O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Fikrlash
. Ilgarigidek, yetakchi bo’lib ko’rgazmali-qiyofaviy fikrlash hisoblanadi, lekin 
maktabgacha yosh oxiriga kelib so’zli-mantiqiy fikrlash shakllana boshlaydi. U so’zlarn ishlata 
bilish, fikr-mulohazalar mantig‘ini tushuna olish mahoratining rivojlanishini ko’zda tutadi. Bu 
yerda albatta katta yoshlilarning yordami zarur bo’lib hisoblanadi, chunki bolalarning, masalan, 
predmetlar kattaligi 
yoki 
sonini 
taqqoslashlaridagi 
bolalarcha fikr-mulohazalarining 
nomantiqiyligi mavjud bo’lishi ma’lumdir. Maktabgacha bo’lgan yoshda tushunchalarning 
rivojlanishi boshlanadi. To’la holda so’zli-mantiqiy, tushunchali yoki abstrakt fikrlash o’smirlik 
yoshiga kelib shakllanadi. Katta maktabgacha yoshdagi bola sabab-oqibatli aloqadorliklarni 
belgilay olishi, muammoli vaziyatlar yechimini topa olishi mumkin bo’ladi.
Tasavvur
. Bola hayotining bu davri tasavvur qilishning o’ziga xos faolligi bilan 
tavsiflanadi. Dastlab bu fakat yaratuvchilik tasavvurlari bo’ladi, ya’ni, biron-bir ertaknamo 
qiyofalarni tasavvur qilishga imkon beradigan tarzda bo’ladi, keyinchalik esa butunlay yangi 
qiyofalarni yaratishga qodir bo’lgan ijodiy tasavvurga aylanadi. Bu bolada fantaziyani 
rivojlantirish uchun o’ta muhimdir. 
Nutq
. Grammatika va leksikaning rivojlanishi davom etadi, nutq ravon bo’la boradi. So’z 
boyligi ortadi, bolalar umumlashtiruvchi otlarni ishlata boshlaydilar, sinonimlar, antonimlar va 
sifatlardan foydalana boshlaydilar. Agarda bola bilan birga ko’p o’qilsa va muloqot qilinsa, unda 
bu yoshga kelib ham monologik nutq (tushuntirishli va talqin qiluvchi, bayoniy nutq) hamda 
muloqotda ishtirok eta olish mahorati yaxshi darajada shakllangan bo’ladi. Yozma nutq shakllana 
boshlaydi. So’z boyligi taxminan 3000 ta so’zgacha boyib boradi. 
Shaxs rivojlanishi
. Maktabgacha yoshdagi bolaning ongidagi asosiy o’zgarish bo’lib 
“
harakatlar ichki rejasi
”ning paydo bo’lishi hisoblanib, u bolaga nafaqat ko’rgazmali tarzda, balki 
ongli ravishda ham turli xildagi tasavvurlarni hosil qilishga yordam beradi. 
Bolaning o’z-o’zini anglashida “Men” obrazini anglashi refleksif qobiliyatini belgilaydi, 
ya’ni, tahlil qilishi, o’z harakatlarining maqsadlari va natijalari uchun javob bera olishi, shu 
jumladan, o’z kechinmalari, hissiyotlarini anglashi. Aynan shu yangilanish bolaning ma’nan 
rivojlanishining asosi bo’lib hisoblanadi. 6-7 yoshli bolaning psixik va shaxsiy sohalarida 
rivojlanishining eng muhim yangi hosilasi sifatida motivlarning bo’ysundirilishi hisoblanadi.
“Men qilishim kerak”, “men qila olaman” motivlarining anglanishi “men xohlayman” motivi 
ustidan ustunlik qila boshlaydi.