Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oziq-ovqat sanoati mashina va

Nazorat savollari 
1. Korxonalarda energetika xo‗jaligining tarkibiga nimalar kiradi? 
2. Sovuqlikning soatlik sarfi qanday aniqlanadi? 
3.Elektr xo‗jaligi ishining sifatini tavsiflovchi eng muhim 
ko‗rsatkichlarga nimalar kiradi? 
16-АMALIY MASHG‘ULOT 
SIKLONLARNI HISOBLASHNI O‘RGANISH 
 
Ishdan maqsad: 
Siklonlarning tuzilishi, ishlash prinsipi va 
hisoblashni o‗rganish. 
 
Umumiy ma’lumotlar 
Cho‗ktirish usuli suspenziya, emulsiya va changli gazlarni birlamchi 
ajratish uchun qo‗llaniladi. Cho‗ktirish jarayoni turli jinsli sistemalar 
tarkibidagi qattiq jismning mayda zarrachalarini og‗irlik kuchi ta‘sirida 
tindiruvchi apparat tubiga cho‗kishiga asoslangan. 
Cho‗ktirish tezligini aniqlash uchun alohida olingan sharsimon qattiq 
jism zarrasining suyuqlik muhitidagi muvozanat shartidan foydalaniladi. 

---

62 
Bunda 
muhitdagi 
zarracha 
og‗irlik 
kuchi 
G, 
Arximed 
kuchi 
harakatlantiruvchi kuchi: 
G-A=(

d
3
/6)(

1
) g, (16.1) 
bu yerda d-zarracha diametri, m; 

-zarracha zichligi, kg/m
3
; 

1
-
muhitning zichligi, kg/m
3
; g=9.81 m/sek
2 
– erkin tushish tezlanishi. 
Muhitning qarshiligi zarrachaning harakat yo‗nalishiga qarama-qarshi 
bo‗lib, ishqalanish va inersiya kuchlaridan tarkib topgan. Laminar oqimda 
ishqalanish kuchlari inersiya kuchlariga nisbatan katta qiymatga ega 
bo‗ladi. Stoks qonuniga ko‗ra, laminar oqimda cho‗kayotgan sharsimon 
zarrachaga muhitning qarshilik kuchi quyidagi ifodadan aniqlanadi: 
R=3

dv, (16.2) 
bu yerda 

-muhitning dinamik qovushqoqligi, Ns/m; v-zarrachaning 
erkin cho‗kish tezligi, m/s.
Zarracha dastlab tezroq cho‗kadi. Biroz muddat o‗tgach, muhitning 
qarshilik kuchi jarayonni harakatlantiruvchi kuchiga tenglashganda (G-
1)=R, zarracha o‗zgarmas tezlik bilan cho‗ka boshlaydi. Shu o‗zgarmas 
tezlik cho‗kish tezligi deyiladi. Ushbu holat uchun : 
(

d
3
/6)(

1
)g=

dv (16.3) 
Ushbu tenglikdan zarrachaning cho‗kish tezligi topiladi: 
V=d
2
(

1
) (16.4) 
Ushbu tenglama Stoks tenglamasi deb ataladi va Re<2 bo‗lganda 
undan foydalaniladi. Turbulent rejimda (Re>500) inersiya kuchlari 
ishqalanish kuchlaridan ustun bo‗ladi. Bu holda qarshilik kuchi Nyuton 
qonuniga ko‗ra topiladi: 
Re=

(

d
2
/8)

1
v
2
, (16.5) 
bu yerda 

-qarshilik koeffitsiyenti, agar Re>500 bo‗lsa (turbulent 
rejim), u holda 

=0,44; oraliq rejim uchun (2
=18,5/Re
0.6
; 
laminar rejim uchun 

=24/Re. 

---

63 
Turbulent rejim uchun (16.5) ifodani hisob