P a r a z I t o L o g I ya

Metastrongilidlar (Metastrongylidae
) oilasiga kiruvchi Metastrongylus 
avlodining vakillari asosan cho’chqalarning o’pkasida parazitlik qiladi. Cho’chqa va 
to’ng’izlarda metastrongilus avlodining Metastrongylus elongatus, M. pudendotectus 
va M. salmi kabi turlari parazitlik qiladi. Metastrongiluslar cho’chqa va 
to’ng’izlarning bronxlarida, ko’proq o’pkaning orqa va yuqori qismida uchraydi. 
o’zbekiston sharoitida metastrongiluslar bilan asosan yovvoyi cho’chqalar, ya’ni 
to’ng’izlar kasallanadi. Metastrongiluslar ingichka ipsimon shakldagi nematodalar 
bo’lib, erkaklarining uzunligi 14-16 mm va urg’ochilarining uzunligi esa 20-58 mm 
atrofida bo’ladi. Metastrongiluslar biogel’mintlar bo’lib, ularning oraliq xo’jayinlari 
yomg’ir chuvalchanglari hisoblanadi. Urg’ochi metastrongiluslar cho’chqa 
bronxlariga tuxum qo’yadi. Bu tuxumlar hayvon nafas yo’li orqali ular yo’talganda 
og’iz bo’shlig’iga tushadi. Cho’chqalar bu tuxumlarni qayta yutib yuboradi va 
tuxumlar ularning oshqozoniga tushib, tezagi bilan tashqi muhitga chiqadi. 
Tashqi muhitda metastrongiluslar tuxumlaridan qulay sharoitda 2 kundan keyin 
lichinkalar chiqadi. Bunday lichinkalar oziq-ovqat orqali yomg’ir chuvalchangining 
organizmiga o’tadi. Natijada lichinkalar qizilo’ngachi devoriga yoki uning qon 
tomirlariga kirib, bu erda ikki marta tullab 10-20 kundan keyin invazion, ya’ni 
yuqumli xolatga keladi. Cho’chqalar parazit lichinkalari yuqqan yomg’ir 
chuvalchanglarini eganda metastrongilyoz qo’zg’atuvchilari bilan zararlanadi. 
Cho’chqa oshqozoniga tushgan yomg’ir chuvalchanglari xazm bo’lib, ajralib chiqqan 
metastrongilus lichinkalari ichakda yana bir marta tullab, 3-chi lichinkalik davriga 
o’tadi, so’ngra ichak devorini teshib limfa yo’llariga o’tadi va bu erda 4-chi marta 
tullaydi. SHundan so’ng bu lichinkalar limfa yo’llari va qon tomirlari orqali o’pkaga 
keladi, o’pkadan esa bronxlarga o’tib jinsiy voyaga etgan metastrongiluslarga 
aylanadi. Tanasida yuqumli lichinkalari bo’lgan yomg’ir chuvalchangini cho’chqalar 
egan vaqtdan boshlab to o’pkada jinsiy voyaga etgan metastrongilusga aylanguncha 

---

70 
25-35 kun kerak bo’ladi, to’liq tuxumdan tuxumgacha rivojlanish davri esa 30-55 
kunga to’g’ri keladi. Metastrongilyoz bilan ko’proq cho’chqa bolalari kasallanadi. 
Kasallangan hayvon yo’talib, nafas olishi qiyinlashadi, yaxshi o’smaydi, oriqlab 
ketadi, ba’zan o’ladi. 
Metastrongilyoz bilan kasallangan hayvonlar terisi ostida ditrazin fosfat 
eritmasi, traxeyasiga kaliy yodit eritmasi yuboriladi. Kasallikning oldini olish uchun 
esa cho’chqalar gel’mintsizlantiriladi, yomg’ir chuvalchanglarini eyishga yo’l 
qo’yilmaydi.