25
II. Kitabı necə oxumalı
müsahibə apardıqda məlum olur ki, o nəinki məzmunu anlamamış
hətta onu çox yanlış qavramışdır.
Kitabı yanlış qavramaq qavramamaqdan daha pisdir. Bunun səbəbi
bacarıqsız, təhlilsiz mütaliə etmək və ümumiyyətlə az əmək sərf
etməklə çox qavramaq istəmək təşəbbüsündən irəli gəlir.
Bəzən fikir yeni və mühüm olduqda onu anlamaq çətin olur. Elmi
kitabları oxuduqda məqsəd təkcə onu başa düşmək olmayıb eyni za-
manda onun məzmununu dərk etməkdir.
Elmi kitabı mütaliə etdikdə qarşıya çıxan
problem və məsələlər
kitabı başa düşmək cəhdindən irəli gəlir. Müəllifin fikrini təhlil etmək,
ayrı-ayrı müddəalarla razılaşıb-razılaşmamaq yaxşı mütaliə etməyin
nəticəsidir.
Qarşınıza qoyduğunuz məsələlərə həsr olunmuş ədəbiyyatı
oxuyarkən vaxt və qüvvənizi əsirgəməsəniz onun bəhrəsini tezliklə
özünüz hiss edəcəksiniz.
Oxunan kitabın qısa konspektinin düzgün tərtib edilməsinin tələbə
və elmi işçilər üçün böyük əhəmiyyətə malik olduğunu nəzərə alaraq
bu haqda bir, neçə söz qeyd edək.
Oxunulmuş kitabın konspektini yazarkən kitabdakı
əsas yerləri
seçmək və seçilmiş hissələri izah etməyi bacarmaq kimi iki əsas tələbatı
ödəmək vacib şərtdir. Göstərilən şərtlərin bu və ya digər dərəcədə
yerinə yetirilməsi kitabın özündən, bizim məqsədimizdən,
təcrübə
və mərhəmətimizdən asılıdır. Qısa konspektdə əsas və ikinci dərəcəli
məsələləri bir-birindən seçmək lazımdır. Konspekt üzərində işləmə iki
formada olur:
1. Kitabdakı mühüm fikir və məsələlərin qısa, sxematik və eyni
zamanda istifadə üçün tez mənimsənilə bilən rahat formada tərtib
olunması. Bunda məqsəd qısa zaman ərzində kitabın
əsas yerlərini
xatirədə bərpa etməkdir.
2. Oxunan kitabın daha müfəssəl, nisbətən mürəkkəb dərəcədə
izahlı konspektinin tutulması: burada oxunan kitabın tənqidi təhlili,
fikirləri əhəmiyyət dərəcəsinə görə ardıcıllıq növbəsinə düzmək, ayrı-
ayrı bəhslər arasında əlaqə yaratmaq və s. qeyd olunur.
Bu daha mürəkkəb iş olmasına baxmayaraq, zehni əməyin məşqinə
və inkişafına çox böyük təsir göstərir.
Bütün yuxarıda qeyd etdiklərimizi yekunlaşdıraraq
demək olar
ki, kitab üzərində işləmək məqsədəuyğun, mütəşəkkil və savadlı
olmalıdır. Hər bir mədəni adam səmərəli və düzgün mütaliə etməyi
bacarmalıdır. Bu işdə oxuculara kömək etmək üçün S. İ. Povarnin rus
dilində çap olunmuş «Kitabı necə oxumalı» əsərindən götürülmüş
tövsiyyələri aşağıda qeyd edək:
Oxucuya tövsiyə
A. Ümumi mutaliə etmə.
1. Bütün kitabları eyni cür mütaliə etməli.
Mütaliə üsulu