Cədvəl
Sələf, qidalanma şəraiti və səpin normasının payızlıq buğda sortlarında dənin fiziki xüsusiyyətləri və səpin
keyfiyyətinə təsiri (2009-2011-ci illər üzrə orta)
Səpin
norması
hek.
mln.əd
Qidalanma
şəraiti
Azəri
Əkinçi-84
1000
dənin
kütləsi,
q
Dənin
naturta
kütləsi,
q/l
Şüşəvaril
iyi, %
Cücərmə
enerjisi,
%
Laboratoriya
cücərməsi,
%
1000
dənin
kütləsi,
q
Dənin
naturta
kütləsi,
q/l
Şüşəvarili
yi, %
Cücərmə
enerjisi,
%
Laboratoriya
cücərməsi,
%
Taxıl sələfindən sonra
3,5
Gübrəsiz
35,1
726
42,1
85,2
95,0
37,3
720
36,5
86,3
95,2
N
90
P
60
+15t/peyin
42,5
790
48,4
92,3
97,2
43,2
785
42,5
93,2
97,8
N
120
P
80
K
40
42,0
788
47,5
91,4
97,0
42,9
782
41,8
92,4
97,2
4,5
Gübrəsiz
33,6
720
40,3
85,0
93,1
36,8
716
36,1
86,0
93,6
N
90
P
60
+15t/peyin
41,8
788
47,4
91,4
96,4
42,8
780
42,0
88,4
97,1
N
120
P
80
K
40
41,2
785
46,7
90,2
96,0
42,1
775
41,4
92,0
96,7
5,5
Gübrəsiz
32,6
715
39,2
83,6
91,2
35,4
710
35,2
85,6
92,3
N
90
P
60
+15t/peyin
40,1
785
46,5
90,2
95,4
41,0
780
41,5
91,7
96,5
N
120
P
80
K
40
39,7
780
46,0
89,5
95,0
40,5
775
40,4
91,2
95,0
Yonca sələfindən sonra
2,5
Gübrəsiz
41,2
765
65,5
94,3
98,2
40,4
762
60,9
94,8
98,6
N
60
P
40
+15t/peyin
48,3
796
76,3
96,8
99,9
46,3
790
65,7
97,0
100,0
N
90
P
60
K
40
47,3
798
70,4
96,1
99,3
45,6
786
65,0
96,6
99,7
3,5
Gübrəsiz
40,6
762
62,1
93,8
97,9
39.5
760
60,0
94,1
97,7
N
60
P
40
+15t/peyin
46,0
790
74,6
95,9
99,2
44,3
786
64,6
96,3
99,8
N
90
P
60
K
40
45,6
788
72,4
95,0
98,7
43,5
784
63,7
95,7
99,1
4,5
Gübrəsiz
40,3
760
60,4
93,1
97,0
38,9
758
59,8
93,7
97,3
N
60
P
40
+15t/peyin
45,0
786
69,8
95,2
98,4
42,2
783
62,7
95,8
98,9
N
90
P
60
K
40
44,4
784
67,3
94,7
97,8
41,8
780
61,0
95,1
98,2
410
Taxıl sələfindən sonra Azəri sortu üzrə orta hesabla gübrəsiz fonda 3,5 mln/ha
səpin normasında 1000 dənin kütləsi 35,1 q, dənin natura kütləsi 726 q/l, dənin
şüşəvariliyi 42,1%, cücərmə enerjisi 85,2% və laboratoriya cücərməsi 95,0%
olmuşdur.
Eyni səpin normasında gübrəsiz fona nisbətən 1000 dənin kütləsi N
90
P
60
+15t
peyin fonunda 7,4, dənin natura kütləsi 64 q/l, dənin şüşəvariliyi 6,3%, cücərmə
enerjisi 7,1%, laboratoriya cücərməsi 2,2%, N
120
P
80
K
40
fonunda isə müvafiq olaraq
6,9%; 62 q/l; 5,4%; 6,2%; 2,0% çox olmuşdur.
Səpin norması 4,5 mln/ha olduqda gübrəsiz fonda 1000 dənin kütləsi 33,6q,
dənin natura kütləsi 720 q/l, dənin şüşəvariliyi 40,3%, cücərmə enerjisi 85%,
laboratoriya cücərməsi isə 93,1% olmuşdur.
Həmin səpin normasından gübrəsiz fona nisbətən N
90
P
60
+15t/peyin fonunda
1000 dənin kütləsi 8,2 q, dənin natura kütləsi 68 q/l, dənin şüşəvariliyi 7,1%,
cücərmə enerjisi 6,4%, laboratoriya cücərməsi isə 3,1%, N
120
P
80
K
40
gübrə fonunda
isə müvafiq olaraq 7,6 q; 65 q/l; 6,4%, 5,2%; 2,9% artıq olmuşdur.
5,5 mln/ha səpin normasında gübrəsiz fonda 1000 dənin kütləsi 32,6q, dənin
natura kütləsi 715 q/l, dənin şüşəvariliyi 49,2%, cücərmə enerjisi 83,6%,
laboratoriya cücərməsi 83,6%, N
90
P
60
+15t/peyin fonunda isə bu göstəricilər
müvafiq olaraq 7;5q; 70q/l; 7,3%; 6,6%; 4,2%, N
120
P
80
K
40
gübrə fonunda isə
müvafiq olaraq 7,1q; 65 q/l; 6,8%, 5,9%; 3,8% yüksək olmuşdur.
Əkinçi-84 sortu üzrə taxıl sələfindən sonra səpin norması 3,5 mln/ha olmaqla
1000 dənin kütləsi 37,3q, dənin natura kütləsi 720 q/l, dənin şüşəvariliyi 36,5%,
cücərmə enerjisi 86,3%, laboratoriya cücərməsi 95,2 % olmuşdur.
Eyni səpin normasında N
90
P
60
+15t peyin fonunda gübrəsiz fona nisbətən 1000
dənin kütləsi 5,9q, natura kütləsi 65q/l, dənin şüşəvariliyi 6,0%, cücərmə enerjisi
6,9%, laboratoriya cücərməsi isə 2,6%, N
120
P
80
K
40
gübrə fonunda isə müvafiq
olaraq 5,6q; 62,0q/l; 5,3%, 6,1%; 2,0% artıq olmuşdur. 4,5 mln/ha səpin
normasında Əkinçi-84 sortu üzrə gübrəsiz fonda 1000 dənin kütləs 36,8q, dənin
natura kütləsi 716q/l, dənin şüşəvariliyi 36,1%, cücərmə enerjisi 86,0%,
laboratoriya cücərməsi isə 93,6% olmuşdur.
Eyni səpin normasında N
90
P
60
+15t/peyin fonunda gübrəsiz fona nisbətən
1000 dənin kütləsi 6,0q, natura kütləsi 64q/l, dənin şüşəvariliyi 5,9%, cücərmə
enerjisi 2,4%, laboratoriya cücərməsi isə 3,5%, N
120
P
80
K
40
gübrə fonunda isə
müvafiq olaraq 5,3q; 59q/l; 5,3%; 6,0%; 3,1% çoxdur.
5,5 mln/ha səpin normasında 1000 dənin kütləsi 35,4q, dənin natura kütləsi
710q/l, dənin şüşəvariliyi 35,2%, cücərmə enerjisi 85,6%, laboratoriya cücərməsi
92,3% olmuşdur.
Həmin səpin normasında N
90
P
60
+15t/peyin fonunda gübrəsiz fona nisbətən
1000 dənin kütləsi 5,1q, dənin natura kütləsi 70q/l, dənin şüşəvariliyi 6,3%,
cücərmə enerjisi 6,1%, laboratoriya cücərməsi isə 4,2% çox olmuşdur.
N
120
P
80
K
40
gübrə fonunda gübrəsiz fona nəzərən1000 dənin kütləsi 5,1q,
dənin natura kütləsi 65q/l, dənin şüşəvariliyi 5,2%, cücərmə enerjisi 5,6 %,
laboratoriya cücərməsi isə 2,7% artıq olmuşdur.
411
Sələfi yonca olan Azəri sortu üzrə 3 illik orta hesabla gübrəsiz fonda 2,5
mln/ha səpin normasında 1000 dənin kütləsi 41,2q, dənin natura kütləsi 765q/l,
dənin şüşəvariliyi 65,5q%, cücərmə enerjisi 94,3%, laboratoriya cücərməsi isə
98,2% müəyyən edilmişdir.
Həmin səpin normasında gübrəsiz fona nisbətən N
60
P
40
+15t peyin fonunda
1000 dənin kütləsi 7,1q, dənin natura kütləsi 31q/l, dənin şüşəvariliyi 10,8%,
cücərmə enerjisi 2,5%, laboratoriya cücərməsi isə 1,7%, N
90
P
60
K
40
fonunda isə
müvafiq olaraq, 6,1q; 3,3q/l; 4,9%; 1,8%; 1,1% artıq olmuşdur.
3,5 mln/ha səpin normasında 1000 dənin kütləsi gübrəsiz fonda 40,6q, natura
kütləsi 762q/l, şüşəvariliyi 62,1%, cücərmə enerjisi 93,8%, laboratoriya cücərməsi
isə 97,9% olmuşdur.
Eyni səpin normasında gübrəsiz fona nisbətən N
60
P
40
+15t peyin fonunda 1000
dənin kütləsi 5,4q, natura kütləsi 28q/l; dənin şüşəvariliyi 2,5%, cücərmə enerjisi
2,1%, laboratoriya cücərməsi 1,3%, N
90
P
60
K
40
gübrə fonunda isə müvafiq olaraq
5,0q; 26q/l; 10,3%; 1,2%; 0,8% çox olmuşdur.4,5 mln/ha səpin normasında
gübrəsiz fonda 1000 dənin kütləsi 40,3q, dənin natura kütləsi 760q/l, dənin
şüşəvariliyi 60,4%, cücərmə enerjisi 93,1%, laboratoriya cücərməsi isə 97,0%
olmuşdur.
Eyni səpin normasında N
60
P
40
+15t peyin fonunda gübrəsiz fona nəzarən 1000
dənin kütləsi 4,7q, dənin natura kütləsi 24q/l, dənin şüşəvariliyi 9,4%, cücərmə
enerjisi 2,1%, laboratoriya cücərməsi isə 1,4%, N
90
P
60
K
40
gübrə fonunda isə
müvafiq olaraq 4,1q; 24q/l; 6,9%; 1,6%; 0,8% yüksək olmuşdur.
Sələfi eyni olan Əkinçi-84 sortu üzrə hektara səpin norması 2,5 mln/ha
gübrəsiz fonda 1000 dənin kütləs 40,4q, dənin natura kütləsi 762q/l, dənin
şüşəvariliyi 60,9q%, cücərmə enerjisi 94,8%, laboratoriya cücərməsi isə 98,6%
olmuşdur.
Eyni səpin normasında N
60
P
40
+15t/peyin fonunda gübrəsiz fona nisbətən1000
dənin kütləsi 5,9q, dənin natura kütləsi 32q/l, dənin şüşəvariliyi 4,8%, cücərmə
enerjisi 2,2%, laboratoriya cücərməsi isə 1,4%, N
90
P
60
K
40
fonunda isə müvafiq
olaraq, 5,2q; 24q/l; 4,1%; 1,8%; 1,1% artıq olmuşdur. 3,5 mln/ha səpin normasında
gübrəsiz fona nəzərən 1000 dənin kütləsi 39,5q, natura kütləsi 760 q/l, şüşəvariliyi
60,0%, cücərmə enerjisi 94,1%, laboratoriya cücərməsi isə 97,0% olmuşdur.
Həmin səpin normasında N
60
P
40
+15t/peyin fonunda gübrəsiz fona nəzarən
1000 dənin kütləsi 4,8q, dənin natura kütləsi 26q/l, dənin şüşəvariliyi 4,6%,
cücərmə enerjisi 2,2%, laboratoriya cücərməsi 2,1%, N
90
P
60
K
40
gübrə fonunda isə
müvafiq olaraq 4,0q; 24q/l; 3,7%; 1,6%; 1,4% yüksək olmuşdur.
4,5 mln/ha səpin normasında gübrəsiz fonda 1000 dənin kütləsi 38,9q, natura
kütləsi 758q/l, dənin şüşəvariliyi 59,8%, cücərmə enerjisi 93,7%, laboratoriya
cücərməsi isə 97,3% olmuşdur.
Eyni səpin normasında N
60
P
40
+15t/peyin fonunda gübrəsiz fona nisbətən1000
dənin kütləsi 3,3q, dənin natura kütləsi 25q/l, dənin şüşəvariliyi 2,9%, cücərmə
enerjisi 2,1%, laboratoriya cücərməsi 1,6%, N
90
P
60
K
40
fonunda isə müvafiq olaraq,
2,9q; 22q/l; 1,2%; 1,4%; 0,9% yüksək olmuşdur.
412
Beləliklə, apardığımız tədqiqatların nəticəsi olaraq onu qeyd etmək lazımdır
ki, dənin fiziki xüsusiyyətləri və səpin keyfiyyəti sələf, səpin norması və qidalanma
şəraitindən asılı olaraq dəyişir.
Beləki, az səpin və yüksək qidalanma şəraitində dənin fiziki xüsusiyyətləri və
səpin keyfiyyəti yüksəlir.
Bu aparılmış təcrübədən də aydın görünür. Beləliklə, sələfi taxıl olan əkində
hektara 3,5 mln səpin norması olmaqla N
90
P
60
+15t/peyin, sələfi yonca olan 2,5
mln/ha səpin normasında isə N
60
P
40
+15t/peyin fonlarında digərlərinə nisbətən
dənin fiziki xüsusiyyətləri və səpin keyfiyyəti daha yüksək olmuşdur.
Dostları ilə paylaş: |