Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1 6
Yüklə 3,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
. İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------88------------------------------------ Əli bin Sabit əl-Cəzəri (Bədiüzzaman Cəzəri (1136-ci ildə doğulmuşdur, 1206-ci ildə dünyasını dəyişmişdir). Qərb mənbələrinin dövrünün zirvəsinə qalxmış müsəlman mühəndisi kimi tərif etdiyi Cəzəri Şərqi Anadoluda Diyarbəkir Artuklu sarayında 32 il baş mühəndis olmuşdur. Burada elmi fəaliyyətlər göstərən Cəzəri, eyni zamanda, xəbərləşmə, nəzarət, müvazinət qurma və nizamlama elmi olan kibernetika elminin ilk banisidir. Zaman ərzində təkmilləşərək kompüterlərin ortaya çıxmasına imkan yaradan bu elm sahəsi insanlarda və cihazlarda məlumat mübadiləsi, nəzarəti və müvazinətin vəziyyətini tədqiq edir. Cəzərinin çox saylı icad etdikləri bu gün də heyrətamiz keyfiyyətlərə . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------89------------------------------------ malikdir. Cəzərini qərb mənbələrində dövrünün zirvəsini fəth edən “müsəlman mühəndis” adlandırılır. Cəzəri su saatları, avtomatik nəzarət qurğuları, fəvvarələr, qan toplama qabları, şifrəli qıfıllar və robotlar kimi praktik və estetik bir çox qurğuların dizaynını verən və bunların necə həyata keçiriləcəyini izah edən “Əl-Cami bəynə’ l-İlm və ’l-aməlin-nafi fi sinaati’ l hiyəl” (Cihaz hazırlanmasında faydalı məlumatlar və tətbiqlər) adlı kitabın müəllifidir. Əsərdə yer alan bütün şəkilləri özü çəkmiş və rəngləmişdir. XX əsrin başlanğıcından etibarən qərb dünyasında böyük maraqla qarşılanan bu əsər 1974-cü ildə “Al Jazari’s Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices” (Əl-Cəzərinin mahir mexaniki cihazlar haqqında məlumat kitabı) adı altında Donald R. Rill tərəfindən ingilis dilinə tərcümə edilmişdir. Kitabın tərcüməsinə ön söz yazan məşhur elm tarixçisi professor Uayt Cr. bir çox kəşfin Leonardo da Vinçi və digərlərindən çox əvvəl Cəzəri tərəfindən edildiyini bildirir. Kibernetika elmindən istifadə etməklə düzəltdiyi mükəmməl cihazlara bənzər icadlara Cəzərinin vəfatından ancaq 200-500 il sonra başqa əsərlərdə rast gəlinir. Cəzərinin dünya şöhrətli əsərində avtomatik cihazlar, robot fillər, öz-özünə oxuyan tovuz quşları, avtomatik saatlar, ələ su tökən robot insan və mühəndisliklə bağlı bir çox cihazların düzəldilməsi və işləməsi haqqında məlumatlar verilmişdir. Kitabda 50 cihazın ətraflı dizaynı çertyojları ilə birgə verilmişdir. Bu alətlərin altısı su saatı, dördü parafinli saat, altısı uzun lüləkli dolça, yeddisi əyləncə məqsədilə istifadə edilən . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------90------------------------------------ müxtəlif səslər çıxaran avtomat cihazlar, üçü dəstəmaz almaq üçün istifadə edilən avtomat cihaz, dördü qan alma qabı, aıtısı fəvvarə, dördü özü səs çıxaran cihaz, beşi suyu yuxarı çıxaran cihaz, ikisi qıfıl, biri bucaq ölçən, biri qayıq su saatı və Amid şəhərinin qapısıdır. Cəzəri bu cihazlarda istifadə edilən xüsusi hissələri də çox dəqiqliklə hazırlamışdır. 1. Hava axını ilə işləyən avtomatlaşdırılmış musiqili oyuncaq 2. Hidroenerjili su qaldıran maşın sxemi 3. Su gücü ilə çalışan sakya zəncirli nasos vasitəsi 4. Şamın əriməsi ilə işləyən saat 5. Avtomatlaşdırılmış masa maşını . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------91------------------------------------ 6. Fil görüntülü saat 7. Təzyiq ilə işləyən əl yuma maşını Əl-Cəzəri kəşfçi və mühəndis kimi, eyni zamanda, istedadlı bir sənətkar idi. Kitabında kəşfləri üçün təlimatlar vermiş və onları miniatür şəkillər istifadə edərək canlandırmışdır. Yüklə 3,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|