O‘zbekiston resrublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi termiz muxandislik-texnologiya instituti

1.2. Eritmalardan metallarni sorbsion ajratib olishda ionalmashinuvchiu materaillarning qo‘llanilishi
Salitsil kislota, melamin va formaldegid asosida termopolimerlar sopolikondensatsiya usulida olingan. Ularning Cu²⁺, Ni²⁺, Co²⁺, Fe³⁺, Cd²⁺, Pb²⁺ ionlariga nisbatan kompleks hosil qilish qobiliyati o‘rganilgan. rNning keng intervalida Fe³⁺, Cu²⁺, Ni²⁺ ionlarining sorbsiyalanish darajasi ko‘rsatilgan [55; 95-100-b.].
Tiokarbamid bilan choklangan Purolite S920 markali polimer sorbentdan foydalanib, nodir metallarni selektiv ajratish jarayoni o‘rganilgan. Sorbsion qobiliyat Au>Pd>Pt>Rh qatorida o‘sib borishi ko‘rsatilgan, eritmalar tarkibida: Pt - 0,61, Cu - 31, Se - 1,65, Te - 1,25 g/l bo‘lganda sorbent 99,83% Pt va 2,45% Cu ni yutadi. Affinaj eritmalaridan nodir metallarni 96% unum bilan tozalash sharoitlari aniqlangan va 99,99% tozalikdagi mahsulot olingan [56; 808-811-b.].
Glitsidilmetakrilat va sellyulozani choklovchi agent N,N'-metilenbisakrilamid ishtirokida benzoilperoksid initsiatoridan foydalanish natijasida payvandni sopolimerlab, -NHR₂CI funksional guruhli anionalmashinuvchi (AN) olingan. Anionalmashinuvchi- IQ-spektroskopiya, skanerlovchi elektron mikroskop, PV solishtirma analiz, TGA va potensiometrik titrlash usullari bilan tavsiflangan. Suvli eritmalardan vanadiy (V) ioni bo‘yicha anionalmashinuvchining adsorbsion qobiliyati o‘rganilgan, uni vanadiyni ajratish uchun istiqbolli sorbent deb xulosa qilingan [57; 2118-2124-b.].
Aromatik tuzilishli torfli gumin kislotalarini formaldegid yoki paraform bilan modifikatsiyalab, so‘ngra ZnCl₂ ishtirokidagi vodorod xlorid yoki konsentrlangan HCl bilan ishlov berilgan. Olingan guminli preparatlarning (GP) sorbsion qobiliyati xona haroratida statik sharoitda, tarkibida 0,001 M Pb²⁺, Cd²⁺, Cu²⁺, Mn²⁺, Zn²⁺ kationlari bo‘lgan modelli eritmalarda, shuningdek, kimyo sanoatining real oqavalarida tekshirilgan. Modifikatsiyalangan GPning metall kationlarini ajratish darajasi, dastlabki, GP ga nisbatan 12-78% yuqori bo‘lib, 25-100% ni tashkil etgan [58; 96-b.].
8-gidroksixinolin-5-sulfokislota va tiokarbamidni formaldegid bilan xlorid kislota ishtirokida, ta’sirlashuvchi monomerlarning turli mol nisbatlarida kondensatsiyalanishidan hosil bo‘lgan 8-gidroksixinolin-5-sulfo-kislota- tiokarbamid-formaldegid sopoli- meri asosida smolalar olingan. Smolalar ba’zi metallarga selektiv hisoblanadi. Bu sopolimerlarning xelat hosil qiluvchi ionalmashinish xossalari Cu²⁺, Ni²⁺, Co²⁺, Pb²⁺ va Fe³⁺ ionlari uchun o‘rganilgan. Tadqiqotlar turli ion kuchdagi muhitlarda va rNning keng intervalida bajarilgan. Sopolimerlar Cu²⁺, Ni²⁺, Co²⁺ va Pb²⁺ ionlariga qaraganda Fe³⁺ ioniga nisbatan ko‘proq tanlovchan ekanligi ko‘rsatilgan [59; 3039-3049-b].
Dastlabki monomerlar nisbati foizda; 88,5% akrilonitril, 6,5% metilmetakrilat kislotasi va 5% natriy vinil sulfanatdan olingan, sopolimer asosidagi sorbentda 0,1-0,5 M Cd²⁺, Co²⁺, Cu²⁺, Mg²⁺, Ni²⁺, Pb²⁺, Zn²⁺ ionlarining eritmalardan sorbsiyalanish jarayoni tavsiflangan [60; 3411-3426-b.].
2,4-digidroksibenzofenon, oksamina va formaldegidni turli nisbatlarda kislotali katalizatorning har xil miqdori ishtirokida kondensatsiyasidan uchlamchi sopolimerlar olingan. Olingan sopolimerlarning ionalmashinish xossalari tadqiq etilib, Cu²⁺, Hg²⁺, Cd²⁺, Co²⁺, Zn²⁺, Ni²⁺, Pb²⁺ va Fe³⁺ metall ionlari bo‘lgan birikmalarni samarali ajratish mumkinligi ko‘rsatilgan. Uchlamchi sopolimerni polikondensatsiyalab olishda, katalizator sifatida xlorid kislota ishlatilgan [61; 315-321-b]. Muhitning turli ion kuchida va pHning keng intervalida Fe³⁺, Cu²⁺, Ni²⁺, Co²⁺, Zn²⁺, Cd²⁺ va Pb²⁺ ionlari uchun ionalmashinish qobiliyati o‘rganilgan.
Stirol va divinilbenzolni sopolimerlab, so‘ngra, tashqi elektr maydon ta’siri sharoitida sopolimerni sulfirlash natijasida olingan KU-2 kationitida Na⁺, Ca²⁺, Cu²⁺, Co²⁺ ionlari sorbsiyasi kinetikasi o‘rganilgan [62; 36-43, 93-b.].
Poliakrilatli gidrogellarning tarkibidagi natriy ionlarini polivalentli kationlar: Ca²⁺, Sr²⁺, La³⁺, Ce³⁺, Co²⁺, Ni²⁺ ga almashinish sharoitida bo‘kish jarayoni o‘rganilgan. Polizaryadlangan kation konsentratsiyasi va uning valentligi ortishi bilan bo‘kishning kamayish effekti kuzatilgan [63; 195-199-b.].
Etilenoksid va EXG asosida olingan sopolimerga Li⁺ ionlari kiritilib, hosil qilingan polielektrolitning elektrokimyoviy xossalariga LiClO₄ konsentratsiyasi, namlik va haroratning ta’siri o‘rganilgan [64; 281-291-b.].
Aminokarboksil amfolit ANKB-35 ning quyidagi sistemalarda ta’sirlashishidan sorbsion va gidratsion xossalari o‘rganilgan: ANKB-35 - Cu²⁺-aminokislota (glitsin va glutamin kislotalar). Ikkinchi holatda sorbsiyaga uchragan mis ioni aminokislota bilan o‘zaro ta’sirlashib, xelatli komplekslar hosil qiladi, shuning uchun eritmadagi metall: ligand nisbati 1:5ni tashkil qilgan. Misning aminokislotali komplekslardagi sorbsiyasida statik almashinish sig‘imi nitrat kislotali eritmalardagi sorbsiyasiga nisbatan (2,5 mmol/l) (glitsin komplekslari uchun 1,65 va 1,36 mmol/g) ancha kam. Aminokislotali komplekslarda ionitning to‘liq to‘yinishi nitrat kislotali eritmalarga nisbatan mis ionlarining yuqori konsentratsiyalarida sodir bo‘ladi [65; 261-b.].
Epixlorgidrin va ammiak oligomerini polietilenpoliaminlar va S – tarkibli rubeanovodorodli kislotalar bilan ta’silashtirib, aktiniy, oltin, simob, kobalt, nikel va mis bilan kompleks birikmalar hosil qilish qobiliyati yuqori bo‘lgan ionit olingan [66]. Ionit olishda oligomerning suvli eritmasi, polietilenpoliamin, S – tarkibli birikma, rubeanvodorod kislota mol nisbatlari mos ravishda 1:(0,4-0,5):(0,06-0,12):(0,15-0,25) holatda aralashtirilgan.
Glitsidilmetakrilat (GMA)ni yuqori zichlikka ega bo‘lgan polietilendan tayyorlangan mambranaga payvandlab, so‘ngra aminlash yo‘li bilan xelatli membrana olingan. Payvandlash sharoiti, radiatsiya me’yori, haroratning payvandlash darajasiga ta’siri tadqiq qilingan. Metallar sorbsiyasiga adsorbsiya vaqti, rN, payvandlash darajasi kabi turli omillarning ta’siri baholangan. Natijalardan quyidagicha metallarning yutilish qatori ko‘rsatilgan: Cr(III)>Fe(III)>Cu(II)>Cd(II) [67; 1252-1256-b.].
2,4-digidroksiasetofenon, ditiooksamid va formaldegidning turli nisbatlarini HCl ishtirokida kondensatsiyalash natijasida sopolimerlar olingan, spektrofotometrik va konduktometrik usullar yordamida tavsiflangan. Olingan sopolimerlarda metall ionlari adsorbsiyasining tezligi muhit pHi ortishi bilan Fe³⁺>Cu²⁺>Ni²⁺>Co²⁺>Zn²⁺ qatori bo‘yicha o‘zgarishi aniqlangan [68; 747-756-b.].
Tiokarbamid bilan modifikatsiyalangan polisulfon tolali xelat hosil qiluvchi membranada Hg²⁺ adsorbsiyasi izotermasi olingan. Hg²⁺ ionlarining xelat hosil qiluvchi membranada ajralishiga harakatchan faza sharoiti va ishchi kattaliklar ta’siri tadqiq qilingan. Kerakli Hg²⁺ ning ajralishi va xelat hosil qiluvchi membrananing to‘yinish darajasi uchun mos bo‘lgan, optimal miqdordagi Hg²⁺ kiritilib, zaruriy natijaga erishish mumkinligi ko‘rsatilgan [69; 69-74-b.].
2,4-digidroksi- propiofenon, biuret va formaldegidning turli mol nisbatlarida kislotali katalizator ishtirokida kondensatsiyalanishidan sopolimerlar olingan, ular turli usullar yordamida tavsiflangan [70; 738-746-b.]. Muhitning keng intervali pHida har metall ionlarining ionalmashinish xossalari o‘rganilib, sopolimerning Cu (II), Co (II), Zn (II), Ni (II) ionlariga nisbatan, Fe (III), Hg (II), Cd (II) va Pb (II) ionlariga yuqori selektivlik ko‘rsatishi aniqlangan.
Cu²⁺, Zn²⁺ va Fe³⁺ ionlari aralashmasidan Pd²⁺ ionlarini tanlab adsorbsiyalovchi polimer olingan. Adsorbsiyalangan Pd²⁺ ionlari o‘z navbatida desorbsiya natijasida miqdoriy ajratilgan [71; 41-44-b.].
Jarayon oxirgi funksional guruhlar orasidagi uzun uglevodorod zanjiri bo‘lgan oddiy diglitsidil efirni tabiiy fazoviy choklangan polielektrolitga eterifikatsiya qilish reaksiyasiga asoslangan. Bunda sintez qilingan lignotsellyulozali sorbentlar nodir metallarni (Pt(IV), Au(III)) H₂[PtCl₆]·6H₂O va H₃[AuCl₆] ni suvli hamda xlorid kislotali eritmalardan ajratishda qo‘llanilgan [72; 350-b.].
Tarkibida oksim funksional guruh bo‘lgan katexol-formaldegid sopolimerlar asosida xelat kompleksonlar olish usuli bayon etilgan. Ikki va uch valentli og‘ir metallar ionlarining sorbsiyasini o‘rganish natijasida, xelatli sorbentlar Cu²⁺ va Hg²⁺ ionlarini 2 M nitrat kislotali eritmalardan sorbsiyalashda tanlovchanlikka ega ekanligi ko‘rsatilgan [73; 830-831-b.].
2-gidroksiasetofenon, oksamid [H₂N(O)CC(O)NH₂] va formaldegidni kislorodli katalizator ishtirokida kondensatsiyalash yo‘li bilan tegishli sopolimerlar sintez qilingan. Olingan sopolimerlarning Cu(II), Ni(II), Co(II), Zn(II), Fe(III), Cd(II), Pb(II) ionlari uchun ionalmashinuvchanlik xossalari xelatlanish jarayonida o‘rganilgan. Sopolimer namunasi va tarkibida metall ionlari bo‘lgan eritma tarkibida metall ionlarining tarqalishi va shu ionlarning tanlovchan yutilishini o‘rganish uchun muvozanat usuli qo‘llanilgan. Sopolimer aynan Fe(III), Cu(II) va Ni(II) ionlari uchun nisbatan yuqori tanlovchanlikka ega ekanligi ko‘rsatib berilgan. [74; 1187-1205-b.].
4-gidroksiasetofenon, biuret va formaldegidni sopolikondensatsiyalash natijasida sopolimer olingan. Sopolimerning qovushqoqligi, spektral va ionalmashinish xossalari o‘rganilib, quyidagi qatorda joylashgan metall ionlarini maksimal darajada mustahkam samarador bog‘lashi ko‘rsatilgan: Fe³⁺>Cu²⁺>Ni²⁺>Co²⁺=Zn²⁺>Pb²⁺>Hg²⁺ [75; 255-265-b.].
Tarkibida NH⁺₄ kationi bo‘lgan ionit matritsasida EDTA eritmasidagi Cu²⁺ ionlarining ko‘chish kinetikasini tasvirlash natijalari keltirilgan. Tasvirlash jarayoni raqamli videotexnikada o‘tkazilgan va olingan ma’lumotlar kompyuterda Matlab 5.1 dasturida qayta ishlangan. Ionlarning tashqi va ichki diffuziya koeffitsientlari aniqlangan, hamda, Cu(NO₃)₂ – NH⁺₄, Na⁺-H⁺, Cu²⁺ - H⁺-ion juftlarining Amberlite IRC84 smolasida almashinish diffuziyasining modeli tasvirlangan [76; 81-90-b.].
Diametri 5,7-12,9 nm bo‘lgan Au nanozarrachalarini olish va ularning merkaptaasetat, polidimetildiallilammoniy xlorid va geksadesil- trimetilammoniy bromid bilan ta’sirlashish jarayonlari o‘rganilgan. Spektral tadqiqot natijalari keltirilgan va nanozarrachalarning flokullanishida reagentlar nisbati hamda turli rNdagi kimyoviy va sterik ta’sir xususiyatlari tahlil qilingan [77; 428-433-b.].
Polivinil dendrimerlarni benzoiltiokarbamid poliamidoamin bilan modifikatsiyalab, ionalmashinuvchi materiallar (DIM) olingan bo‘lib, ular og‘ir metallarga nisbatan yuqori tanlovchanlikka ega. DIMning Co(II), Cu(II), Hg(II), Pb(II) va Zn(II) ionlari bilan kompleks birikmalar hosil qilish jarayoni o‘rganilgan va barcha metall ionlari rN=9 da DIM bilan miqdoriy bog‘lanishi ko‘rsatilgan. Mustahkam komplekslar Cu va Hg ionlari bilan hosil bo‘lib ularni boshqa metallar ionlaridan tanlovchan ajratish mumkin [78; 13-21-b.].
2,4-digidroksibenzofenon, oksamina va formaldegid sopolimerlari asosida ionalmashinuvchi materiallar olish bayon etilgan. Sorbentda ko‘p valentli ionlarning kompleks birikmalar hosil qilish jarayoni o‘rganilgan va ionalmashinuvchining Co²⁺, Zn²⁺, Cd²⁺, Pb²⁺, Cu²⁺, Ni²⁺ va Hg²⁺ ionlariga nisbatan Fe³⁺ ioni uchun ancha faollikka ega ekanligi ko‘rsatilgan [79; 787-790-b.].
Polivinilning spirt fosforilatlari olingan va ularda Sm³⁺, Nd³⁺, Gd³⁺, Ho³⁺, Er³⁺ kabi siyrak-yer metallari ionlarining ditsianodiamid- formaldegid smolalari bilan hosil qilgan komplekslarining adsorbsiyasi va ajralishi o‘rganilgan. Spektrofotometriya va induktiv plazmali optik emission spektrometriyadan foydalanib, sorbentning adsorbsiya qobiliyatiga eritmalar kislotaligining ta’siri o‘rganilgan va desorbsiya sharoiti tanlangan. Adsorbsiya jarayoni mexanizmini o‘rganish uchun IQ-spektroskopiya va X-nurli fotoelektron spektrometriya qo‘llanilgan, shuningdek, mumkin bo‘lgan koordinatsion tuzilish keltirilgan [80; 962-968-b.].
Kaliks rezorsinarenning formaldegid yoki furfurol va formaldegid hosilalarining katalitik rezolli polikondensatsiyasidan kationalmashinish xossasiga ega bo‘lgan yangi to‘rsimon polimerlar sintez qilingan. Polimerlarning Na⁺, Me₄N⁺, Et₄N⁺ i Bu₄N⁺ kabi kationlarga nisbatan ionalmashinish sig‘imi aniqlangan [81; 263-271-b.]. Kaliks rezorsinarinli hosilalar va ularning Na⁺, Me₄N⁺ ionlari bilan tuzlarining hosil bo‘lish entalpiyasi kvant kimyoviy usul MNDO/PM3 bilan hisoblangan. Polimerlarning NaOH va Me₄NOH bilan modelli ta’sirlashish reaksiyalarining issiqligi aniqlangan. Modelli reaksiya bosqichlarida entalpiya o‘zgarishida sezilarli farq kuzatilganda, kationitlarni potensiometrik titrlash egrisining cho‘qqisi hosil bo‘lishi ko‘rsatilgan.
4,4'-diaminodifenilsulfon va gidroksibenzaldegidlardan olingan fenolli Shiff asosi hamda formaldegidning reaksiya mahsulotlari asosidagi kompleksonlarning suyultirilgan eritmalaridan Cu²⁺, Ni²⁺, Co²⁺ va UO²⁺ ionlariga nisbatan sorbsion xossalari o‘rganilgan. Ko‘rsatilgan ionlarning maksimall sorbsiyalanish sharoitining xelatli komplekson tuzilishi, pH kattaligi, reagentlar konsentratsiyasiga bog‘liqligi, shuningdek, individual ionni boshqa ionlar aralashmasidan ajratishda maksimal tanlovchanlikni amalga oshirish shartlari aniqlangan [82; 229-246-b.].
Oltin va kumushga nisbatan sorbsion faollikni namoyon qiluvchi politiokarbamid olish usuli keltirilgan [83; 1024-1026-b.].
Geksametilen- va etilendiamin bilan “nitron” tolasini modifikatsiyalash orqali olingan polikompleksonlarga Cu(II) ionlari, tolasimon sorbentlar bilan Cr(VI), arsenazo (III) ionlarining sorbsiya jarayonlari kinetikasi va termodinamikasi o‘rganilgan. Oqava suvlarni yuqorida qayd etilgan ionlardan tozalash imkoniyatiga ega bo‘lgan istiqbolli ionitlar sintez qilingan [84; 137-146-b.].
Ionitlarning oraliq metallar ionlari bilan o‘zaro koordinatsion ta’siri funksional guruh atomlarining bo‘linmagan sp²- yoki sp³- elektron juftlari hisobiga sodir bo‘ladi.
Quyi molekular ligandlar bilan kompleks birikmalar hosil bo‘lgani kabi, ionitning funksional guruhlari bilan metall ionlarining kompleks hosil qilishida ham, metall ionlaridagi bo‘sh elektron orbitallari o‘zining elektronga bo‘lgan talabini ionit funksional guruhlari tarkibiga kiruvchi donor atomlarning bo‘linmagan elektron juftlari hisobiga qoplaydi. Ionitlar komplekslarining barqarorligi, ularning tarkibi va tuzilishi quyidagicha aniqlangan:
-metall-kompleks hosil qiluvchi tabiati (uning elektron tuzilishi, elektrostatik xossalari);
-ionitning kimyoviy tabiati va fizik tuzilishi;
-kompleks hosil bo‘lish sharoiti [85; 276-b].
Ionit fazasida kompleks hosil bo‘lishi uning quyi molekular analoglari bilan kompleks hosil bo‘lishidan jihati bilan farq qiladiki, hosil bo‘ladigan kompleks tarkibini metall ioni emas, balki asosan ionit, uning smola hajmi bo‘yicha tarqalishi, ularning o‘zaro ta’sirlashib, murakkab tuzilish hosil qilishi, kompleks hosil bo‘lishi bilan birga boshqa jarayonlarning borishi va ularning tezligi kabilar aniqlab beradi.
Poliakrilonitril tolasi asosida eritmalarda kompleks birikmalar hosil qilish xususiyatga ega bo‘lgan anionit sintez qilindi. Ular tabiiy suvlar tarkibidagi mis ionlarini tozalashda samarali sorbent ekanligi isbotlangan [86; 97-98 b.].
Difenilamin va furfurolni polikondensatsiyalab, termo-kimyoviy barqarorlikka ega bo‘lgan polifunksional kuchsiz asosli anionit olinib, bu ionitlarning termo-kimyo-radiatsion chidamliligini mis, nikel, kobalt, uranil va boshqa ionlarga nisbatan sorbsion, kompleks hosil qilish xossalarini o‘rganildi [87; 94-108-b.].
Ionitlar fazasida kompleks hosil bo‘lishi eritmaning ion kuchiga bog‘liq. Ion kuchi oshishi bilan kam asosli anionitlarning kompleks hosil qilishi xossalari ham oshadi, kationlarda kamayadi, amfolitlarda esa sezilarsiz o‘zgaradi [88; 146-159-b.].
Ionitli kompleks birikmalarning tarkibi va barqarorligi doimiy bo‘lmaydi va bu ularning olinish sharoitiga, ionit L-:Me kattaligiga bog‘liq bo‘ladi [89; 18-b]. Bu nisbatga bog‘liq holda metall ioni polimerning bittadan n- tagacha ligand guruhlari bilan koordinatsiyalanishi mumkin, bu yerda n – kompleks hosil qiluvchining metall ionlari uchun koordinatsion bo‘sh joylar soni, ligand guruhlari maksimal ortiqcha miqdorda olinganda, ionitli komplekslarning barqarorligi quyi molekular analoglarining barqarorligiga yaqin bo‘ladi. Bunda polimer ligand guruhlari bo‘yicha koordinatsion markazlarning stexiometrik yetishmasligi minimal bo‘ladi. L-:Me nisbatining kamayishi bilan polimerning ligand guruhlari protonlashish darajasining ortishiga erishish mumkin yoki metall ionlari konsentratsiyasi oshirilsa, polimer ligand guruhlari bo‘yicha koordinatsion markazlarning stexiometrik kamchiligi ortib boradi, kompleksning barqarorligi kamayadi. Ionitli komplekslar uchun L-Me aniq nisbatida olingan barqarorlik konstantasi ularning barqarorligini tavsiflaydi. Ko‘rsatilgan nisbatning o‘zgarishi o‘z navbatida kompleks barqarorligining ham o‘zgarishiga olib keladi. Bu kattalik berilgan sharoitda metall ionlarining ionit ligand guruhlariga bog‘langanlik me’yori bilan tavsiflanadi. Shunga ko‘ra, sorbsiya konstantasi ion almashinuvchi materiallarda doimiy kattalik hisoblanmaydi [90; 1739-1743-b.].
Ion-koordinatsion ta’sir natijasidagi kationlar sorbsiyasida metall ioni-ionit funksional guruhi sistemasida elektron zichlikning qayta taqsimlanishi sodir bo‘ladi va bunda qayta taqsimlanish qanchalik sezilarli bo‘lsa, hosil bo‘lgan bog‘ning kovalentligi ham shuncha katta bo‘ladi.
Polietilenpoliamin asosidagi anionitlar (AN-31, EDE-10P kabi) oraliq metall ionlari bilan mustahkam besh a’zoli halqa hosil qilishi [91; 1601-1608-b.] da atroflicha o‘rganilgan:

Karboksilli kationitlar Su²⁺ , So ²⁺, Ni ²⁺ va Zn²⁺ ionlari bilan quyidagi tarkibli birikmalar hosil qiladi [92; 51-57-s.]:

Shuningdek, ionitning bitta funksional guruhi ham kompleks hosil qilishi mumkinligi ko‘rsatilgan:

Poliamfolitlar fazasida kationit va anionitlarga nisbatan barqarorroq koordinatsion markaz hosil qilish shakllanadi, bu esa o‘z navbatida oraliq metallar ionlarining taqsimlanish koeffitsientlari kattalashishiga olib keladi va ularning selektivligi ortadi [93]. Masalan, piridinkarbonli poliamfolit ANKB-2 quyidagi tipdagi xelatli tuzilishlar hosil qiladi [94; 2369-2373-b.]:

Metall ionlari ionitning funksional guruhlari bilan bir nechta xelat halqalar hosil qilsa, koordinatsion markazlar yanada ko‘proq barqarorlikka ega bo‘ladi [95; 336-b].
Bunday ionitlarga iminodisirka kislotali funksional guruhli poliamfolitlarni misol qilish mumkin. Bunday ionitlar neytral va kislotali muhitlarda oraliq metallar bilan ko‘proq 1:1 tarkibli komplekslar hosil qiladi, shuningdek, bunday koordinatsion birikmalar stabillashuvi polimer tuzilishdagi mavjud konformatsion o‘zgarishlarsiz sodir [96; 1063-1068-b.].

Mualliflar tomonidan iminodisirka kislota guruhli protonlashgan kompleks birikmalarning tuzilishi kislotali muhitda quyidagicha bo‘lishi taxmin qilingan [97; 1023-1027-b.]:

Ular xulosasiga ko‘ra, matritsalarning polimer effektiga bog‘liq holda, yuqoridagi kabi komplekslarning bo‘lish ehtimoli kam, azotning asoslik xossasi keskin kamayishi bilan uning koordinatsion faolligi ortadi [98; 1063-1068-b.].
Ushbu [99; 3026-3032-b.] ilmiy adabiyotda keltirilganidek, ichki tuz shaklida protonlashgan komplekslar bilan bir qatorda quyidagi tarkibli birikmalar ham bo‘lishi mumkin:

Iminodisirka tarkibli amfolitlarning kislotali va neytral muhitlarda hosil qilgan komplekslarining tuzilishi yetarlicha o‘rganilgan bo‘lishiga qaramasdan, tadqiqotchilar o‘rtasida pH ning yuqori qiymatli sohalarida hosil bo‘lgan komplekslarning tuzilishi haqida bir xil fikr yo‘q. Masalan, Xering [100; 276-b] fikricha, rNning yuqori qiymati sohalarida gidroksil ionlarining yuqori konsentratsiyasi polimer matritsaning ikkitasini to‘plab, 1:2 tarkibli shakli o‘zgargan komplekslar hosil bo‘lishiga olib keladi:

EPR usulida o‘tkazilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, bu tuzilish faqat, smola to‘liq suvsizlantirilganda hosil bo‘lishi mumkin, aks holda, tarkibiga ikki molekula suv kirgan birikma hosil bo‘ladi [101; 2617-2621-b.]. Ushbu [102; 3026-3032-b.] ishda esa mualliflar to‘liq ionlashgan smolada bitta iminodisirka guruh bilan kompleks hosil bo‘lish g‘oyasini ilgari surgan.
Ionitlarning koordinatsion xossalari va ularning amaliyotda qo‘llanilishi tarkibidagi funksional guruhlarning bir jinsli bo‘lishiga sezilarli darajada bog‘liq. Polifunksional ionitlar aralash ligandli komplekslarni hosil qilishi mumkin, ularning barqarorligi monofunksional smolalar hosil qilgan birikmalar barqarorligidan yuqori bo‘ladi [103; 58-64-b.]. Natijada, bunday tipdagi sorbentlar ajratiladigan komponentlarga nisbatan tanlovchanlik kasb etadi [104; 1294-1297-b.]. Xususan, iminodisirka polifunksional guruhli ionitlar: ANKB-10 va ANKB-35 quyidagi tarkibli kompleks birikmalar hosil qilishi mumkin [105; 58-64-b.]: