2-jadval
Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda reflekslar evolyutsiyasi
(Volpe J.J., 1995)
Refleks
Paydo bo‘lishi
(haftalar)
Barqaror aniqlanishi
(haftalar)
Yo‘qolishi
(oylar)
So‘rish
28
32-34
12
Izlash
28
32-34
3-4
Yuqori changallash
28-32
32
2
Bo‘yin tonik
35
4
7
Moro
28-32
37
6
Yгrish
35-36
37
3-4
Galant
28
40
3-4
Babinskiy
34-36
38
12
Yangi tug‘ilgan chaqaloq vegetativ nerv tizim faoliyatini simpatik va
parasimpatik tuzilmalari ta`sirlarining balansi bo‘yicha baholash mumkin. Yangi
tug‘ilgan bolada vegetativ faoliyat ko‘rsatkichlari orasida ko‘z qorachiqlari, teri
qoplamalari holatini, arterial bosim darajasini,yurak urishi va nafas soni va
mustaqilligi, ichak peristal’tikasini, so‘lak va bronxlar sekretsiyani ajratish zarur.
45
Simpatikotoniyada midriaz, arterial gipertenziya, taxikardiya, taxipnoe,
“talvasali” nafas, ichak peristal’tikasi pasayishi, so‘lak va bronxlar sekretsiyasining
kamligi qayd qilinadi. Teri qoplamalari tomonidan rangparlik va oq dermografizm
ustunlik qilishi qayd etiladi. Simpatikotoniyaning ustunligi chaqalolqlarda qator
somatik kasalliklarning o‘tkir fazasida (sepsis, pnevmoniya), shuningdek gipoksik-
ishemik ensefalopatiyaning I bosqichida, meningoentsefalitlarda kuzatiladi.
Gipernoradrenaminemiya sababli simpatikotonik holatlari tremor bilan o‘tadi.
Parasimpatik (va unga hamkorlikdagi serotoninergik) tonus mioz, arterial
gipotenziya, bradikardiya va bradipnoe, aritmik nafas, apnoe elementlari, mo‘l
so‘lak va bronxial sekretsiya bilan namoyon bo‘ladi. Teri qoplamlari
giperemiyalangan, dermografizm odatda, qizil bo‘ladi. Parasimpatikotoniyaning
ustunlik qilishi somatik va nevrologik kasalliklarning og‘ir (ba`zan terminal)
shakllari (sepsis, harakat buzilishlari sindromi, meningoentsefalit, gipoksik-
ishemik ensefalopatiyaning II bosqichi, subtentorial qon quyilishlar) xos. Aksariyat
neonatologik amaliyotda vegetativ tonusning beqarorligi (vegetativ distoniya
sindromi yoki vegetativ-vistseral disfunktsiyalar sindromi) qayd etiladi, bunda
qorachiqlar diametrining labilligi, yurak urishlari va nafas soni va ritmi, bronxlar
va so‘lak sekretsiyasining o‘zgarib turishi kuzatiladi. Teri qoplamlari
“marmarsimon” tusga kiradi. Agar yangi tug‘ilgan chaqaloqni yonboshga
burilganda gavdaning pastki yarmi giperemiyali, yuqori qismlari esa rangpar bo‘lsa
(“arlekin” simtomi), muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarda va homila
rivojlanishdan orqada qolgan chaqaloqlarda vegetativ boshqarilish yetilmagan deb
taxmin qilish mumkin. SHuningdek, oy kuni yetib tug‘ilgan bolalardagi vegetativ
distoniya sindromi aksariyat miya ichiga qon quyilish holatlarida uchraydi.
Boshni ko‘zdan kechirishda kalla suyagi shakliga, uning o‘lchamlariga,
choklar va liqildoqlarning holatiga asimmetriyalar borligiga e`tibor berish lozim
(yuqoriga “Boshni ko‘zdan kechirish”ga q.). Kalla suyagi shakli tug‘ruq o‘smasi
yoki kefalogematoma natijasida o‘zgargan bo‘lishi mumkin.
Yangi tug‘ilgan sog‘lom chaqaloqlar nerv tizimi holatini dinamik o‘rganish
bolalarning deyarli yarmida go‘dakning nevrologik statusida tranzitor fiziologik
46
o‘zgarishlar borligidan dalolat beradi (tranzitor nevrologik disfunktsiya). Bu o‘tib
ketuvchi g‘ilaylik yoki ko‘z harakatlarining epizodik suzuvchanligi, ko‘ruv vaqtida
reaksiyasining pasayishi, beqaror tremor va periostal reflekslar amplitudasining
qisman o‘zgarishi, mushaklar tonusining qisman oshishi, Moro, Galant, qadam
tashlash va tayanch reflekslarining hayotining dastlabki 4 kunida tegishli ravishda
pasayishi, hayotining birinchi kunida faoliyat pasayishi simptomlarining ustunligi,
ikkinchi kunida ortishi va 4 kundan pasayishning eng kam ko‘rinishlari va yangi
tug‘ilganlik davri oxirida yo‘qolishidan iborat. Shuning uchun yangi tug‘ilgan
chaqaloqning nevrologik statusida u yoki bu chetlanishni fiziologik yoki patologik
toifaga kiritish uchun uni boshqa hodisalar munosabati bilan baholash, diagnostik
kuzatish, qator hollarda esa tegishli bo‘lgan qo‘shimcha tekshirish usullardan
foydalanish zarur.
Bolani joriy parvarishini aniqlash maqsadida, ko‘ruvning boshida
avvalambor, bola hayoti uchun xavfli simptomlarni tekshirish zarur. Yangi
tug‘ilgan chaqaloqlar xavfli simptomlari spetsifik emas. Ularga: ishtahasi
pastlik/ovqatdan bosh tortish, taxipnoe ( 1 daqiqada 60dan ortiq nafas olishi), tush
suyagining yaqqol ichkariga tortilishi, ixrab nafas olishi, talvasa, mushaklarning
gipo- yoki atoniyasi, tana haroratining uzgarishi (>38°C yoki <36,5°C), birinchi 24
soat davomidagi sariqlik yoki kaft va tovonlarning sariqligi. Ushbu hayot uchun
xavf belgilarining borligi aniqlanganda, bolaga zudlik bilan davo choralarini
boshlash va bolani yuqori darajali tibbiy yordam ko‘rsatadigan tibbiyot
muassasalariga o‘tkazish lozim.
47
1.4. Muddatiga yetmay tug‘ilgan chaqaloq
Muddatiga yetmay tug‘ilgan bola, deb to‘liq 37 haftalik homiladorlikka
yetmay yoki oxirgi hayz siklining birinchi kunidan hisob qilinganida to‘liq 259
kundan erta tug‘ilgan bolaga aytiladi. Tana vazni va gestatsion yoshiga nisbatan oy
kuni yetib tug‘ilgan va muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarni ikki guruhga
ajratiladi: jismoniy rivojlanishi bo‘yicha gestatsiya muddatiga muvofiq keladigan
bolalar va gestatsiya muddatiga nisbatan jismoniy rivojlanishdan orqada qolgan
bolalarga bo‘linadi. Muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalar soni (uchrash soni), ayrim
istisnolar hisobga olinganda, sanoati rivojlangan mamlakatlarda 5-10% ni tashkil
qiladi.
37 va undan ortiq haftada tug‘ilgan yoki tana vazni 2500 g dan kam
tug‘ilgan chaqaloqlar “kichik vaznli, muddatiga yetib tug‘ilgan bola” yoki homila
ichi rivojlanishidan orqada qolgan, oy-kuni yetib tug‘ilgan bolalar sifatida
belgilanadilar.
Tana og‘irligi 1500g va bundan kam (1499 – 1000g) tug‘ilgan bolalar o‘ta
kichik vaznli bolalar guruhini tashkil qiladi, tana og‘irligi 1000g dan kam (999 –
500g) bolalar esa – ekstremal kichik vaznli bolalar deyiladi.
Homiladorlik muddati (gestatsiya muddati) shartli ravishda oxirgi hayz
siklining 1-kunidan hisoblanadi. “Postkontseptual yoshi” – onaning oxirgi hayz
siklining boshlanishidan bolaning haftalardagi taxminiy umumiy yoshi
hisoblanishi mumkin. Masalan, gestatsiyaning 25 – haftasida tug‘ilgan 7 haftalik
bola (bolaning yoshi 1 oy. 3 hafta) 32 haftalik postkontseptual yoshdagi bola, deb
sharhlanadi.
Vatanimiz adabiyotida ilgari mavjud bo‘lgan chala tug‘ilganlikning
darajalari bo‘yicha tasnifidan hozirgi vaqtda foydalanilmayapti. Tana og‘irligi va
gestatsion yoshning nisbati bo‘yicha oy-kuni yetib tug‘ilgan va muddatiga yetmay
tug‘ilgan bolalarni uchta guruhga bo‘linadi: gestatsion yoshiga ko‘ra katta (jadval
buyicha 90 sentildan katta), gestatsion yoshiga mos keladigan va gestatsion
yoshiga nisbatan kichik (jadval buyicha 10 sentildan kichik). Har bir bunday
48
guruhga tipik patologiya xos. Shunday qilib, bolalarni ushbu guruhlar bo‘yicha
taqsimlash tug‘ilgandan so‘ng darhol har bir bola uchun patologiyani prognoz
qilish imkonini beradi, bu turli kasalliklarning klinik ko‘rinishi ko‘pincha o‘xshash
bo‘lgan og‘irligi kam bolalar bilan amaliy ishlashda ayniqsa muhim.
Muddatiga yetmay tug‘ilgan bola rivojlanishining hamma ko‘rsatkichlariga
muvofiqligiga, uning a`zo tizimlari klinik holatiga baho berish uchun birinchi
navbatda uning gestatsion yoshini bilish zarur. Tana vazni bu holda mezon bo‘lib
xizmat qila olmaydi, chunki tug‘ilishda tana vazni 2,5 kg dan kam bolalar orasida
ularning taxminan uchdan bir qismi oy-kunida tug‘ilgan, homila rivojlanishi
asimmetrik yoki simmetrik turda orqada qolganligi aniqlangan.
Bolaning jismoniy rivojlanishi uning gestatsion yoshiga muvofiqligiga
postnatal baho berish uchun maxsus jadvallardan (3-jadval), yoki JSST tavsiyasiga
ko‘ra homila rivojlanishi grafigidan (1 grafik) foydalaniladi.
Vaqtidan ilgari boshlanadigan tug‘ruq Yangi tug‘ilgan bolalar o‘rtasida
o‘lim va kasallanishning ekstraordinar ko‘payishi bilan o‘tadi. SHu munosabat
bilan homilador ayolni zamonaviy tug‘ruqqacha kuzatish va tug‘ruqqa yordam
berishning eng muhim vazifalaridan biri muddatiga yetmay tug‘ilishning oldini
olish hisoblanadi.
Homilaga va muddatiga yetmay tug‘ilgan bolaga medikamentoz ta`sir.
Akusherlikda qo‘llaniladigan muddatiga qadar tug‘ruqlarning oldini olish
usullarining ta`sirini, shuningdek tug‘ruqda ba`zi bir dori vositalardan
foydalanishning Yangi tug‘ilgan muddatiga etmagan chaqaloqqa ta`sirini
muhokama qilish lozim. Vaqtidan ilgari tug‘ruqlar oldini olishning umumiy qabul
qilingan choralarini o‘tkazishda (sotsial quvvatlash, bachadon faolligi monitoringi,
yotoq tartibi, farmakologik usullar) bola uchun tug‘ruq natijalarining
ko‘rsatkichlari bo‘yicha hech qanday statistik ishonarli patologik ko‘rinishlar
kuzatilmagan.
3 – jadval
Tug‘ilishda jismoniy rivojlanishning gestatsion yoshga
bog‘liq holda asosiy ko‘rsatkichlari (M σ)
49
(G.M.Dementeva, E.V.Korotkaya, 1981)
Gestatsiya
muddati,
hafta
Tana
og‘irligi, g
Tana
uzunligi, sm
Bosh
aylanasi, sm
Ko‘krak
aylanasi, sm
Og‘irlik
bo‘y
koeffitsienti
28
1124
183
35,9
1,8
26,6
1,9
23,9
1,9
31,2
3,9
29
1381
172
37,9
2,0
28,0
1,5
25,7
1,7
36,3
3,3
30
1531
177
38,9
1,7
28,9
1,2
26,4
1,4
39,4
3,7
31
1696
212
40,4
1,6
29,5
1,5
26,7
1,6
41,9
4,3
32
1827
267
41,3
1,9
30,2
1,6
27,9
1,9
44,1
5,3
33
2018
241
42,7
1,8
30,6
1,2
28,4
1,7
46,4
4,6
34
22,35
263
43,6
1,7
31,1
1,3
28,9
1,7
49,9
4,9
35
2324
206
44,4
1,5
31,9
1,3
29,6
1,6
51,7
4,6
36
2572
235
45,3
1,7
32,3
1,4
30,1
1,9
53,6
4,9
37
2771
418
47,6
2,3
33,7
1,5
31,7
1,7
57,9
6,6
38
3145
441
49,6
2,0
34,7
1,2
33,1
1,6
63,6
6,9
39
3403
415
50,8
1,6
53,5
0,9
34,3
1,2
66,9
6,6
40
3546
457
51,7
2,1
35,7
1,3
35,0
1,7
68,8
7,5
50
1-
grafik
Homila ichi rivojlanishi grafigi
Vaqtidan ilgari boshlangan tug‘ruqlarni davolashning o‘ziga xos
xususiyatlari bor. Bunday sharoitda qo‘llaniladigan
-adrenomimetiklar yo‘ldosh
orqali
o‘tishiga hech qanday shubha yo‘q. Homila -retseptorlarining
stimulyatsiyasi umuman olganda onadagi singari reaksiyalarni, xususan
taxikardiyani chaqiradi, garchi u homilada onadagiga nisbatan odatda kam yuzaga
chiqqan bo‘lsa-da. Onada va homilada metabolik rektsiyalar – tug‘ruqlardan keyin
gipogligemiya va giperinsulinemiya avj olishiga olib kelishi mumkin bo‘lsa-da,
tug‘ruq faoliyatini to‘xtatish maqsadida
-adrepomimetiklardan foydalanish
fonida yoki undan keyin tez orada tug‘ilgan chaqaloqlarda qondagi glyukoza
darajasini tekshirish tavsiya etiladi.
Magniy sul’fatdan shuningdek tug‘ruqqa qadar va tug‘ruq vaqtida
foydalaniladi. Homila qonida magniy darajasi onadagi ko‘rsatkich bilan uzviy
korrelyatsiya qiladi. Magniy preparatlari bilan davolash davrida yoki tez orada
51
tug‘ilgan bolalarda uyquchanlik va bo‘shashish kuzatilishi mumkin, ularda mushak
tonusi past, qonda kal’tsiy darajasi pasaygan. Bunday bolalarga ortiqcha magniyni
chiqarilishi uchun 3-4 kun talab qilinadi.
Shunday qilib, bu dori vositalari tug‘ruqni vaqtincha kechiktirish uchun
foydali bo‘lishi mumkin va bu fursat onani intensiv perinatal va neonatal
tegishlicha davolash uchun ixtisoslashgan markazga o‘tkazish, neonatal
kasallanishni kamaytirish maqsadida glyukokortikoidlar tayinlash singari
ta`sirchan tadbirlardan foydalanish kerak.
Homila o‘pkasining yetilishini tezlashtirish. Respirator distress-sindrom
vaqtidan ilgari yuz bergan tug‘ruqning eng oddiy asorati hisoblanadi, u gestatsion
yoshining 34-haftasigacha tug‘ilgan 50%dan ko‘proq bolalarda kuzatiladi.
Yo‘ldosh orqali homilaga o‘tadigan kortikosteroidlar tayinlash respitator
distress-sindrom holatlarining klinik muhim va statistik ishonarli pasayishiga olib
keladi. Davo boshlanishidan 24 soatdan ko‘p va 7 kundan kam vaqtda tug‘ilgan
bolalarda eng katta natijaga erishiladi, biroq bu optimal davrgacha yoki undan
keyin tug‘ilgan bolalarda ham respirator patologiya hollarining kamayishi qayd
qilinadi. Onaga tayinlangan kortikosteroidlar 31-haftagacha tug‘ilgan bolalar
uchun ham ta`sirga ega. Ular nonatal patalogiyaning boshqa jiddiy shakllari
rivojlanish xavfini pasaytiriradi, masalan, qorincha ichiga qon quyilishlar xavfini
50%ga kamaytiradi. Bu, ehtimol, respitator distress-sindrom kamayishi bilan
bog‘liq bo‘lsa kerak.
Bu prepatalarni qo‘llash shuningdek nekrotik enterokolit holatlarining
rivojlanishini ham kamaytiradi. Qorinchalar ichiga qon quyilishlardagi singari bu
ijobiy ta`sir, ehtimol respirator patologiyaning susayishi va Mexanik
ventilyatsiyaning pasayishi natijasida bevosita paydo bo‘ladi.
Klinik sinovlarning ma`lumotlari kortikosteroidlar bilan davolash perinatal
infeksion kasalliklar xavfini kuchaytiradi, deb hisoblashga asos bo‘la olmaydi. Bu
hamma homiladorlarga, jumladan tug‘ruq boshlanguncha homila pufagi
(qog‘anoq) yorilgan ayollarga ham taalluqli.
52
Onalari tug‘ruqqacha kortikoidlar olgan bolalar orasida neonatal o‘lim
darajasi past, bu guruhda yashab ketgan bolalar soni nazorat guruhidagi bolalar
bilan taqqoslanganda tug‘ilish paytiga kelib o‘rta hisobga birmuncha past
gestatsion yoshga ega. SHunga qaramay, glyukokortinosteroid “olgan” bolalar
guruhida nevrologik va intellektual testlarning mezonlari nazorat guruhiga nisbatan
yaxshiligi ma`lum bo‘ldi. Respirator distress-sindromda ham, uni davolashda ham
birga keladigan asoratlarning og‘irligini e`tiborga olib, buni tushuntirish mumkin.
HROQ da (bu ko‘pincha muddatiga yetmay tug‘ilganlik bilan birga
uchraydi) onada arterial gipertenziya bo‘lmagan taqdirda homila o‘pkasi, hatto
tezlashgan yetilishi bilan ajralib turishi mumkin, biroq bunda ham
kartikosteroidlarni tayinlash foydali hisoblanadi. HROQda antenatal kortikosteroid
davoning potentsial nojo‘ya oqibati neonatal gipoglikemiya bo‘lishi mumkin.
Shunday qilib, 24 mg dozada betametazon, 24 mg dozada deksametazon
yoki 2g dozadan gidrokartizon tayinlash o‘lim darajasining sezilarli pasayishi va
gospitalizatsiya qiymati va davomliligining kamayishi bilan o‘tadi.
Muddatiga yetmay tug‘ilgan chaqaloqlarning tashqi ko‘rinishi qator farq
qiladigan belgilarga ega, ular gestatsiya muddatiga bevosita bog‘liq bo‘ladi.
Gestatsion yosh nechog‘lik kam bo‘lsa, bu belgilar ko‘proq yaqqol ifodalangan
bo‘ladi.
O‘sishning past ko‘rsatkichlari va oziqlanishning pasayishi amalda tug‘ilgan
hamma muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarga xos. Muddatiga yetmay tug‘ilgan
bolalar uchun noproportsional tana tuzilishi: boshi gavdasiga nisbatan katta, bo‘yin
va oyoqlari kalta, kindigi pastda joylashgan. Bu xususiyatlar oyoqlarning o‘sish
sur`ati qisman homiladorlikning ikkinchi yarmiga xosligiga bog‘liq. Tana vazni
ekstremal past bo‘lgan muddatiga yetmay tug‘ilgan chaqaloqlar uchun teri
qoplamlarining yaqqol giperemiyasi xos. Muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarning
keyingi xususiyati mayin tuklarning (lanuga) jadal ko‘payishi, ular faqat elka va
orqada emas (muddatida tug‘ilgan boladagi kabi), balki yonoqlar, sonlar,
dumbalarda ham bo‘ladi. Teri osti yog‘ qavati yupqalashgan yoki yo‘q, yonoqlar
sohasidagina qolgan bo‘ladi. Tug‘ilgan vaqtda tirnoqlar ko‘pincha barmoqlarning
53
uchlarigacha yetmaydi. Tirnoqlar homiladorlikning 28-32-haftasida barmoqlarning
uchlarigacha etadi, 35 haftadan ortiq muddatda esa barmoqlar chetidan chiqib
turadi. Tog‘ay to‘qima etarli rivojlanmaganidan muddatiga yetmay tug‘ilgan
bolalarda quloq supralari yumshoq, kalla suyagi shakli muddatida tug‘ilgan
bolalarga nisbatan yumaloqroq, suyaklari yumshoq, choklari va liqildoqlari ochiq.
Miya kalla suyagi yuznikidan ustunligi qayd qilinadi. Qiz bolalarda jinsiy yoriq
ochilib turadi, chunki katta jinsiy lablar kichik lablarni yopib turmaydi. O‘g‘il
bolalarda moyaklar yorg‘oqqa tushmagan va chov kanallarida yoki qorin
bo‘shlig‘idan bo‘ladi. Muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarda sut bezlarining
fiziologik dag‘allashuvi bo‘lmaydi.
Tashqi belgilardan birortasi alohida qaralganida muddatiga yetmay
tug‘ilganlikning shak-shubhasiz belgisi bo‘la olmaydi, ularning qo‘shilib
kelishigina hisobga olinadi.
Muddatiga yetmay tug‘ilgan bolaning funksional xususiyatlari.
Muddatidan oldin tug‘ilgan bolalar uchun bo‘shashganlik, uyquchanlik, kuchsiz
yig‘i,
mushak
tonusining
pasayishi,
emish
refleksining
susayishi
termoregulyatsiyaning takomillashmagani xos. Bunda fiziologik me`yorlar
gestatsion yosh va hayotlik vaqtiga bog‘liq holda birmuncha farq qilishini ko‘rsatib
o‘tish lozim. Hayotining birinchi kunlarida me`yor deb hisoblangan belgilar
(masalan, metabolik atsiroz) keyinchalik patologiya bo‘lib chiqadi.
Muddatiga yetmay tug‘ilgan bolaning nafasi muddatida tug‘ilgan
bolaniqidan minutlik soni ko‘pligi va labilligi, nafas harakatlarining yuzakiligi,
nafas chuqurligining notekisligi, davomiyligi turlicha respirator pauzalar paydo
bo‘lishi bilan farq qiladi. Apnoe soni (nafasning 10 s va ko‘proqqa to‘xtashi) o‘ta
muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarda maksimal (eng yuqori) bo‘ladi. Muddatiga
yetmay tug‘ilgan sog‘lom chaqaloqlarda apnoe davrlari nafas chuqurligining bir xil
(Biot turi), nafas harakatlari davrlari bilan to‘g‘ri almashinuvi, pauzalar bilan
davriy nafas olishi va tobora ko‘payishi, so‘ngra esa nafas amplitudasining
pasayishi (Cheyin-Stoks turi) mumkin. O‘ta muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalar
uchun nafas chiqarish qiyinlashib, talvasali harakatlar xos bo‘ladi. Nafas soni
54
gestatsion yoshga bog‘liq holda birmuncha o‘zgarib turadi. Nafas olish soni o‘rta
hisobda minutiga 48-52 (36 dan 62 gacha) ni tashkil qiladi. Bu gestatsion yosh
bilan korrelyatsiya qiladi: gestatsion yosh nechog‘lik kam bo‘lsa, paradoksal uyqu
fazasida nafas shu qadar ko‘proq bo‘ladi.
Yangi tug‘ilgan bolalarda yurak qon-tomirlar tizimining funksional
xususiyatlari nerv tizimi vegetativ simpatik bo‘limining ustunligi bilan ifodalanadi.
Har qanday ta`sirotlar yurak urishlarini tezlashtiradi, tonlari jarangdorligini
kuchaytiradi va arterial bosim oshadi. Muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarda YQS
Yangi tug‘ilganlik davrida minutiga 140-160 marta uradi, bezovtalikda esa YQS
minutiga 200-220 martaga etishi mumkin. Ayrim bolalarda auskul’tatsiyada
e mbriokardiya fenomeni – I va II tonlar orasidagi pauzalarning davomliligi
bo‘yicha bir xilligi va II va I tonlar orasida yurak tonlarining kuchi bo‘yicha bir
xilligi bilan harakterlanadigan yurak ritmi aniqlanadi.
Muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarda arterial bosimni nazorat qilish
intensiv neonatal parvarishning ajralmas qismidan iborat. Sistolik arterial
bosimning pastki darajalari tug‘ilishdan keyin dastlabki 12 soatda: 1500g tana
vaznida simob ustunining 40mm, 3000g tana vaznida 50mm ni tashkil qiladi. Bosh
miyaning ishemik va gemorragik shikastlanishlarining oldini olish uchun miya qon
oqimini monand va barqaror quvvatlab turish g‘oyat muhim. Qon plazmasi hajmini
ko‘paytiradigan eritmalarni asta-sekin quyish, inotrop preparatlar infuziyasi yo‘li
bilan arterial gipotenziyani korrektsiya qilish tavsiya etiladi.
2-
grafik
Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar arterial bosimi ko‘rsatkichlarining sentil
grafiklari
Sistolik bosim Diastolik bosim
mm rt.st
mm rt.st
55
Tana vazni kg
Tana vazni kg
Muddatiga yetmay tug‘ilgan bolalarda (ayniqsa tana vazni ekstremal kichik)
aksariyat Finkel’shteyn simptomi aniqlanadi: yon bosh holatida terining turlicha
rangdaligi kuzatiladi. Pastki yarmi pushti rang, yuqorisi – oq rang. Bu simptom teri
kapillyarlari tonusi ustidan nazoratni amalga oshiradigan gipotalamusning
yetilmaganligiga bog‘liq.
Buyraklarning funksional xususiyatlari. Kunlik diurez hayotining 1-haftasi
oxirida 60 dan 130 ml gacha o‘zgarib turadi. Siydik ajratishlar soni sutkasiga 8-13
marta. Koptokchalar fil’tratsiyasining hajmi minutiga 19,4 ml/m
2
, suvning
kanalcha
reabsorbsiyasi
96%.
Funksional
yetilmaganlik
buyrak
osmorelulyatsiyasining takomilga etmaganligida ham namoyon bo‘ladi. Buyraklar
faoliyatiga baho berish uchun soat sayin diurez sur`atini qayd etish kerak, bu
hayotining 3-kunigacha soatiga 1ml/kg, 3-kunidan soatiga 2-5 ml/kg ni tashkil
qiladi.
Dostları ilə paylaş: |