«O’zbеkistоn tеmir yo’llаri» aj

Mustaqil yechish uchun masalalar

1. 
   300 m balantlikdagi aerostatdan tosh tashlangan. 1) Aerostat 5 m/sek tezlik bilan yuqoriga ko’tarilayotganda, 2) 5 m/sek tezlik bilan pasga tushayotganda va 3) aerostat bir joyda turgandagi hollarda toshning yerga tushguncha o’tadigan vaqtini hisoblang(Javob: 8,4 s; 7,3 s; 7,8 s).
   

2. 
   Jisimni bosib o’tgan yo’li s ning t vaqitga bog’liqligi tenglama orqali berilgan, bunda A=2 , B=3 va C=4 . 1) Tezlik ning va tezlanish a ning vaqt t ga bog’liqligi, 2) harakat boshlanishidan 2 o’tgandan kiyin jisimning bosib o’tgan yo’li, tezligi va tezlanishi topilsin. intervalda 0,5 dan oralatib yo’l, tezlik va tezlanishning grafigi chizilsin(Javob: 24 m; 38 m/s; 42m/s²)
   

3. 
   Odam poyezd bilan yonma – yon, poyezdning old qalqonlari bilan bir chiziqda turibdi. Poyezd a=0,1m/s² tezlanish bilan harakat qila boshlagan lahzada odam ham shu yo’nalishda =1,5m/s tezlik bilan harakatlana boshladi. Qancha t vaqtdan keyin poyezd odammi yetib oladi? Shu paytdagi poyezdning tezligi va odamning shu vaqt ichida o’tgan yo’li topilsin (Javob: 30 s; 3m/s; 45 m).
   

4. 
   Radiusi R=5 sm bo’lgan g’ildirak shunday aylanadiki, gildirak radiusining burilish burchagi bilan vaqt orasidagi bog’lanish tenglama orqali berildi, bunda D=1 . Harakatning har sekundida g’ildirak gardishida yotgan nuqtalar uchun tangensial tezlanish ning o’zgarishi topilsin(Javob: 0,3m/s²).
   

5. 
   Tosh gorizantal yo’nalishda = tezlik bilan otilgandann o’tgach, uning normal va tangensial tezlanishi topilsin. Havoning qarshiligi hisobga olinmasin(Javob: 5,4 m/s²; 8,2 m/s²)
   

6. 
   Tosh gorizontga burchakda tezlik bilan otilgan. Toshning 1) hatakat boshlanishidan bir sikunt o’rgach, 2) harakat trektoriyasining eng yuqori huqtasidagi kinetik va potensialenergiyasi topilsin. Tosh massasi m=0,2 kg ga teng. Havoning qarshiligi hisobga olinmasin(Javob: 6,6 J; 15,9 J; 22,5J).
   

7. 
   Og’irligi T bo’lgan avtomobil tog’dan matori o’chirilgan holda 53 km/soat o’zgarmas tezlik bilan tushmoqda. Tog’ har 100 m yo’lda 4 m balandlikka ko’tarilayotganqiyalikka ega. Shu tog’ning o’ziga ushanday tezlik bilan ko’tarilish uchun avtomobilning dvigateli qanday quvvatga bo’lishi kerak? (Javob: 11,8 kVt)
   

8. 
   Radiuslari bo’lgan ikkita shar og’irligi sharlarning og’irligiga nisbatan juda kichik bo’lgan sterjen uchiga mahkamlangan. Sharlar markazlari orasidagi masofa R=0,5 m. Har bir sharning massasi m=1kg. 1) Sterjinning o’rtasidan uzunligiga tik ravishda o’tgan o’qqa nisbatan bu sistemaning inersiya momenti; 2) sharlarni massalari markazlarida mujassamlashgan moddiy nuqtalar deb o’sha o’qqa nisbatan bu sistemaning bilan almashtirib, bu sistemaning inertsiya momentini hisoblashda yo’l qo’yilgan nisbiy hatolik topilsin(Javob: 63,5·10^-3 kg·m²; 62,5·10^-3 kg·m²;1,6% ).
   

9. 
   Inertsiya momenti ga teng bo’lgan maxovik o’zgarmas burchak tezlik bilan aylanmoqda. Maxovik tormozlovchi moment tasirida t=20 sek dan keyin to’xtasa, tormozlovchi M moment topilsin(Javob: 100 N·m).
   

10. 
    Og’irligi 1kg jism 1 tezlik bilan gorizantal harakatlanib, 0,5 kg og’irlikdagi jisimni quvib yetadi va u bilan ekastikmas to’qnashadi, 1) ikkinchi jisim harakatsiz turganda, 2) ikkinchi jism birinchi jisimning yo’nalishida 0,5 tezlik bilan harakat qilgandagi, 3) ikkinchi jism birinchi jismga qarama-qarshi yo’nalishda 0,5 tezlik bilan harakat qilgandagi hollar uchun jisimlarning urilishdan keyingi tezliklari topilsin(Javob: 0,67 m/s; 0,83 m/s; 0,5 m/s).
    

11. 
    Nuqta garmonik tebranadi. Tebranishlar davri 2sek, ampilitudasi 50 mm, boshlang’ich fazasi nolga teng. Nuqtaning muvozanar vaziyatidan 25mm ga siljigan payitdagi tezligini toping(Javob: 0,136 m/s).
    

12. 
    Massasi 10 g bo’lgan moddiy nuqta tenglama bo’yicha tebranadi. Nuqtaga tasir etuvchi maksiman kuchni va tebranayotgan nuqtani to’la energiyasini toping(Javob: 1,97·10^-5N; 4,93·10^-6J).
    

13. 
    Nuqta bir vaqitda ikki (m) va (m) o’zaro perpendikulyar bo’lgan tebranishlarda qatnashadi. Nuqtaning harakati trektoriyasini toping (Javob: - radiusi 2 m keladigan aylananing tenglamasi).
    

14. 
    Bir kilomol azot molikulasining ilgarilanma harakatining o’rtacha kinetik energiyasi ga baravar ekanligi malum bo’lsa, shunday sharoitda tovushning azotdagi tarqalish tezligi topilsin(Javob:336m/s).