Tarjimon: Shahnoza Qahhorova
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2008 yil, 3 iyul, Boston.
Boston hech qachon hozirgidek jonli va chiroyli bo'lmagan, o'ylardi Ella. Nahotki, ko'zlarim ko'r bo'lgan-u, shu paytgacha bu chiroyni ko'rmagan bo'lsam? Aziz Bostonga besh kunga kelgan edi. Va Ella har kuni Aziz bilan uchrashish uchun Nortgemptondan Bostonga kelardi. «Kichik Italiya»da oddiygina nonushta qilishardi, nafis san'at muzeyida bo'lishdi, Boston-Kommon va Uoterfrant bog'larida sayr qilib yurishdi, akvariumda kitlarni kuzatishdi, Garvard- skverdagi kichkina kafeda qahva ichishdi. Shu bilan birga ular tinmay ko'p narsalarni, masalan, turli mamlakatlarning taomlarini, meditasiya uslublarini, aboregenlar san'atini, gotik asarlarni, tabiatdagi qushlarni o'rganishni, bog'dorchilikni, pomidor yetishtirishni, tushlar ta'birini muhokama qilishar, tinimsiz bir- birlarining gaplarini bo'lishardi. Ella qachon bunchalik ko’p gapirganini eslay olmaydi ham. Ko'chada bir-birlariga tegmasdan yurishga harakat qilishardi, lekin doim noqulay ahvolga tushib qolaverishardi. Ella, qo'l ushlashib olsak yaxshi bo'larmidi, deb o'ylab qo'yardi. Nihoyat, birdan Ellada o'zi hech qachon kutmagan jasorat paydo bo'ldi. U restoranlarda va ko'chalarda Azizni qo'ltiqlab olar, hatto uni o'par edi. U boshqalar uni ko'rishiga nafaqat befarq edi, hattoki ko'rishlarini ISTAR edi ham. Aziz Amsterdamga qaytib ketadigan kuni ertalab nomeriga kirishdi. U yerda tez orada boshlanadigan hijrondan darak berib, jomadon xomush turardi. - Men senga bir nimani aytishim kerak, - dedi Ella. - Nazarimda, buni aytish uchun juda uzoq taraddud ko'rdim. Aziz bir qoshini ko'tardi. - Men ham senga bir nimani aytishim kerak, - dedi ovozida bezovta ohang bilan u. - Unda sen birinchi aytaqol. - Yo'q, sen birinchi aytaver. Nim tabassumini saqlagancha Ella fikrlarini to'plab olish uchun ko’zlarini yerga oldi. - Hali sen Bostonga kelmasingdan oldin bir kuni biz Devid bilan uzoq gaplashgan edik. U sen haqingda so’ragan edi. Chunki u mendan beruxsat pochtamni o'qigan ekan. Undan qattiq jahlim chiqdi, lekin haqiqatni Undan yashirmadim. Ya'ni sen bilan mening oramizdagi bor Haqiqatni. Ella o'zining endi aytadigan gapiga Aziz qanday qarashini bilmay, qurquvda ko’zlarini yerdan oldi. - Qisqasi, men erimga boshqa insonni sevishimni aytdim. Ko'chadan barcha ovozlarni bosib ketadigan o't o'chiruvchilar mashinasining chinqirig'i eshitilardi. Ella xatar borligini his etdi, lekin yarim yo'lda to'xtamadi. - Aytadigan gapim uncha sog'lom ko'rinmasligi mumkin. Men bu haqida juda ko'p o'ylaganman. Lekin men sen bilan Amsterdamga ketishni istayman. Aziz deraza yoniga bordi va ko'chada nimalar bo'layotganini bilmoqchi bo'lib qaradi. Yaqinroqdagi bir uydan osmonga qalin qora tutun buriqsayotgan edi. Aziz jimgina shu uyda yashovchilarni duo qildi, keyin shoshilmay nimalarnidir gapirdi, uning gaplari Ellada xuddi butun shaharga qaratilgandek tasavvur uyg'otdi. - Men seni jon deb Amsterdamga olib ketgan bo'lardim, lekin senga baxtli kelajak va'da qila olmayman. - Nima demoqchisan? - dedi qo'rqa-pisa Ella. U kelib yoniga o'tirdi, qo'llarini o'z qo'llariga oldi, parishon holda ularni silab turib dedi: - Sen menga birinchi marta xat yozganingda, bu hayotimdagi eng yomon davr edi. - Hayotimda boshqa ayol bor, demoqchimisan?.. - Yo'q, sevgilim, yo'q, - Aziz istehzoli kuldi, lekin tez orada yuzi yana jiddiylashdi. - Aslo bunday emas. Men senga o'z hayotimning uch davri haqida gapirganim esingdami? «So'fiy» so'zining birinchi uch harfi. Lekin sen bir marta ham to'rtinchi davr haqida so'ramagansan, men senga bu haqida aytishni juda istagan bo'lsam ham, negadir sira mavridi kelmagan edi. Lekin «i» harfi bilan ham uchrashuv bo'lgan edi. Nima bo'lgani haqida bilishni istayganmi? - Ha, - dedi Ella, eshitishi mumkin bo'lgan narsadan qo’rqqani holda. - Ha, istayman. Aziz Ellaga iyul oyining kunduzida, otelda, Amsterdamga uchadigan reysga bir necha soat vaqt qolganda, o'zining 1977 yil qanday qilib yangi ism olib, so'fiy bo'lgani, shu bilan birga, o'zining aytishicha, yangi taqdir ham qabul qilgani haqida gapirib berdi. Shundan buyon u kasbiga ko'ra fotograf va qalb amriga ko'ra darbadar darvish sifatida dunyo kezib yurgan ekan. U oltita qit'ada chin do'stlar orttiripti, u ularga xuddi o’z oila a'zosiday yaqin ekan. Aziz garchi boshqa oila qurmagan esa-da, Sharqiy Evropada ikki yetimning otasi bo'lipti. Shams Tabriziyni hamisha xotirasida saqlash uchun bo'yniga quyosh shakli bor marjon taqib yurar, so'fiy darvishlar an'analariga ko'ra sayohatlar qilar, ma'ruzalar o'qir va targ'ibotlar qilar ekan. Ikki yil oldin esa unga kasal ekani ma'lum bo'lipti. Kasallik qo'ltig'i ostidagi shishni sezishdan boshlanipti, afsuski, u buni kech payqapti. Qabariq melanoma, ya'ni rakning o'limga olib keluvchi shakli ekan. Shifokorlar tekshirib, metastaz ichki organlarga ham tarqab ketganini aytishipti. O'shanda Aziz ellik ikki yoshda bo'lgan. Unga ko'pi bilan ellik besh yoshga qadar yashashi mumkinligini aytishgan. Ellaning lablari bir nima deyishga chog'langan kabi qimirladi, lekin tili kalimaga kelmadi, og'zi xuddi cho'lda qaqrab qolganday quruq edi. Yuzlaridan ikki tomchi yosh dumaladi, lekin u tezgina artib tashladi. Aziz har bir so'zini dona-dona aytib, gapida davom etdi. Shundan keyin hayotida yangi va muayyan ma'noda mahsuldor davr boshlangan ekan. Yerda hali u ko'rishni istagan ko'pgina yerlar bor ekan, u birinchi navbatda o’sha yerlarga borish yo'llarini izlab topipti. Amsterdamda butun dunyoda filiallari bor bo'lgan so'fiylik jamoasiga asos solipti. Indoneziya, Misr so'fiylari bilan birga konsertlarda havaskor sifatida nay chalipti va hatto Kordova, Ispaniyadagi yahudiy va musulmon mistiklari guruhi bilan birga alьbomlar chiqaripti. Keyin Marokkoga qaytipti va yo'lining boshida uchratgan birinchi so'fiylar takkasini ziyorat qilipti. Ustoz Sammid allaqachonlar vafot etgan ekan, Aziz uning qabrini ziyorat qilipti, duolar o'qipti va meditasiya qilipti. - Shundan keyin o'zim hamisha yozishni istagan, lekin dangasalik qilibmi yoki jur'at qila olmaganim uchunmi, hamisha orqaga surib kelgan romanni yozish uchun faol hayotdan chekindim. - Aziz Ellaga ko'z qisib qo'ydi. - Men buni juda ham istagan edim. Asarni «Shirin shakkoklik» deb atadim va hech qanday ijobiy natija kutmagan va har qanday natijaga tayyor holda uni amerika agentligiga yubordim. Birmuncha vaqtdan keyin esa Bostondagi sirli bir ayoldan g'alati elektron xat oldim. Ella jilmayishdan o'zini tiya olmadi. Bu tavozeli hamdardlik tabassumi edi, u og'riqli va mehrli edi. Aziz o'sha daqiqalardan buyon avvalgidek bo'la olmaganini aytdi. Eng to'g'ri kelmaydigan vaqtda, u o'limga tayyorlanayotgan odamdan sevuvchi odamga aylandi. Shunga qadar muhim va o'zgarmas bo'lib tuyulgan narsalar birdan qo'zg'olib, charxpalakday aylanib ketdi. Ruh, hayot, o'lim, e'tiqod va ishq - shulardan barchasining ma'nolarini u qaytadan anglab chiqdi. Uning aslo o'lgisi kelmas edi. O'z hayotining final bosqichini u «So'fiy» so'zidagi «i» harfi bilan atadi. U bu bosqichni eng qiyin bosqich ekaniga iqror bo'ldi, chunki u o'zini barcha ichki konfliktlarni boshdan kechirib bo'lgan deb o'ylagan, o'zini ruhan etuk va maqsadiga erishgan inson deb hisoblagandi. - So'fiylar o'lishdan oldin o'lishni o'rganadilar. Va men qadam-baqadam barcha bosqichlardan o'tib kelgandim. Keyin esa, hammasini aniqlab bo'ldim, deb o'ylay boshlaganimda, yo'q yerdan bir ayol paydo bo'ldi. u menga yozadi, men unga javob yozaman. Har bitta elektron xatidan keyin, nafasimni ichimga yutib, uning xatini kutaman. So'zlar qimmati har qachongidan baland bo'lib ketdi. Hamma narsa butkul bo'm- bo'sh ekranga aylandi, men unda harflar paydo bo'lishini intizor kutaman. Keyin birdan bu ayolni yaxshiroq bilgim kelayotganini anglayman. U bilan ko'proq vaqt birga bo'lgim keladi. Menga bu hayot kamlik qilayapti. Men endi o'limdan qo'rqayotganimni va mendagi qaysidir qism shu vaqtgacha men hurmat qilib kelgan va men bosh egib kelgan Xudoga qarshi isyon ko'tarmoqchi bo'layotganini anglayman. - Lekin hali vaqtimiz bor... - dedi Ella qayta tilga kirib. - Shifokorlar o'n olti oy deyishgan, - garchi o'zini beparvo tutishga harakat qilayotgan esa- da, qat'iy qilib dedi Aziz. - Ular xato qilishlari mumkin. To'g'ri aytgan bo'lishlari ham mumkin. Bilmayman. Quloq sol, Ella, men senga faqat HOZIRni taklif eta olaman. Menda bori shu, xolos. Aslida hammada ham shunday, hamma ham kecha ham emas, kelajak ham emas, faqat hozir bor. Biz shunchaki tasavvur etishni yoqtiramiz... Ella yerga qaradi va xuddi to'g'ri o'tirishga kuchi yetmayotganday bukchayib qoldi. Ojizlikka qarshilik ko'rsatmoqchi bo'ldi, lekin kuchi etmadi, yig'lab yubordi. - Iltimos, yig'lama. Sen men bilan Amsterdamga uchib ketishingni dunyodagi hamma narsadan ko'proq istayman. Men senga: «Yur, dunyo kezaylik. Olis mamlakatlarin ko'raylik, har xil odamlar bilan tanishaylik va birgalikda Rabbimiz yaratmishlaridan zavqlanaylik» degim keladi. - Bu menga yoqadi, - tabassum qildi Ella va xuddi yig'lamasin deb qo'liga qo’g'irchoq berilgan bolaga o'xshab ketdi. Azizning qovog'i solindi, oyna tomonga o'girilib oldi. - Men esa qo'rqaman. Men hatto senga teginishga ham qo'rqaman, boshqa narsalarni esa qo'yaverasan. Men o'z kelajagim yo'q bo'laturib, qanday qilib sendan men bilan birga bo'lishingni, oilangni tashlashingni so'ray olaman? Ella yelkalarini qisdi, lekin baribir dedi: - Tushkun bo'lishning nima keragi bor? Axir sen xastalikka qarshi kurasha olasan-ku! Sen men uchun shunday qilishing kerak. Biz uchun. - Nima uchun kurashishimiz kerak ekan? - e'tiroz qildi Aziz. - Biz hamisha kurash haqida gapiramiz - Inflyasiyaga, OITSga, rakka, korrupsiyaga, terrorizmga, hatto ortiqcha kilogrammlarga qarshi kurash haqida... - Men so'fiy emasman, - dedi betoqatlik bilan qandaydir xirillagan begona ovozda Ella. Xayolidan o'zini-o'zi o'ldirib, hayotdan ko'z yumgan otasi, undan keyingi judolik azoblari, agar vaziyat boshqacha bo'lganda hayot qanday bo'lishi mumkinligi haqidagi achchiq va nadomatli o'ylar g'izillab o'tdi. - Sen so'fiy emasligingni bilaman, - istehzoli kuldi Aziz. - Bo'lishing kerak ham emas. Rumiy bo'lsang bas. Sendan faqat shuni so'rayman. - Nimani nazarda tutayapsan? - Yaqinda mendan, sen o'zingni Shams deb hisoblaysanmi, deb so'ragan eding. Esingdami? Sen meni unga o'xshaysan, degan eding. Buni eshitishdan qanchalar baxtiyor bo'lsam hamki, lekin men Shams emasman. O'ylashimcha, u ancha buyuk bo'lgan. Lekin sen Rumiy bo'la olasan. Agar ishq seni ishg'ol etishiga va seni o'zgartirishiga imkon bersang - avval o'z borliging bilan, keyin esa yo'qliging bilan... - Men shoir emasman, - dedi Ella. - Rumiy ham shoir emas edi. Lekin keyin bo'ldi. - Tushunmayapsan. Xudo haqi, men oddiy uy bekasiman, uch farzandning onasi! - xitob qildi Ella va qiynalib tin oldi. - Asliyatimiz qanday bo'lsa, biz shundaymiz, - shivirladi Aziz. - Va biz hammamiz o'zgaramiz. Bu bir sayohat. Sen shu sayohatni amalga oshira olasan. Agar jasoratli bo'lsang va men ham jasoratli bo'lsam, biz nihoyat Konyaga bora olardik. Men o'sha yerda o'lishni istayman. Ella xo'rsindi: - Bas qil. Aziz Ellaga uzoq qarab qoldi, keyin yerga qaradi. Yuzida boshqa ifoda paydo bo'ldi, ovozida esa begonalik bor edi, bu ovoz xuddi shamol uchirgan yaproq kabi uzoqdan kelayotganday edi. - Shuningdek, Ella, - shoshmasdan dedi u, - sen uyga qaytishing mumkin. Bolalaring oldiga - uyingga bor. O'zing hal qil, sevgilim. Sen qaysi birini tanlasang ham, bu mening tuyg'ularimga ta'sir qilmaydi. Men seni hamma vaqt yaxshi ko'raveraman. Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|