Ijtimoiy-iқtisodiy tizimlar va mulkchilik munosabatlari

1.4. Mulkchilikning turli shakllari va ularning 
iqtisodiy mazmuni 
Jamiyat rivojining hozirgi bosqichida mulkchilik munosabatlari o’z ichiga 
davlat mulkini, ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish va matlubot sohalaridagi jamoa 
mulkining xilma-xil turlarini, ijtimoiy tashkilotlar mulkini, uy xo’jaligi va shaxsiy 
tomorqa xo’jaligi hamda yakka tartibdagi mehnat faoliyati bilan bog`liq bo’lgan 
mehnatkashlarning shaxsiy mulkini, tashqi iqtisodiy munosabatlar sohasidagi 
aralash mulk shakllarini va xususiy mulklarni oladi. 
Shu sababli «O’zbekiston Respublikasining mulkchilik to’g`risida»gi 
qonunida turli-tuman mulklar quyidagi mulk shakllariga kiritiladi: davlat mulki, 
jamoa mulki, xususiy mulk, shaxsiy mulk, aralash mulk (3-chizma). 
 
Хусусий мулк – 
айрим кишилар ва 
гуруhларга тегишли 
бўлган hамда 
даромад топишга 
qаратилган
мулк
Жамоа мулки - 
неъматларнинг муайян 
маqсад йўлида айрим 
жамоаларга бирлашган 
кишилар томонидан 
биргаликда 
ўзлаштирилиши 
Давлат мулки - 
неъматларнинг давлат 
томонидан ўз 
вазифалари бажариши 
учун ўзлаштирилиши 
Аралаш мулк –
турли мулк шакллари 
синтезидан ташкил топиб, 
неъматларнинг шунга 
мувофиq
тарзда 
ўзлаштирилиши
Якка тартибдаги 
хусусий мулк –
неъматларнинг 
алоhида олинган
мулкдор томонидан 
ўзлаштирилиши
Корпоратив хусусий мулк -
неъматларнинг маълум маqсад 
йўлида ўзаро бирлашган 
мулкдорлар мулкига асосланган 
корхоналар ташкил
этиш орqали 
ўзлаштирилиши
Мулкчилик шакллари 

---

20 
 
3-chizma. Mulkchilik shakllarining tasniflanishi. 
Mulkchilik turli shakllarining mavjud bo’lishi va ularning iqtisodiy mezoni, 
avvalo, ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi va ishlab chiqarishning 
umumlashuvi darajasi bilan bog`liq. Shu bilan birga mulkchilik shakllari ishlab 
chiqaruvchi kuchlarning holati, ijtimoiy mehnat taqsimoti va tashkiliy-iqtisodiy 
munosabatlarining etuklik darajasi bilan mos kelishi zarur.