O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

Melioratsiya fondlari ayrim turlari bo’yicha amortizatsiya ajratmalar me’yorlari 

---

95 
Melioratsiya fondlari guruh va 
turlari 
Amortizatsiya 
ajratmalari umumiy 
me’yori % 
Shu jumladan 
kapital 
remontga % 
Fondlar xizmat 
qilishining me’yor 
muddati, yil. 
Fondlar xizmat 
ko’rsatishi muddati 
uchun kap.rem 
qiymati % 
Xo’jalilararo va ichki xo’jalik 
sug’orish kanallari (qoplamasiz 
yer, tosh, beton va temir beton 
qoplamalari kanallar) 
Ochiq yer kanallaridan qurilgan 
xo’jaliklararo va xo’jalik ichki suv 
olish va tashlash hamda kollektor-
drenaj shaxobchasi 
Kanallardagi gidrotexnik 
inshootlar (tartibga soluvchi 
shlyuzlar, mastoprovodlar, suv 
tushirgichlar, tezokarlar, 
dyukerlar, akveduklar, tosh, beton 
va temir beton kanallar) 
Asbtsiment sopol va plastmassa 
trubalaridan kurilgan yepiq 
kollektor-drenaj shaxobchasi 
Yer tug’risidagi suv omborlari 
Ko’chma nasos stantsiyalari
Yemg’ir mashinalari va 
qurilmalari 
Yerlarni yaxshilashga kapital 
xarajatlar 
3,8 
4,0 
3,8 
3,2 
1,35 
12,5 
12,5 
12,0 
1,8 
2,0 
1,3 
0,7 
- 
6,5 
6,5 
- 
50 
50 
40 
40 
75 
8 
8 
8,5 
90 
100 
52 
28 
- 
52 
52 
- 
Amortizatsiyaning amaldagi me’yorlari jismoniygina emas, balki ma’naviy eskirishni 
ham hisobga oladi. Ular avvalgi me’yorlarga nisbatan renovatsiyaga amortizatsiyaning ancha 
oshirilgan me’yorlariga egadirlar. Melioratsiya fondlarining ko’p turlari bo’yicha kapital 
remontga amortizatsiya ajratmalari kamaytirilgan. Natijada fondlar xizmat ko’rsatishi muddati 
uchun kapital ta’mirlash ulushi qiymati kamaytirildi. 
Shuni ham hisobga olish kerakki, amortizatsiya ajratmalari hozirgi vaqtda suv iste’mol 
qiladigan xo’jaliklarning ichki xo’jalik melioratsiya fondlari bo’yicha o’tkaziladi. 
Xo’jaliklararo melioratsiya fondlari amortizatsiya ajratmalari o’tkazilmaydigan byudjet 
tashkilotlari balansida turadi. Bunday holda kapital ta’mirlash byudjet mablag’lari hisobidan 
o’tkaziladi. 
Suv–melioratsiya xo’jaligida xizmat qilish muddati katta bo’lgan ishlab chiqarish 
ob’ektlari ko’pchilikni tashkil etadi, shuning uchun bunda amortizatsiya ajratmalari o’rtacha 
me’yorlari katta bo’lmay 4-6% ni tashkil etadi. Davlat sug’orish tizimlari fondlari bo’yicha 

---

96 
amortizatsiya o’rtacha me’yori 4,4% ni, shu jumladan fondlarni ishlatish o’rtacha muddati 38 
yil bo’lganda 1,8% ni, ichki xo’jalik fondlari bo’yicha – tegishli ravishda 4,1%, 1,7% va 42 
yilni tashkil etadi. 
Suv ta’minoti tizimlari melioratsiya tizimlaridan mashinalar, metal konstruktsiyalari 
katta ulushi bilan ajralib turadi, oqibatda o’rtacha amortizatsiya me’yori 5-10% ni tashkil etadi. 
Amortizatsiya asosiy fondlar qiymatidan har oyda yillik me’yorning 1:12 qismi 
miqdorida yozib boriladi. To’la yillik tiklash (revnotsiya) ga amortizatsiya ajratmalari summasi 
davlat byudjetiga o’tkaziladi va kapital xarajatlarni pul bilan ta’minlash manbalaridan biri 
hisoblanadi. Xo’jalik hisobiga o’tkazilgan korxonalarda bu ajratmalarning 40% gachasi 
korxonaning o’z ixtiyerida qoldiriladi va asosiy fondlarni tiklash hamda kengaytirish uchun 
foydalaniladi. Kapital ta’mirlashga ajratmalar to’la ravishda korxona ihtiyerida qoldiriladi va 
ulardan maqsadli ishlarda foydalaniladi. Suv xo’jaligi korxonalarining to’la xo’jalik hisobi, o’z 
xarajatini o’zi qoplashga va o’zini–o’zi pul bilan ta’minlashga o’tishi hamda suvdan pulli 
foydalanish joriy etilishi munosabati bilan barcha amortizatsiya ajratmalari kengaytirilgan 
takror ishlab chiqarishni amalga oshirish uchun korxona ixtiyerida qoldiriladi. 
Ichki xo’jalik sug’orish shaxobchasining yillik ekspluattsion chiqimlarida amortizatsiya 
ajratmalari 50% dan ko’prog’ini tashkil etadi. Bu butun xo’jalikdagidan ancha ko’pdir. Har 
yilgi xarajatlardagi amortizatsiya ajratmalarining katta ulushi ularni asosiy fondlardan 
foydalanishni yaxshilash hisobiga mahsulot birligi hisobida kamaytirish zarurligini ko’rsatadi.