O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti
Asosiy fondlardan foydalanishni yaxshilash ko’rsatkichlari va yo’llari
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4.3. Asosiy fondlardan foydalanishni yaxshilash ko’rsatkichlari va yo’llari Suv-melioratsiya xo’jaligining samaradorligi ko’p jihatdan asosiy fondlardan foydalanish darajasiga bog’liq bo’ladi. Ulardan foydalanishning yaxshilanishi qishloq xo’jalik mahsuloti ishlab chiqarishni ko’paytirish, mehnat unumdorligini o’stirish va tannarxni pasaytirish omillaridan biridir. Yerlarni melioratsiyalash qishloq xo’jaligini intensivlashning kapital mablag’larni ko’p talab qiladigan yo’nalishlaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun fondlardan samarali foydalanish muammosi bunda yanada ko’proq keskinlik kasb etadi. Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanish ko’rsatkichlari umumiy va xususiy bo’lishi mumkin. Umumiy ko’rsatkichlar halq xo’jaligining barcha tarmoqlarida, xususiy ko’rsatkichlar esa ayrim tarmoqlaridagina qo’llaniladi. 97 Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning umumlashgan ko’rsatkichi fond samaradorligidir. Fond samaradorligi ko’rsatkichi asosiy fondlar birligiga pul ifodasida ishlab chiqarilgan foyda miqdori bilan aniqlanadi. Hozirgi sharoitda bu ko’rsatkich rejalashtirish va asosiy fondlar samaradorligi ucheti praktikasiga nisbatan keng qo’llaniladi. Sug’orish va zaxini qochirish tizimlari uchun ular unumdorligining ko’rsatkichi melioratsiya va qishloq xo’jalik fondlari birligiga to’g’ri keladigan qishloq xo’jalik mahsulotining qiymatidir. 1) f ot A vp / f os : 2) F s p / fos. Bunda: fot fond unumdorligi, so’m. Avp yalpi mahsulot qiymati, so’m. Fos asosiy fondlar qiymati, so’m. Fs fond samaradorligi, so’m. P fondlardan foydalanish natijasida olingan foyda. Fond samarasi ko’rsatkichi jami ishlab chiqarish fondlarining ham, ayrim holda asosiy va oborot fondlarining ham samaradorligini xarakterlaydi. Fond unumdorligidan tashqari tahlilda unga teskari bo’lgan fond sig’imi ham qo’llaniladiki, bu mahsulot qiymati birligiga to’g’ri keladigan ishlab chiqarish asosiy fondlari qiymatini xarakterlaydi. Fem Fos / Avp. Fond sig’imining kamayishi asosiy fondlarda buyumlashgan mehnat tejamini xarakterlaydi. Asosiy fondlar tez ko’payishi munosabati bilan qishloq va suv xo’jaligida fond sig’imi darajasi hozirgi vaqtda o’smayotir. Bunga qishloq xo’jalik mahsuloti ishlab chiqarish sur’atlarining asosiy fondlar o’sishi sur’atlaridan orqada qolayotganligi sabab bo’lmoqda. Suv-melioratsiya xo’jaligida asosiy fondlardan foydalanish ko’rsatkichlari qo’shimcha qiymat emas, balki tabiiy ko’rinishda ishlatiladi. Melioratsiya tizimlari asosiy fondlari samaradorligini xarakterlovchi ko’pgina xususiy ko’rsatkichlar yer va suvdan foydalanish bilan chambarchas tutashib ketadi. Shuning uchun yerdan foydalanish, suvdan foydalanish va shaxobchaning foydali ish koeffitsiyentlari melioratsiya tizimlari asosiy fondlaridan foydalanish darajasini xarakterlaydi. Melioratsiya tizimlari assosiy fondlaridan foydalanishni xarakterlovchi fond samarasining tabiiy ko’rsatkichlaridan biri sug’orish manbaidan olingan suv miqdori yoki fondlar qiymati birligi hisobidagi xo’jalik ajratmasi nuqtasida berilgan suv miqdoridir. 98 Sug’orish tizimlari bo’yicha sug’orish manbalaridan suv olishning tahlili olingan suv miqdori oylar bo’yicha ko’p tebranib turishini ko’rsatadi. Melioratsiya fondlaridan oqilona va samarali foydalanish uchun sug’orish shaxobchasida baravar ish bo’lishiga erishmoq kerak. Sug’orish tizimi xizmat ko’rsatadigan sug’oriladigan yerlar hajmi melioratsiya fondlaridan foydalanish samaradorligiga katta ta’sir ko’rsatadi. 4.3-jadval Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|