Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1 6
Yüklə 3,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
FREYM MODELLƏRİ (DİLLƏRİ) Semantik şəbəkələr, obyektlər və anlayışlar arasındakı münasibətləri əks etdirən vasitələrin zənginliyi . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------139------------------------------------ ilə bağlı olaraq, geniş imkanlara malik olsalar da, bəzi nöqsanlardan da azad deyildirlər. Həddən artıq sərbəst struktur və müxtəlif təpə və əlaqə tipləri informasiya emalı prosedurlarını tamamilə cürbəcür edir ki, bu da EHM-in proqram təminatını olduqca mürəkkəbləşdirir. Bu səbəbdən semantik şəbkələrin xüsusi tipləi: sintaqmatik zəncirlər, ssenarilər, freymlər və s. meydana çıxmışdır. Freymli təqdimatın mərkəzi anlayışı “freym”dir və bu “çərçivə” anlamına gəlir. Bu, onunla bağlıdır ki, istənilən predmet, obyekt haqqında təqdimat, situasiya barədə stereotip insan təsəvvüründə həmişə müəyyən xassə və xarakteristikalarla çərçivələnir ki, bunların da hər biri müəyyən freym slotunda (Slot – yuva (yaddaş yuvası)) yerləşir. Formal olaraq freym dedikdə, adətən aşağıdakı struktur nəzərdə tutulur: ] , , ..., , , , , [ 2 2 1 1 > < > < > < k k g v g v g v f Burada: f — freymin adı; , g i >cütü — i-ci slot, burada v i — slotun adı və g i — slotun qiymətidir. Freymləri bəzən 2 qrupa bölürlər: təsviredici freymlər və roloynayan freymlər. Məsələn, təsviredici freymlərə: [< meyvələr>, <şanı üzümü, 20 ton>, freymlərə isə: [< daşımalı>, <50 ton>, misal göstərilə bilər. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------140------------------------------------ Göründüyü kimi, roloynayan freymlərdə slotların adı qismində sual sözləri, slotların qiyməti qismində isə cavablar durur. Əgər gətirdiyimiz misallarda və freym üçün verilən ümumi ifadədə slotların qiymətlərini götürüb, yalnız slot adlarını saxlasaq, müxtəlif mənbələrdə freym prototipi, sadəcə freym, inrensional freym adlandırılan konstruksiya alarıq. Konkret qiymətli slotları olan freymlər freym- nümunələr və ya freym-nüsxələr adlanır. Freymlər iç-içəlik xassəlidir. Bu o deməkdir ki, əhatə edilən içəridəki slotun adı onu əhatə edən qıraqdakı slotun qiyməti kimi çıxış edə biləndir. İç-içəlik xassəsi həm də digər freymlərə iqtibas etmək imkanı yaradır. Bu, freym dilinin strukturluluq tələbini ödədiyini və biliklərin əlaqəliliyini təmin edən dil olduğunu göstərir. Həm freymin, həm də slotun ada malik olması o deməkdir ki, freymdə saxlanan biliklər iqtibas olunabiləndir və bu, biliklərin daxilən şərhedilənliyini göstərir. Bu və ya digər prosedurun icraya çağrılmas əmrlərinin slotlarda yerləşdirilməsi imkanı proqramları mövcud biliklərə əsasən aktivləşdirməyi mümkün edir. Beləliklə, freym dili biliklərin şərhedilənlik, strukturluluq, əlaqəlilik və aktivlik kimi dörd əsas əlamətini təmin edir. Fundamental elmlərdə freym dillərindən istifadə edilməsi daha ciddi anlayışlar aparatı yaratmağa və freym formalizmləri ilə adi riyazi modelləri kompleksləşdirməyə imkan verir. Təsviri elmlər üçün isə freymlər azsaylı formallaşdırma üsullarından biri olub, anlayışlar aparatı yaratmağı mümkün edir. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------141------------------------------------ Yüklə 3,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|