O‘zbеkiston rеspublikаsi

27.2. Davlat budjeti xarajatlari 
Davlat budjeti xarajatlari davlatning ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining moddiy 
mazmunini aks ettiradi. O‘zbekiston Respulikasi davlat budjeti xarajatlarining 
keyingi yillardagi tarkibiy tahlillari ko‘rsatadiki, xarajatlar nominal mazmunda 
(mutlaq ko‘rsatkichlarida) ortib borayotganligi kuzatishimiz mumkin. Lekin, uning 
yalpi ichki mahsulotga nisbatan salmog‘ining kamayib borish tendensiyasi 
kuzatilmoqda. 
Shu bilan bir qatorda davlat budjeti xarajatlari tarkibida ijtimoiy soha va 
aholini ijtimoiy himoyalash xarajatlarining izchil ravishda ortib borayotganligi 
davlatimiz 
tomonidan 
kuchli 
ijtimoiy 
siyosatning 
moliyaviy 
asoslarini 
shakllantirilayotganligini 
kuzatishimiz 
mumkin. 
Buni 
quyidagi 
jadval 
ma’lumotlaridan ko‘rishimiz mumkin. 
27.1-jadval
Davlat budjeti xarajatlari (YaIM ga nisbatan % da)
58
 
Ko‘rsatkichlar 
2010 
2011 2012 
2013 2014 2015 
2016 
2017 
Davlat 
budjeti 
xarajatlari, jami 
21,7 
21,5 
21,6 
21,7 21,7 
20,5 
20,5 
19,8 
Ijtimoiy soha va 
aholini 
ijtimoiy 
qo‘llab-quvatlash 
xarajatlari 
12,7 
12,5 
12,7 
12,7 12,8 
12,1 
12,1 
10,9 
Iqtisodiyot 
xarajatlari 
2,5 
2,5 
2,4 
2,3 
2,3 
2,2 
2,2 
2,1 
Markazlashgan 
investitsiyalarni 
moliyalashtirish 
1,4 
1,4 
1,2 
1,2 
1,1 
1,0 
1,1 
1,3 
Davlat hokimiyati 
va 
boshqaruvi 
organlari, 
sud 
organlari 
xarajatlari 
0,8 
0,8 
0,9 
1,0 
1,0 
0,9 
0,9 
0,8 
Boshqa xarajatlar 
4,4 
4,3 
4,4 
4,5 
4,5 
4,3 
4,3 
4,7 
Davlat budjeti xarajatlarining tarkibidagi ijtimoiy-madaniy tadbir xarajatlari 
yil sayin oshib borgan. Keyingi 5 yil mobaynida jami budjet xarajatlarining tarkibida 
58
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ma’lumotlari 

---

337 
ijtimoiy sohaga qilinayotgan xarajatlar 2012 yilda 58,3%dan 2017 yilda 58,9% gacha 
o‘sib borgan. Ushbu holat o‘z navbatida, jahondagi barcha davlatlar orasida eng 
yuqori ko‘rsatkichni tashkil etadiki, o‘z navbatida Respublikamizda izchil amalga 
oshirilayotgan ijtimoiy islohotlarning uzoq, strategik ahamiyatga ega ekanligidan 
dalolatdir. shuningdek, ushbu xarajatlarning o‘sib borishi bilan birga ular davlat 
budjeti xarajtlari tarkibida eng yuqori salmoqni tashkil etmoqda.
Iqtisodiyot xarajatlari esa 2012 yilda 2338 mlrd. so‘mni tashkil etgan bo‘lib, 
jami budjet xarajatlarida 11,0 foizni tashkil etgan. 2017 yilga kelib ushbu 
xarajatlarning jami davlat budjeti xarajatlaridagi salmog‘i 10,6 %ni takil etgan. Lekin 
ushbu xarajatlar nominal mazmunda o‘sib borgan.
Markazlashtirilgan investitsiyalarni budjetdan moliyalashtirish 2012 yilda 1174 
mlrd. so‘m, 2013 yilda 1300 mlrd. so‘mni va 2016 yilda 2104 mlrd. so‘mni tashkil 
etgan. Bu o‘z navbatida hozirgi kunda amalga oshirilayotgan iqtisodiyotni 
modernizatsiya qilish va yangilash, innovatsion texnologiyalarni keng joriy qilish 
bilan bog‘liq yirik va strategik ahamtyatga ega bo‘lgan loyihalarni moliyalashtirishda 
budjet investitsiyalarining ham ahamiyati yuqoriligidan dalolat beradi. 
Ta’lim va tibbiyot muassasalarini rekonstruksiya qilish, kapital ta’mirlash va 
jihozlash fondiga ajratililayotgan mablag’larning oshib borshi ta’lim va tibbiyot 
muassasalarini modernizatsiya qilish orqali ta’lim va soliqni saqlash bo‘yicha 
xizmatlar sifatini yanada yuksaltirish, pirovardida aholining intellektual salohiyati va 
turmush farovonligini yuksaltirishda davlat budjeti alohida ahamiyatga ega 
bo‘layotganini tasdiqlaydi. 
Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, sud organlari faoliyati uchun 
xarajatlar jami xarajatlar tarkibida 2012 yilda jami budjet xarajatlarini 3,9 foizni 
tashkil etgan bo‘lsa, 2016 yilga kelib bu xarajatlar 4,4 foizni tashkil etgan. Demak, 
nominal mazmunda ushbu xarajatlar qariyib 2 barobardan ko‘p o‘sgan bo‘lsa-da, 
ularning budjet xarajatlaridagi 0,5 f.b.ga ko‘paygan. 
Yuqoridagi jadvaldagi budjet xarajatlari budjet siyosatining asosiy 
yo‘nalishlarini o‘zida ifoda etib, unda tabiiy ravishda ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy 
qo‘llab-quvvatlash masalalari ustuvor ekani kuzatilmoqda. Davlat budjetining 
ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash xarajatlari asosan ta’lim, 
sog‘liqni saqlash, madaniyat va sport, ilm-fan, ijtimoiy ta’minot va ijtimoiy 
nafaqalardan tashkil topgan. 
2010-2016 yillardagi davlat moliyasi tizimi barqarorligini ta’minlash bo‘yicha 
islohotlardagi muhim qadamlardan biri bu bir nafar o‘quvchiga (tarbiyalanuvchiga) 
xarajatlarning bazaviy me’yorlaridan kelib chiqqan holda maktabgacha tarbiya 
bolalari muassasalari, umumta’lim maktablari, akademik litseylar va kasb-hunar 
kollejlarining budjetini rejalashtirish va xarajatlarini moliyalashtirish tartibini joriy 
etilganligi va 2010 yildan boshlab ushbu tartibni respublikaning barcha hududlaridagi 
mazkur muassasalarga tatbiq etilgani hisoblanadi. Natijaga yo‘naltirilgan 
budjetlashtirishning ushbu elementi budjet muassasalarining moliyaviy mustaqilligini 
oshirilishini ta’minlab xarajatlarning manzilli va maqsadli sarflanishi uchun sharoit 

---

338 
yaratilishiga olib kelmoqda. Ushbu islohotlarning samarali natijalariga erishishda 
davlat budjeti xarajatlarining hissasi yuqori bo‘lmoqda. 
Davlat budjeti ijrosining g‘aznachilik tizimini joriy etilishi natijasida keyingi 
yillarda davlat budjeti pofitsit bilan ijro etilmoqda. Bunda rejalashtirilgan budjet 
xarajatlarini manzilli va maqsadli sarflanishini ta’minlanishi natijasida xarajatlarning 
maksimal iqtisod qilinishi ta’minlanmoqda.