Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qanun (Fa-tszya, yaxud legizm).
|
on prinsipdə
əks olun- muşdur. Bunlar: «müdrikliyə hörmət», «birliyə hörmət», «ümumi məhəbbət və ümumi fayda», «səma iradəsi», və s. dir Mo– tszı «ümumi məhəbbət və ümumi fayda» prinsipinə mühüm əhəmiyyət verməklə fatalizmi inkar etmişdir. Burada isə prinsipcə yəqin ki, Çin praktisizminin mənbəyi hiss olunur. Bununla yanaşı, Mo– tezı ənənəvi səma və ruhlar kultu ilə əlaqəsini kəsməmişdir. Təsadüfi deyildir ki, on prinsipin tərkibində səma və ruhlar haqqında da fikirlər vardır. Filosof belə hesab edirdi ki, onlarda mənəvi qüvvə vardır və həmin qüvvə adamları «ümumi məhəbbət və ümumi fayda» prinsipinə riayət etməyə məcbur edir. Mo– tszının və onun ardıcıllarının baxışlarını öyrənməyin əsas mənbəyi «Mo– tszı» adlı kitabdır. Mo– tszı cəmiyyətin və dövlətin inkişafını 3 fazaya ayırmışdır. Bunlar– «müdrikliyə hörmət» birliyə, vəhdətə hörmət və «ümumi məhəbbət və ümumi fayda»dır. Beləliklə, Mo– tszı təlimində şəxsi və dövlət etikası sıx surətdə əlaqələndirilmişdir. Şəxsi məhəbbətdən çox ictimai, yaxud «ümumi məhəbbət»ə eləcə də şəxsi faydadan çox ümumi faydaya üstünlük verilir. Bununla da Çin ənə- nəsində fərdə nisbətən sosium üstünlük əldə etməyə başladı. Bu isə konfutsi təlimi- nin tənqidi fonunda özünü daha aydın hiss etdirirdi. Özü də səmaya münasibət mə- nəvi problem kimi saxlanılırdı. Mo– tszının fikrincə, səma və ruhlar kultu sosial ədalətin bərqərar olmasına şərait yaradır. Qanun (Fa-tszya, yaxud legizm). Legizm - qədim Çində konfusiançılıq dini- fəlsəfi cərəyanına müxalif meydana çıxmışdı (latınca «legis» - «qanun» deməkdir). Legizm - cəmiyyəti, dövləti, insanı idarə etmək haqqında fəlsəfi, etik, sosioloji tə- limdir. E.ə. VI-III əsrlərdə yayılmışdı. Nümayəndələri Quan Çjın, Şan Yan, Xan Vey və b. olnıuşlar. Legizmə görə cəmiyyət və dövlət idarəçiliyi, konfusiançılıqda- kı kimi mənəvi, əxlaqi təkmilləşməyə deyil, «qanuna», intizama, siyasətə, fəlsəfi biliyə əsaslanmalıdır. Leqizmin əsas tələbləri bunlar idi: «hökmdar - qanunun yega- nə yaradıcısıdır»; «hökmdar kütlələrin əhval-ruhiyyəsini, psixologiyasını bilməli, fəaliyyətində onları nəzərə almalıdır»; «hamı qanun qarşısında bərabər olmalıdır»; «əsas fəaliyyət metodu mükafat və cəzadan ibarət olmalıdır»; «nizami ordu dövlə- tin dayağıdır» və s. Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|