Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti z. O. Kuvandikov
-§ Shartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun javobgarlik
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5-§ Shartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun javobgarlik
O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 24-bobida majburiyatlarni buzganlik uchun fuqarolik huquqiy javobgarlik tartib- taomillari belgilangan. Ushbu bobning 324-moddasida qarzdor majburiyatni bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi tufayli kreditorga yetkazilgan zararni to‘lashi shart. Agar qonunchilikda yoki shartnomada o‘zgacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, zararni aniqlashda majburiyat bajarilishi kerak bo‘lgan joyda, qarzdor kreditorning talablarini ixtiyoriy qanoatlantirgan kunda, bordi-yu, talab ixtiyoriy qanoatlantirilgan bo‘lmasa, — da’vo qo‘zgatilgan kunda mavjud bo‘lgan narxlar e’tiborga olinadi. Sud vaziyatga qarab, zararni to‘lash haqidagi talabni qaror chiqarilgan kunda mavjud bo‘lgan narxlarni e’tiborga olgan holda qanoatlantirishi mumkin. Boy berilgan foydani aniqlashda kreditor tomonidan uni olish uchunko‘rilgan choralar va shu maqsadda ko‘rilgan tayyorgarliklar hisobga olinadi. Mavzuni kengroq tushunish uchun FKning 14, 236 - 258, 325 - 339- moddalariga qarash tavsiya etiladi. Qo‘shimcha ma’lumotlar uchun esa Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 28.02.2003 yildagi “O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining talabdan boshqa shaxs foydasiga voz kechish huquqi bilan bogliq normalarini qo‘llashning ayrim masalalari to‘grisida”gi 110-son qarorining 11bandining ikkinchi xatboshisi. 315 Agar majburiyatni bajarmaganlik yoki lozim darajada bajarmaganlik uchun neustoyka belgilangan bo‘lsa, zararning neustoyka bilan qoplanmagan qismi to‘lanadi. Qonunda yoki shartnomada zararni emas, balki faqat neustoykani undirib olishga yo‘l qo‘yiladigan; zarar ham neustoykadan tashqari to‘la hajmda undirib olinishi mumkin bo‘lgan; kreditorning tanloviga ko‘ra yoki neustoyka yoxud zarar undirib olinishi mumkin bo‘lgan hollar belgilanishi mumkin. Ushbu tartib qoidalar FK-325-moddasida va O‘zbekiston Respublikasining “Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to‘grisida”gi Qonunining 34moddalarida mustaxkamlangan. Agar to‘lanishi lozim bo‘lgan neustoyka kreditorning majburiyatini buzish oqibatlariga nomutanosibligi ko‘rinib tursa, sud neustoykani kamaytirishga haqli. Bunda qarzdor majburiyatni qay darajada bajarganligi, majburiyatda ishtirok etayotgan taraflarning mulkiy ahvoli, shuningdek kreditorning manfaatlari e’tiborga olinishi kerak. Sud alohida hollarda qarzdor va kreditorning manfaatlarini hisobga olib, kreditorga to‘lanishi lozim bo‘lgan neustoykani kamaytirish huquqiga ega. FKning 326-moddasi va Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 15.06.2007 yil 15 iyundagi “Majburiyatlarni bajarmaganlik yoki lozim darajada bajarmaganlik uchun mulkiy javobgarlik to‘grisidagi fuqarolik qonun hujjatlarini qo‘llashning ayrim masalalari haqida”gi 163-son qarorining 4-bandi. Pul majburiyatini bajarmaganlik uchun javobgarlik - boshqa shaxslarning pul mablaglarini gayriqonuniy ushlab qolish, ularni qaytarib berishdan bosh tortish, ularni to‘lashni boshqacha tarzda kechiktirish yoxud boshqa shaxs hisobidan asossiz olish yoki jamgarish natijasida ulardan foydalanganlik uchun ushbu mablaglar summasiga foiz to‘lanishi kerak. Foizlar miqdori kreditor yashaydigan joyda, kreditor yuridik shaxs bo‘lganida esa, uning joylashgan yerida pul majburiyati yoki uning tegishli qismi bajarilgan kunda mavjud bo‘lgan bank foizining hisob stavkasi bilan belgilanadi. Qarz sud tartibida undirib olinganida sud kreditorning talabini da’vo qo‘zgatilgan kundagi yoki qaror chiqarilgan kundagi bank foizining hisob stavkasiga qarab qondirishi mumkin. Ushbu 316 qoidalar qonunda yoki shartnomada boshqa foiz miqdori belgilangan bo‘lmasa qo‘llaniladi. Kreditorning pul mablaglaridan qonunsiz foydalanish tufayli unga yetkazilgan zarar ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlariga asosan unga tegishi kerak bo‘lgan foizlar summasidan oshib ketsa, kreditor qarzdordan zararning bu summadan ortiqcha bo‘lgan qismini to‘lashni talab qilishga haqli. FKning 327moddasi shuningdek, FKning 236 — 258, 324 — 326, 328 — 339, 785, 1023moddalari va O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 24.09.1999 yildagi “Fuqarolik kodeksini tatbiq qilishda sud amaliyotida vujudga keladigan ayrim masalalar to‘grisida”gi 16-son qarorining 22-bandi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 15.06.2007 yil 15 iyundagi “Majburiyatlarni bajarmaganlik yoki lozim darajada bajarmaganlik uchun mulkiy javobgarlik to‘grisidagi fuqarolik qonun hujjatlarini qo‘llashning ayrim masalalari haqida”gi 163-son qarorining 4- bandining ikkinchi xatboshisi, 5 — 11-bandlari, 12-bandining ikkinchi xatboshisi, 13-bandi, 18-bandining ikkinchi xatboshisi. Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|