«O’zbеkistоn tеmir yo’llаri» aj

Masala yechish namunalari


1-masala. 1) t=4^oC haroratda V=1mm³ hajmni egallovchi suv molekulalarining soni N; 2) suv molekulasining massasi m₁; 3) molekulalarning bir – biriga tegib turuvchi sharchalar shakliga ega, deb hisoblab, suv molekulasining diametri d aniqlansin.

Yechish: 1. Biror m massali jismdagi molekulalar soni N Avagadro doimiysi N_A ning modda miqdori ν ga ko’paytmasiga teng: ekanligidan (bunda M – molyar massa), formuladagi massani zichlik ρ ning hajmi V ga ko’paytmasi sifatida ifodalab, quyidagini olamiz:

(1)
Suvning molyar massasidan tashqari (1) ga kiruvchi barcha kattaliklar ma’lum: ρ=1·10³kg/m³, V=1mm³=10^-9m³, N_A=6,02·10²³ mol.
Suvning kimyoviy formulasi (H₂O) ni bilgan holda, suvning molyar massasini topamiz:
.
Kattaliklarning qiymatlarini (1) ga qo’yamiz va hisoblash o’tkazamiz:
.
2. Suvning bitta molekulasining massasini uning molyar massasini Avagadro doimiysiga bo’lib topamiz: . Shu formulaga binoan hisoblashlarni bajarsak,
.
3. Molekulalar bir – biriga jips bo’lib turibdi, deb hisoblaymiz. Unda d diametrli har bir molekulaga V=d³ hajm (kub hajmli katakcha) mos keladi. Bundan
(2)
V₁ hajmni moddaning molyar hajmi V_m ni moldagi molekulalar soni, ya’ni N_A – Avogadro doimiysiga bo’lib topamiz: . Molyar hajm molyar massaning modda zichligiga nisbatiga teng, ya’ni . Shuning uchun deb yozishimiz mumkin. V₁ uchun hosil qilingan ifodani (2) formulaga qo’ysak,
.

2. 
   ifodaning o’ng tomoni uzunlik birligini berishini tekshiramiz:
   

.
Endi kattaliklarning qiymatlarini (2) formulaga qo’yamiz va hisoblash o’tkazamiz:
.