Bolani onaning ko‘kragiga qo‘yish
Bola hayotining dastlabki 30 daqiqasi ichida ona ko‘kragiga beriladi. Onaga
qulay holat beriladi, chaqaloqni ona ko‘kragiga yotqiziladi, bolani emishga
tayyorligi baholanadi: qidirish va so‘rish reflekslari, yutish va nafas olish
16
qobiliyati. Ona ko‘kragidan bir necha tomchi og‘iz suti siqib chiqariladi va bolaga
ko‘krak so‘rg‘ichini to‘g‘ri og‘ziga solishiga yordam beriladi (bolaning og‘zi
so‘rg‘ichni areolasi bilan birga qamrab olishi kerak). Bolani emish muddati
chegaralanmaydi. emish vaqtida bolaning teri rangi va nafas olishi nazorat qilib
boriladi.
Gonoblennoreya profilaktikasi
Yangi tug‘ilgan chaqaloqni tug‘ruq yullaridan utish davrida ko‘zlarining
infeksiyalanishini oldini olish uchun gonoblennoreya profilaktikasi o‘tkaziladi.
Samarali usulardan biri - bu 1%li tetrasiklin malhamini (0,5%li eritromitsin
malhami) tyubikdan siqib ikkala ko‘zga so‘rish. Ushbu usul tug‘ilgandan so‘ng 1
soat davomida o‘tkaziladi.
Antropometriya
Antrometriyani tug‘ilgandan so‘ng 1 soat mobaynida o‘tkaziladi. Yangi
tug‘ilgan chaqaloqni oldindan 3%li vodorod peroksid yoki 1%li xloramin eritmasi
bilan artilgan tibbiyot tarozisida, steril yo‘rgakda tortiladi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloq bo‘y uzunligini oyoqchalarini yozgan holatda,
ensa do‘mboqchasidan tovon do‘mboqchasigacha o‘lchanadi. Bosh aylanasi qosh
usti ravoqlari chizig‘i va kichik liqildoq sohasidan o‘lchanadi. Ko‘krak aylanasi
ko‘krak so‘rg‘ichlari uchi va qo‘ltiq ostidan o‘tuvchi chiziq bo‘yicha o‘lchanadi.
Steril kleyonkadan tayyorlangan bilakka bog‘ich bog‘lab qo‘yiladi.
Bola hayotining dastlabki 30 daqiqasi ichida ona ko‘kragiga beriladi. Bolani
tug‘ruq zalidan bo‘limga odatda tug‘ilgandan 2 soat so‘ng o‘tkaziladi.
Yangi tug‘ilgan bolaning vazni har kuni aniqlanadi, tana harorati o‘lchanadi.
Bolaning tagini oqar suv ostida oldindan orqaga yo‘nalishda yuviladi. Bu
vaqtda bolaning boshi tirsak bukilmasida, kaft barmoqlari bilan esa bola sonini
mahkam ushlab turish kerak.
Bola parvarishi uchun yaxshisi bir marta tutiladigan buyumlardan
foydalangan afzal.
17
Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar gemorragik kasalligi profilaktikasi
Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar gemorragik kasalligi - vitamin Kga bog‘liq qon
plazmasidagi qon ivish omillarining vaqtinchalik etishmovchiligi natijasida kelib
chiqadi. Gemorragik kasallik profilaktikasi vitamin K tanqisligini to‘ldirish va qon
ketishining oldini olish uchun muhimdir. Bu profilaktik chora-tadbir hamma
chaqaloqlarga 6 soatdan kech qolmasdan o‘tkaziladi. Yangi tug‘ilgan
chaqaloqlarga vitamin K
1
mg (0,5 mg muddatiga yetmay tug‘ilgan chaqaloqlarga)
miqdorida 1 marta mushak orasiga yuboriladi. Vitamin K
1
yo‘qligida 1%li Vikasol
eritmasidan foydalansa bo‘ladi. 0,3-0,4 ml muddatiga etgan, 0,2-0,3 ml muddatiga
yetmay tug‘ilgan chaqaloqlarga yuboriladi. Vikasolning antigemorragik ta`siri 8-
24 soatdan so‘ngra boshlanadi. Sutkalik dozasi 4 mgdan oshmasligi lozim. Doza
oshib ketishining asorati eritrotsitlarning gemoliziga olib kelishi mumkin.
Gemorragik kasallik rivojlanishining yuqori xavf guruhlariga: asfiksiya va
tug‘ruq jarohati bilan tug‘ilgan chaqaloqlar, muddatiga yetmay va homila
rivojlanishining orqada qolishi bilan tug‘ilgan chaqaloqlar, salitsilatlar, geparin,
antibiotiklar, talvasaga qarshi dori moddalari iste`mol qilgan onalardan tug‘ilgan
chaqaloqlar va faqat ona suti bilan oziqlanadigan chaqaloqlar kiradi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar immunoprofilaktikasi
Maxsus o‘rgatilgan tibbiyot hamshirasi yordamida, maxsus xonada
o‘tkaziladi.
Sil kasalligining oldini olish. Bola hayotining 3-4- kuni emlanadi. BCG
zardobi – muzlatilgan holatdan vakum ostida quritilgan, kuchsizlantirilgan tirik
bakteriyalar. Zardob shtammi birinchi marta 1920 yilda frantsuz olimlari Kal’mett
hamda Geren tomonidan taklif qilingan va virulentligi kuchsizlantirilgan buqa
turidagi tirik sil bakteriyalarining o‘zgartirilgan ko‘rinishidan iborat. Zardob
ampulalarda chiqarilib, 1 mg quruq oq modda ko‘rinishida bo‘lib, bu 20 zardob
18
dozasiga to‘g‘ri keladi. Zardobning har bir ampulasiga 2 ml steril izotonik natriy
xlorid eritmasi qo‘shib qo‘yilgan. Zardobni alohida sovutgichda 2-4
0
S haroratda
saqlash zarur. Zardobni teri orasiga (0,1 ml, 0,05 ml zardob saqlaydi) terini 70%li
spirt bilan artgandan so‘ng, chap elkaning uchdan bir yuqori va o‘rta qismiga
yuboriladi.
BCG vaksinatsiyasini kechiktirish uchun ko‘rsatmalar: yiringli-yallig‘lanish
kasalliklari, sepsis, homila ichi tarqalgan infeksiyalari, neonatal davrda yuzaga
chiqadigan og‘ir perinatal ensefalopatiyalar, yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning
gemolitik kasalligi, tana vazni 2000 grammdan kamligi, muddatiga yetmay
tug‘ilganlik, tug‘ma fermentopatiyalar va immun tanqislik holatlari. Bunday
bolalarni emlash muddatlari klinik sog‘ayganidan so‘ng vrach ftiziatr bilan
kelishilgan holatda qilinadi.
Virusli gepatitning oldini olish: HVs antigeni musbat yoki HVs antigeni
xaqida ma`lumot yo‘q onalardan tug‘ilgan barcha yangi tug‘ilgan chaqaloqlar
umumiy ahvoli va tana vazniga e`tibor bermagan holda, hayotining dastlabki 12
soati mobaynida emlanishi lozim. Agar bola HbsAg manfiy onadan tug‘ilgan
bo‘lsa: tana vazni 1800 grammdan ortiq chaqaloqlar hayotining dastlabki 2 kuni
mobaynida, tana vazni 1800 grammdan kam bo‘lgan chaqaloqlar tug‘ruqxonadan
chiqishidan oldin yoki tana vazni 1800 grammga etgandan so‘ng emlanadi. 0,5 ml
(10 mg) HbsAg vaksinasidan sonning tepa, oldingi yoki yonbosh qismiga mushak
orasiga yuboriladi. Qayta emlash 1- 6 oylikda ambulator tibbiyot muassasalarida
o‘tkaziladi.
Polimielitning oldini olish: polimielitga qarshi emlash barcha chaqaloqlarga
hayotining 2- kunidan keyin o‘tkaziladi. Ko‘p hollarda silga qarshi emlash bilan
birgalikda. Bolani og‘ziga 2 tomchi vaksinadan tomiziladi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloq yetukligini baholash
Yangi tug‘ilgan chaqaloq yetukligini to‘g‘ri baholash moslashish davrida
kuzatilishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlarni aniqlash uchun lozim.
Yangi tug‘ilgan chaqaloq yetukligini aniqlash usullari:
19
Akusherlik usuli (Homilaning biofizik profili, BJSST formulasi orqali taxminiy
tug‘ruq kunini aniqlash;
Ballard shkalasi orqali (morfologik va nerv-mushak yetukligi jadvallari)
bolani gestatsion yoshini aniqlash vaqtida bir necha qoidalarga rioya qilish kerak;
Kuruv issiq, yaxshi yoritilgan, ortiqcha shovqinsiz xonada o‘tkaziladi;
Baholashning optimal vaqti bola ovqatlangandan 1-2 soat o‘tgach hisoblanadi;
Ko‘ruvda va belgilarni baholashda tizimli yondashuv bo‘lishi lozim;
Aniqlangan baho ko‘rsatkichlari bolalarni rivojlanish tarixiga kiritilishi lozim.
Morfologik belgilariga ko‘ra bolaning gestatsion yoshini hisoblash
(Ballard Dj. 1979)
Belgi
lar
Ballar
0
1
2
3
4
5
Teri
Jelatinoz
qizil, tiniq
Silliq
pushti, vena
tomirlari
ko‘rinarli
Yuzaki
qipiqla-
nish
yoki/va vena
tomirlari
nomiga
ko‘rinadi
Burmala-ri
kam,
venalari
kam
ko‘rinadi
Pergament-
simon,
chuqur egatli,
tomirlar
ko‘rinmaydi
Yetuk,
tukli
burma-
li
Lanugo
Yo‘q
Ko‘p
Siyrak-
lashgan
Tuksiz
sohalar
Ko‘p qismi
tuksiz
Burmalar
Yo‘q
Aniq emas,
qizil
chiziqlar
Oyoq
panjasi-ning
oldingi
qismi
burmali
Oyoq
panjasinin
g 2/3
qismida
burmalar
Oyoq
panjasi-ning
hamma qismi
burmali
Ko‘krak
so‘rg‘ichl
ari
Sezilar-
sezilmas
Yassi,
so‘rg‘ich
atrofi doirasi
yo‘q
To‘qima
sezilarli,
so‘rg‘ich
atrofi doirasi
1-2 mm
So‘rg‘ich
ko‘taril-
gan,
so‘rg‘ich
atrofi
doirasi
3-4 mm
Sut bezi
to‘qimasi
to‘liq
shakllangan,
so‘rg‘ich
atrofi doirasi
5-10mm
Quloq
Quloq
suprasi
yassi,
bukilgani-
dan so‘ng
bukilgani-
cha qoladi.
Quloq
suprasi biroz
burmali,
yumshoq,
bukilgani-
dan so‘ng
sekin
to‘g‘rilana-
di
Quloq
suprasi kam
burmali,
yumshoq,
bukilgani-
dan so‘ng
oson
to‘g‘rilana-
di
Zich va
shakllanga
n
bukilganid
an so‘ng
darhol
to‘g‘rilana
di
Zich tog‘ay,
quloq tog‘ay.
20
Jinsiy
a`zo
(erkak)
Yorg‘oq
bo‘sh,
burmasi
yo‘q.
Urug‘don
yorg‘oqqa
tushgan,
burmalari
bor.
Urug‘don
yorg‘oqqa
tushgan,
burmalari
yaxshi
Urug‘don
“osilgan”
yorg‘oq
chuqur
burmali
Jinsiy
a`zo
(ayol)
Klitor va
kichik jinsiy
lablar
bo‘rtgan
Katta va
kichik jinsiy
lablar
taxminan bir
xil
Katta
jinsiy
lablar
kichik
jinsiy
lablarini
yopadi.
Klitor va
kichik jinsiy
lablar to‘liq
katta jinsiy
lablar tagida.
Nerv-mushak yetukligi belgilari
Belgilar
Belgilar ballda baholanadi.
0
1
2
3
4
5
Holati
Kvadrat
oyna
Qo‘lning
qaytar
reaksiyas
i
Tizza osti
burchagi
Sharf
simptomi
Tovonni
quloqgac
ha tortish
Morfologik va nerv-mushak yetukligining umumiy ballari orqali
Yangi tug‘ilgan chaqaloqning gestatsion yoshini aniqlash jadvali
21
Umumiy ballar
Gestatsion yoshi,
(haftalarda)
Umumiy ballar
Gestatsion yoshi,
(haftalarda)
5
10
15
20
25
26
28
30
32
34
30
35
40
45
50
36
38
40
42
44
Morfologik va nerv-mushak yetukligining umumiy ballari orqali Yangi tug‘ilgan
chaqaloqning aniqlangan gestatsion yoshi 2 haftaga farq qilsa, ushbu bola
rivojlanishdan orqada qolgan, deb hisoblanadi.
Yo‘rgaklash
Yangi tug‘ilgan chaqaloqni qattiq qisib yo‘rgaklash mumkin emas!
Sabablari:
Diafragma harakatini cheklab o‘pka ventilyatsiyasini kamaytiradi;
Tananing yo‘rgak siqqan sohalarida qon aylanishning buzilishi;
Yo‘rgak va bola tanasi o‘rtasidagi havo yostiqchasi issiqlikni ushlab qola olmaydi;
Bola harakatining cheklanishi issiqlik hosil bo‘lishini susaytiradi;
Oyoq-qo‘llar
harakatining
cheklanishi
nerv-mushak
koordinatsiyasini
rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi;
Boshi bilan qattiq qisib yo‘rgaklash bola boshi harakatini cheklaydi, natijada bola
to‘laqonli ona suti bilan oziqlana olmaydi;
Yo‘rgaklangan bola ko‘proq uxlaydi va kam emadi;
Bolani erkin yo‘rgaklash bola huquqlarini cheklamaydi.
Cho‘miltirish
Bolani cho‘miltirish bola hayotining 2-3- kunigacha kechiktiriladi.
22
Agar bola tanasi qon yoki shilliqlar bilan ifloslangan bo‘lsa, chumiltirishni
tug‘ilgandan 2 – 6 soatdan so‘ng, tana haroratini va xona haroratini me`yorida
saqlagan holda o‘tkaziladi.
Ona va bolaning birgalikda bo‘lishi
Ona va bolani birgalikda bo‘lishining ijobiy tomonlari:
Ona va bola o‘rtasidagi jismoniy va emotsional yaqin muloqot;
Ota-onada bolaga nisbatan javobgarlik hissini uyg‘otish;
Onaga bolani mustaqil parvarishlash ko‘nikmalarini o‘rgatish;
Oilaga o‘z tushunchalari va ko‘nikmalarini ko‘rsatish imkonini beradi;
Mustaqil fikr yuritish imkonini beradi;
Gospital infeksiyani bolaga o‘tish xavfini keskin kamayishi.
1.3. Yangi tug‘ilgan chaqaloqni klinik tekshirish
Yangi tug‘ilgan sog‘lom chaqaloqni odatda tug‘ruq zalida uni teriga teri
kontaktidan keyin (1-2 soat mobaynida) ko‘rikdan o‘tkaziladi. Xonada harorat 24-
26
0
S bo‘lishi kerak (jadval №1). Nur issiqligi manbaidan optimal foydalangan
ma`qul. Qo‘lni ko‘ruvdan oldin yuvish lozim. Tekshirish tabiiy yoritilishda
o‘tkazilgani ma`qul, bu teri qoplamlari rangiga to‘g‘ri baho berishga imkon beradi.
Ko‘zdan kechirish yo‘rgaklash stolchasida o‘tkaziladi.
1
– jadval
Yangi tug‘ilgan chaqaloq tana haroratini me`yorida saqlash uchun
zarur bo‘lgan tashqi muhit harorati
Tana vazni (kg)
Tashqi muhit harorati
29,5° S
26,5°S
24° S
1,5 – 2
Hayotining 2-kuni
Hayotining
3- kunidan
Hayotining
3- haftasidan
2 – 3
Hayotining
1- haftasi
Hayotining
2- haftasidan
23
3 va <
Hayotining
1- kuni
Hayotining
2- kunidan
Yangi tug‘ilgan chaqaloqning holatiga tashqi ko‘rikda baho beriladi.
Sog‘lom Yangi tug‘ilgan bola uchun yuzning tinch ifodasi, jonli yuz ifodasi xos.
Ko‘zdan kechira boshlash ko‘pincha emotsional qichqirish bilan o‘tadi. Bola
qichqirig‘i kuchi, davomiyligi va modulyatsiyasi bo‘yicha baholanadi. Kuchsiz
qichqiriq yoki uning bo‘lmasligi shifokorni tashvishlantirishi kerak. Oy-kuni to‘lib
tug‘ilgan chaqaloqdagi afoniya tovush boylamlariga shikast etganligi, MNS
zararlanish: subdural gematoma, kalla suyagi ichiga qon quyilishi, homila
infeksiyalari, somatik kasalliklar oqibati bo‘lishi mumkin. Qo‘zg‘aluvchan
(“miyadan”) qichqirish subaraxnoidal qon quyilishi, kalla suyagi ichida bosimning
oshishi uchun xos. Tug‘ma gidrotsefaliya, biliar ensefalopatiyada qichqiriq
ko‘pincha monoton (bir xil) tus oladi. “Miya qichqirig‘i” kalla suyagi nervlari
kaudal guruhi (yadrolarini emas, ko‘pincha o‘tkazuvchi yo‘llari)ning zararlanishini
ifodalaydi. Sog‘lom bolaning qancha muddatgacha yig‘lashi ta`sirlovchining
sababiga monand (ochlik, taktil, og‘riq ta`sirotlari) bo‘lishi kerak, sababi bartaraf
etilgach tez orada yig‘i to‘xtaydi. Turli xil patologik holatlarda bu aloqa buziladi.
Qichqirish xususiyatlari almashinuv buzilishlari (gipoglikamiya, gipokal’tsiemiya),
ayrim irsiy kasalliklar (Daun kasalligi, “mushuk chinqirig‘i” sindromi)ni
diagnostika qilishga imkon berishi ehtimol. Tug‘ma stridorda yig‘lash ifodasi
o‘zgargan. Yangi tug‘ilgan chaqaloqda harakat faolligi xususiyatlari palliar tizim
ustunligi va mielinizatsiyaning etarli emasligi bilan bog‘liq. Sog‘lom Yangi
tug‘ilgan bola uchun bukuvchi mushaklar tonusining kuchayishi (fiziologik) xos,
bu fleksor pozani belgilaydi: bosh ko‘krakka egilgan, qo‘llar tirsak bo‘g‘inlarida
bukilgan va tanaga yaqinlashtirilgan, panjalar bukilgan, oyoqlar tizza va chanoq
son bo‘g‘imlarida bukilgan. Yonbosh holatida bosh ba`zan orqaga egilgan. Kalla
suyagi shakli va sog‘lom Yangi tug‘ilgan chaqaloq holati homilaning tug‘ruqdagi
holatiga bog‘liq. Yozish harakatlarida (bosh, yuz) bosh odatda orqaga tashlangan,
24
yuzlari shishgan. Chanoq bilan kelganda oyoqlar tizza bo‘g‘imlarida yozilgan va
chanoq-son bo‘g‘imlarida keskin bukilgan bo‘lishi mumkin.
Yangi tug‘ilgan chaqaloq holatiga baho berishda tana nisbatiga baho berish
muhim. Yangi tug‘ilgan chaqaloq uchun quyidagi anatomik belgilar xos: boshi
katta, miya bo‘limi yuz bo‘limidan ustunlik qiladi, bo‘yin va ko‘kragi kalta, yuqori
bo‘limida toraygan va pastki qismida kengaygan, qorni uzun, oyoqlari kalta.
Teri. Sog‘lom Yangi tug‘ilgan chaqaloqning terisi elastik, paypaslab
ko‘rilganda duxobasimon. Yangi tug‘ilgan bola terisi tvorogsimon moy (vernix
caseosa) bilan qoplangan bo‘ladi. Ochiq-oydin ifloslanish yuz berganida yoki
ishonarli xavf bo‘lmaganda tug‘ruqda bu moyni tozalash tavsiya qilinmaydi.
Sog‘lom Yangi tug‘ilgan bolada teri qoplamalarining rangi yoshga bog‘liq.
Hayotining birinchi daqiqalarida akrotsianoz, perioral tsianoz bo‘lishi mumkin.
Me`yorda tsianoz bo‘lishi moslashish jarayonida fetal qon aylanishining tashqi
muhitda qayta qurilishiga bog‘liq. Birlamchi parvarishdan so‘ng teri harorati va
taktil ta`sirlar natijasida tiniq pushti rangga kiradi. Bu holat fiziologik eritema
deyiladi. Vaqtidan o‘tgan homiladorlikda quyidagi o‘zgarishlar yuz berishi
mumkin: lanugo, kazioz moyining yo‘qligi, kalla suyaklarining zichligi oshgan,
choklar va liqildoqlar torligi, tirnoqlarning uzayishi. Kech muddatlarda tug‘ilgan
bolaning terisi quruq, deskvamatsiya qismlari, tovonlar, kaftlar sohasida
matseratsiyalari bo‘ladi. Terining turgori pasaygan. Teri osti yog‘ kletchatkasi
kuchsiz rivojlangan, teri bo‘shashgan bo‘lib ko‘rinadi.
2-3-kun oxiridan boshlab 60-70% bolalarda teri ikterik tus oladi. Hayotining
3-4-kunlari sariqlik yuqori darajaga etadi (umumiy billirubin qon zardobida 205
mkmol’/l gacha), hayotining birinchi haftasi oxiri, ikkinchi hafta o‘rtalariga kelib
sariqlik yo‘qoladi. Birinchi sutkada sariqlik paydo bo‘lishi, uzoq davom etishi va
davomiyligi, to‘lqinsimon kechishi uning patologik ifodasidan darak beradi.
Terini ko‘zdan kechirishda patologiyaga taalluqli bo‘lmagan xususiyatlarni
aniqlash mumkin.
– oqimtir sarg‘ish toshma (milia), yog‘ bezlari sekreti bilan to‘lgan juda
mayda kistalardan tashkil topgan. Joylashuvi burun uchi va qanotlari, peshona
25
qismida bo‘ladi. Chaqaloqlik davrining oxirida yo‘qolib ketadi, davolashni talab
qilmaydi.
– oldinda keluvchi qism terisiga, skleralarga petixial qon quyilishlar tug‘ruq
jarohatlaridan yoki gemostaz patologiyasidan (ko‘proq trombotsitopatiyadan)
dalolat berish mumkin.
– teleangioektaziyalar – bosilganda yo‘qoladigan qizg‘ish-ko‘kimtir dog‘lar,
bu belgi ularni gemangiomadan ajratib turadi. Burun qansharida, boshning sochli
qismi chegarasida, bo‘yinning orqa sathida joylashadi. Davolash talab etmaydi,
bolaning 1-1,5 yoshigacha o‘zi yo‘qolib ketadi.
– mug‘ul dog‘lari dumg‘aza, dumbalar sohasida, kamroq sonlarning yon
sathida joyladi, odatda ko‘kimtir rangga ega, bu pigment hosil qiladigan hujayralar
mavjudligiga bog‘liq. Davolash talab qilinmaydi. 4-7 yoshlarga borib o‘zi yo‘qilib
ketadi, ba`zan umrbod qoladi.
– tug‘ma hollar terining har xil sohalarida joylashishi mumkin, ko‘pincha
jigarrang yoki ko‘kimtir-qizil rangli.
Yangi tug‘ilganlik davrida patologik holatlar va ko‘pgina kasalliklarga teri
qoplamlari rangining patologik o‘zgarishlari xos bo‘ladi.
Barqaror tsianoz borligi quyidagi qator kasalliklarning tashhisot mezoni
bo‘lib xizmat qilishi mumkin:
– tserebral harakterdagi – asfiksiya, kalla suyagi ichiga qon quyilishlar, orqa miya
bo‘yin qismining shikastlanishi, MNS zararlanishi bilan o‘tadigan infeksiyalar;
– o‘pka tufayli – pnevmopatiyalar, pnevponiyalar, pnevmotoraks, o‘pkaning
rivojlanish nuqsonlari va b.;
–
kardial tsianoz – tug‘ma yurak nuqsonlari, fetal kommunikatsiyalarning
faoliyat ko‘rsatishi.
Akrotsianoz ilk neonatal davrda sog‘lom Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar
bo‘limida harorat tartibi buzilganda bo‘lishi mumkin. Perioral tsianoz me`yorda
yig‘laganda va bezovta bo‘lganda paydo bo‘lishi mumkin. Turg‘un perioral tsianoz
ko‘pincha kelib chiqishi kardial kasallik belgisi bo‘lishi mumkin.
26
Tug‘ilishda teri qoplamlarining rangparligi og‘ir gipoksiya, shok, tug‘ruq
jarohatlaridan darak beradi. Uzayib ketgan rangparlik periferik qonda gemoglobin
va eritrotsitlar miqdorini, gematokrit ko‘rsatkichini tekshirish uchun ko‘rsatma
hisoblanadi.
Terining kulrangsimon tusga kirishi og‘ir asfiksiyada yoki perinatal
infeksiyalar og‘ir kechganda (toksinlar ta`siri), gipoglikemiyada kuzatiladi. Teri
qoplamalarining marmarsimonligini muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarda
fiziologik deb hisoblasa bo‘ladi, muddatiga yetib tug‘ilgan chaqaloqlarda
yetilmaganlik belgisi, sovqotish yoki MNS vegetativ bo‘limi boshqarilishining
xususiyatlaridan sanaladi.
Teriga vizual baho berilgandan so‘ng palpasiya o‘tkazish zarur, bunda teri
harorati, elastiktikligi, turlari, teri ostidagi yog‘ qatlami qalinligiga baho beriladi.
Teri turgorining pasayishi gipotrafiya, suvsizlanish, muddatidan o‘tib ketgan
homiladorlikda uchraydi.
Hayotining birinchi sutkalarida ko‘pincha qusishlar kuzatiladi. Ayni vaqtda
qizilo‘ngach o‘tkazuvchanligi tekshirib ko‘riladi. Biroq qusishlar yoki qayt
qilishning to‘xtamasligi qator kasalliklar: rivojlanish nuqsonlari, pilorospazm,
MNS zararlanishi, infeksion kasalliklardan dalolat beradi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloqni ko‘zdan kechirishda anal teshikning borligini va
mekoniy ajratilishini qayd etish zarur. Keyinroq ko‘zdan kechirishda yoshga oid
o‘zgarib turadigan najas ifodasi qayd qilinadi.
Dostları ilə paylaş: |