O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘limi vazirligi

Qoʻshimchalarning tuzilishi. Qoʻshimchalar tuzilishiga koʻra ikki xil boʻladi: sodda 
qoʻshimchalar va qoʻshma qoʻshimchalar. 
Birgina ma‘noli qismdan iborat boʻlgan qoʻshimcha morfema sodda qoʻshimcha 
deyiladi: -chi, -zor, -dosh, -ga, -da, -dan, -roq kabi. 

---

Birdan ortiq qoʻshimchalarning oʻzaro birikuvidan hosil boʻlgan qoʻshimcha 
morfemalar qoʻshma qoʻshimcha deyiladi: -chilik, -garchilik, -garlik, -moqda kabi. 
qoʻshma qoʻshimchalarda ergash morfemalar bir-biridan ajralmaydi: kosibchilik, ikki 
tomonlama, yogʻingarchilik kabi. 
Oʻzbek tilidagi qoʻshma qoʻshimchalarning oʻziga xos xususiyatlari A.Berdialiyev 
tomonidan maxsus tadqiq qilingan. 
Soʻzlardagi kabi qoʻshimchalarda ham polisemiya, sinonimiya, antonimiya va 
omonimiya hodisalari mavjud. 
qoʻshimchalar omonimiyasi. Semantik tomondan oʻzaro bogʻliq boʻlmagan, turli 
ma‘nolarni bildiruvchi har xil qoʻshimchalarning tashqi jihatdan bir xil boʻlishi 
qoʻshimcha omonimiyasi deyiladi. Masalan: yotoq, oʻroq, qoʻrqoq, qochoq soʻzlaridagi -
oq qoʻshimchasi fonetik tomondan oʻxshash boʻlsa ham, bular toʻrtta har xil 
qoʻshimchadir. 
qoʻshimchalar omonimiyasi turli tipdagi ergash morfemalar orasida uchraydi: 1. 
Soʻz yasovchi qoʻshimchalarning oʻz doirasida: toʻplam (-m qoʻshimchasi harakat 
natijasi oti yasaydi), oʻrim (-im qoʻshimchasi prosess nomi yasaydi). 2. Soʻz yasovchi 
qoʻshimcha bilan shakl yasovchi qoʻshimcha orasida: tinchi (-i fe'l yasovchi 
qoʻshimchasi u tinchidi; uchinchi shaxsni koʻrsatuvchi egalik qoʻshimchasi -i ham shu 
formada boʻladi -kitobi). 3. Shakl yasovchi qoʻshimchalarning oʻz doirasida: oqish – sifat 
(-ish belgining oʻzligini bildiradi), chopish – fe`l (-ish fe'lning funksional shaklini hosil 
qiladi.) 
4. Omonim qoʻshimchalar urgʻu orqali farqlanadi: urgʻuli -ma qoʻshimchasi ot, 
sifat yasaydi, urgʻusiz -ma qoʻshimchasi fe'l yasaydi va h.k. 
qoʻshimchalar omonimiyasi hodisasining oʻziga xos xususiyatlari M. Joʻraboyeva 
tomonidan tadqiq etilgan.