O'zbekiston respublikasi

hizma. Raqobat kuchi m odeli64

J.J.Lamben raqobatli afzalliklami ikkita keng kategoriyalarga guruhlaydi - tashqi va ichki raqobatli afzalliklar, ya’ni firma va tovami raqobatdoshligini tavsiflovchi raqobatli afzalliklardir. Tashqi raqobatli afzallik tovami «bozor kuchini ifodalaydi, ya’ni u bozomi imtiyozli raqobatchiga nisbatan yuqoriroq sotish narxlarini qabul qilishga majbur qila oladi va mavjud tovarlardan norozi boigan xaridorlarning istak- larini aniqlash va qondirishdagi afzalliklarga tayanadi. Ichki raqobatli afzallik firmaning ishlab chiqarish xarajatlari, raqobatchidan ko‘ra kam­ roq tannarxga erishishga imkon beruvchi va ishlab chiqaruvchi uchun qiymat hosil qiluvchi tovarga asoslangan hamda sotish narxlarining bo­ zor yoki raqobat tomonidan pasaytirilishiga ko‘proq darajada bardoshli qiluvchi yuqoriroq unumdorlik oqibatidir».65
Tovami jalb etuvchanligi va raqobatbardoshligini ifodalovchi omil­ lar klassifikatsiyasi sxemasini zanjir ko‘rinishida ko‘rsatish mumkin:

63. 
    Лукина.А.В. М аркетинг товаров и услуг:учеб.пособие-М .:Ф ОРУМ : ИНФ РА-М .2017,- 239 с
    
64. 
    М аркетинг: Укув кулланма / Ф.Т. Базарова. Узбекистан Республикаси Олий ва урта
    

ма.хсус 1аълим вазирлиги: - Т.: И ю исод-М олия, 2015,- 424 б.
199

narx - sifat - servis - marketing muhiti. Raqobatbardoshlik sifat va qiy- mat omillari bilan bog‘liqdir. Ular sifat, iqtisodiyot va marketing ko‘rsatkichlari yordami bilan to iiq tavsiflanishi mumkin.
Raqobat afzalliklami aniqlayotganda iste’molchilar talabiga bo‘ysunish kerak va mijozlar raqib afzalliklami zarur deb qabul qilishida ishonch hosil qilishi kerak. Ko‘p hollarda, quyidagi vaziyat sodir boiadi: korxona aniq raqobat afzalliklarga ega b o isa ham ammo, ular to‘g‘risida iste’molchilar bilimga ega emas, deb fikr yuritadi. Raqobat afzalliklari raqobatbardoshlikning omillari, ya’ni boshqa korxonalar bilan raqobat kurashida qatnashish qobiliyati bo‘lib xizmat qiladi. Marketing imkoniyatlami aniqlash uchun SWOT - tahlil (ingliz so‘zlar- dan tashkil topgan qisqartiruv: strength, weakness, opportunities, threats, ya’ni - kuch, imkoniyat, sustlik, tahdid) nomini olgan ya’ni tashkilot­ ning kuchli va sust tomonlari, imkoniyat va tahdidlaming tahlili demak- dir.
Matritsadan foydalanganda imkoniyatlar va tahdidlaming boshqa tomonga o‘tishini ham hisobga olish kerak. Shunday, ishga solinmagan imkoniyat, agarda uni raqib ishlasa, tahdidga aylanishi mumkin. Aksin- cha, bartaraf etilgan tahdid firmaga qo‘shimcha kuchli tomonga ayla­ nishi mumkin. Shunday qilib, tahdid va imkoniyatlami tahlili korxona­ ning ichki resurslar va imkoniyatlami baholashga ko‘maklashadi, tashqi muhit o ‘zgarishi yo'nalishlarini va korxonaning bu o ‘zgarishlarga mos- lashuv darajasini aniqlab beradi.