O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

O`ZBEK ADABIY TILI TARAQQIYOTIDA SHOIR GADOIYNING TUTGAN 
O`RNI 
XV asrdagi o`zbek she`riyati namoyandalaridan biri shoir Gadoiydir. 
Navoiy «Majolisun nafois» tazkirasida yozadi: Mavlono Gadoiy - turkigo`ydur, balki 
mashohirindur. Bobir mirzo zamonida she`ri shuhrat tutti. Tazkiradan ma`lum 
bo`lishicha, Gadoiy 806 (1403-1404) yilda dunyoga kelgan. SHoirning qaerda va 
kanday ta`lim olgani, ijod qilgani haqida hech qanday ma`lumot yo`k, 
SHoir o`z she`rlarini sodda va ravon tilda yozgan. U aslo uslubiy 
jimjimadorlikka intilmagan. Uning she`rlarida yuksak samimiyat va so`z san`atining 
alohida jozibadorligini ta`min etuvchi musiqiy ohang yaqqol sezilib turadi. Gadioiy 
she`rlaridagi til soddaligi va qofiya erkinligi xalq poetik me`yorlari bilan yaqindan 
aloqadorligi seziladi. 
Gadoiy dostoni tilida quyidagi xususiyatlarni ko`rishimiz mumkin. 
Jo`nalish kelishigi qushimchasi -ga (-gә, -kә) -qa affikslari bilan birga -a 
shaklida xam uchraydi: kimә, jāna, farqina kabi. 
Gadoiy asarlarida bilan ko`makchisining birlә, ilә, bilә, -lә kabi muqobillari 
bor. 
Zamāne subhidam andesha birlә hamnishin boldum.
Ki, muddatlar aniң-lә bolmish erdim har qayan hamrāh. 

---

79 
SHuningdek, Gadoiy asarlarida fors, arabiy til elementlaridan unumli 
foydalangan: 
Ey g`amzasi fitna, kӛzi fattān, ӛzi āfat, rahm ayla bu jāna,
Xatm o`ldi sәңә saltanati mulki latāfat, ey shāhi yagāna.
YOki, 
Vasli nigāru fasli bahāru sharābu nāb, 
Har kimgә dast bersә, zihi, baxti kamyāb. 
Savol va topshiriqlar: 
1 . Bu davrdagi ijtimoiy-madaniy hayot haqida gapirib bering. 
2. Bu davr o`zbek tilining tayanch dialekti masalasi haqida nima deysiz? 
3. eski o`zbek adabiy tilining bu davr manbalariga oid bo`lgan xususiyatlar 
nimadan iborat?