O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

talab va taqsimot omillari
(bilvosita omillar) kiritiladi: 

bozorning monopollashuvi darajasini pasayishi; 

iqtisodiyotdagi soliq muhiti; 

kredit-bank tizimi samaradorligi; 

iste‘mol, investitsiya va davlat xarajatlarining o‗sishi; 

eksport hajmining o‗sishi; 

iqtisodiyotda ishlab chiqarish resurslarini qayta taqsimlash 
imkoniyatlari; 

daromadlarni taqsimlashning shakllangan tizimi. 

Agar o‗sish qo‗shimcha resurslarni jalb etish hisobiga 
ta‘minlansa va jamiyatdagi resurslardan foydalanishning shakllangan 
o‗rtacha samaradorligi darajasini oshirmasa 
ekstensiv iqtisodiy o‗sish
deb ataladi. 
Ekstensiv 
iqtisodiy 
o‗sish 
yangi 
korxonalar, 
yo‗llar, 
elektrostansiyalar qurish, yangi yerlarni o‗zlashtirish, mehnat va tabiiy 
resurslarni qo‗shimcha jalb etish kabilar hisobiga ta‘minlanadi. Ammo 
bu resurslarning cheklanganligi rivojlanishning ma‘lum bir bosqichida 
ekstensiv iqtisodiy o‗sish imkoniyatlarini kamaytiradi va uni ziddiyatli 
qilib qo‗yadi. 
YaIMning o‗sishi iqtisodiyotda band bo‗lganlar sonidan yuqori 
sur‘atga ega bo‗lsa intensiv iqtisodiy o‗sish ro‗y beradi. 
Iqtisodiy 
o‗sishning 
intensiv
tipi 
ishlab 
chiqarish 
samaradorligining oshishiga bog‗liq. U foydalanilayotgan resurs 
birligiga to‗g‗ri keladigan mahsulot ishlab chiqarishni ko‗paytirishni, 

---

135 
ishlab chiqarishning texnik xususiyatlarini yaxshilashni ko‗zda tutadi. 
Bunday jaryonlar namoyon bo‗ladi: 

fan va texnika yutuqlaridan foydalanish va ishlab chiqarishni 
yangilashda; 

xodimlar malakasini oshirishda; 

ishlab 
chiqarilayotgan 
mahsulot 
sifatini 
oshirish, 
assortimentini yangilashda. 
Iqtisodiy o‗sishning bu ikki tipi sof holda ro‗y bermaydi. Iqtisodiy 
o‗sish uni ta‘minlashdagi intensiv yoki intensiv omillarning ulushi 
darajasiga qarab ko‗proq ekstensiv, yoki ko‗proq intensiv bo‗lishi 
mumkin.