S U M M A R Y
TREATMENT OF CHILDREN WITH OVERACTIVE BLADDER PHYSICAL
FACTORS.
Abdullayev K.I, Kuliev CH.B, Soltanov R.S.
The article shows the results of treatment of 86 children with overactive
bladder pharmacotherapy and physical factors. The authors concluded that the
treatment of overactive bladder, and the combined use of electrostimulation
naphthalene application with drugs (Driptan), enhances the effectiveness of
pharmacotherapy. In young children (under 5 years) use only physical factors,
without pharmacotherapy, it has a good holinoliticheskoe effect.
Дахил олуб: 1.03.2016.
KLİNİK FUNKSİONAL SİNİFİNDƏN ASILI OLARAQ, XRONİK
DESTRUKTİV VƏRƏMLİ XƏSTƏLƏRDƏ ÜRƏK RİTMİNİN VƏ
KEÇİRİCİLİYİNİN POZULMASI.
Vəliyeva Ş.M., Baxşəliyev A.B., İsmayılzadə C.M.,Bayramov R.İ.
Azərbaycan Tibb Universiteti, Ağciyər xəstəlikləri kafedrası.
Açar sözlər: klinik-funksional sinif (KFS), xarici tənəffüs funksiyası (XTF),
sağ mədəciyin ön-arxa divarının ölçüsü (SM, ÖADÖ)
Xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan xəstələrdə ürək ritminin və
keçiriciliyinin pozulması bu kateqoriyaya aid olan şəxslərdə ağciyərdən kənar
ölüm səbəbləri riskinin böyük olması müasir təbabətin aktual problemlərindəndir
[1,2,5]. Ədəbiyyat məlumatlarına görə ağciyər vərəmli xəstələrdə dizritmogenezin
aritmiya topikasının rastgəlmə tezliyi bir-birinə zidd və köhnəlmişdir [2,3,4]. Bu
məsələnin öyrənilməsi bizim tədqiqatın əsasını təşkil edir.
Xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan xəstələrdə ürək ritminin və
keçiriciliyinin KFS-dən asılı olaraq təyin edilməsi üçün biz Bakı şəhəri 4 saylı
vərəm əleyhinə dispanserdə müalicə olunan 80 nəfər xroniki destruktiv ağciyər
vərəmi olan xəstədə 24 saat ərzində Xolter üsulu ilə EKQ monitorlaşdırma
aparmışıq. Xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan xəstələrin müxtəlif klinik
funksional sinfə aid olunma kriteriyaları bunlardır: nəzərəçarpma dərəcəsi, SM
hipertrofiya və dilatasiya əlamətləri. I KFS-ə 14 xəstə daxil edilmişdir. Onlarda
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
111
ürək fəaliyyətinin disfunksiyası yaranmamış, ağciyər əlamətləri üstünlük təşkil
etmişdir. II KFS-də XTF pozulması və ağciyər vərəmi əlamətləri ilə xarakterizə
olunan 30 xəstə, III KFS-də isə eyni zamanda sağ mədəciyin hipertrofiyası və
dilatasiyası əlamətləri ilə müşahidə olunan 36 xəstə üzərində tədqiqat aparılmışdır.
KFS-dən asılı olaraq xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan xəstələrdə XTF
göstəricilərinin müqayisəli qiymətləndirilməsi cədvəl 1-də və 2-də göstərilmişdir.
Жядвял № 1.
KFS-dən asılı olaraq, xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan xəstələrdə XTF-nin göstəriciləri:
XTF
göstəriciləri
I KFS
(n=14)
II KFS
(n=30)
III KFS
(n=36)
P I-II
P I-III
P II-III
VC,%
92,42±4,92
67,62±2,43
59,87±2,662
0,0021
0
0
FVC,%
92,42±4,60
65,32±2,53
49,52±2,79
0,0032
0
0
FEV
1
90,77±3,73
65,8±2,06
47,8±3,34
0,0017
0
0
MEF
25
,%
80,0±7,77
45,86±2,31
30,27±1,95
0
0
0
MEF
50
,%
88,75±4,71
53,6±2,95
33,25±2,76
0,03
0
0,0008
MEF
75
,%
106,±7,24
55,75±2,74
38,65±3,18
0
0
0
Tiffno indeksi
73,91±3,21
69,26±2,41
52,97±2,47
0,2553
0
0,0001
Cədvəldən göründüyü kimi xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan xəstələrdə
klinik-funksional sinfin ağırlıq dərəcəsinə uyğun olaraq XTF göstəricilərinin aşağı
düşməsi tendensiyası və hətta nəzərə çarpacaq dərəcədə pozulması qeyd
olunmuşdur.
Tərəfimizdən I KFS-dən III KFS-ə kimi VC (norma >80%) və FVC (norma >
80%) kəskin azalması qeyd olunmuşdur (p I-II=0,0021; p I-III=0; p I-II=0). Eyni
zamanda FEV
1
(norma=78%) göstəricilərinin I KFS-ə nisbətən III KFS-də kəskin
azaldığı qeydə alınmışdır (p I=II=0,0017; p I-III=0; p II-III=0). Bundan başqa I-II
KFS istisna olmaqla Tiffno indeksinin (n≥70) aşağı düşməsinin də əhəmiyyəti var
(p=0,2553). Cədvəldən görünür ki, I KFS-dən III KFS-dək bronxial obstruksiyanın
ə
həmiyyəyli dərəcədə artması qeyd olunmuşdur ki, bu da xüsusi statistik
ə
həmiyyət daşıyır. Xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan xəstələrin KFS-dən asılı
olaraq exokardioqrafik müayinəsinin nəticələri cədvəl 2-də göstərilmişdir.
Жядвял № 2.
Xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan xəstələrdə KFS-dən asılı olaraq exokardiqrafik müayinənin
nəticələri
ExoKQ
I KFS
(n=14)
II KFS
(n=30)
III KFS
(n=36)
P I-II
P I-III
P II-III
AF,%
63,69±1,01
59,76±1,03
54,23±0,63
0,0125
0
0,0001
AAST, mm.c.sut
14,37±0,80
29,43±1,03
31,63±2,19
0,0026
0,0001
0,0001
SM, ÖADÖ, mm
21,95±0,94
24,78±0,51
31,01±0,59
0,0129
0
0
SM divarının qalınlığı
4,08±0,13
4,46±0,12
5,77±0,14
0,039
0
0
SLM, SSÖ, mm
30,06±1,40
32,38±0,77
36,1±0,84
0,0007
0
0,0075
SLM, SDÖ
45,27±2,1
50,6±0,86
52,0±1,19
0,1549
0,0012
0,0024
MAAQ, mm
8,17±0,43
10,45±0,32
11,69±0,31
0,0285
0,0113
0,6548
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
112
Təqdim olunan cədvəldən göründüyü kimi I-II KFS-ə aid olan xəstələrdə
SM-ön arxa ölçüsü normaya uyğun olsa da, II KFS-də normanın yuxarı həddinə
yaxın olmuşdur (SM,ÖADÖ=24,78±51mm) (norma 1,85-3,3 sm). Eləcə də bu
qrupa daxil olan xəstələrdə sağ mədəciyin ön divarının qalınlığı normaya yaxın
olmuşdur, lakin II KFS-də onun ölçüsü normanın yuxarı sərhədləri həddində
dəyişmişdir. Xəstələrin müəyyən KFS-ə aid edilməsində məhz bu iki kriteriya
aparıcı yer tutmuşdur. III KFS-də sağ mədəciyin hipertrofiyası və dilatasiyası
ə
həmiyyətli dərəcədə artmışdır.
MAAQ (n-0,75-1,1sm) I KFS-də norma daxilində olmşdur, II-KFS-dən III
KFS-dək onun hipertrofiyası artmış və bu göstəricinin siniflərarası müxtəlifliyi
statistik dürüst dəyişmişdir (p- I-II-0,0285; p- I-III=0,0113). Bu qrupda SLM
SDÖ-ü (norma -46-5,7sm) orta hesabla normaya uyğun olmuşdur. I KFS-dən III
KFS-dək bu göstəricinin artma tendensiyası qeydə alınmışdır. Göstəricilər
arasındakı müxtəliflik cədvəl 2-də öz əksini tapmışdır. SLM SSÖ (norma -3,1-
4,3sm) III KFS-də normadan yüksək olmuş və I KFS-dən III KFS-dək bu
göstəricinin artma tendensiyası qeydə alınmışdır. KFS-lər arasında bu
göstəricilərinin müxtəlifliyi statistik dürüstdür (p- I-II=0,0007, p- I-III=0; p- II-
III=0,0075). Bunula yanaşı I KFS-dən III KFS-dək AF (norma 55-70%) əhəmiyyətli
dərəcədə azalmışdır, III KFS-ə daxil olan xəstələrdə bu göstərici əhəmiyyətli dərəcədə
azalaraq 54,23±0,63% təşkil etmişdir. Göstəricilərin siniflərarası müxtəlifliliyinin
dürüstlüyü qeydə alınmışdır (p I-III=0). Xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan
xəstələrdə müxtəlif KFS arasında AAST-ın (norma 23-26 mm.c.süt.) yüksək
rəqəmlərə çatmasına rast gəlmədik. Lakin I KFS-dən III KFS-dək bu göstəricinin
artması qeyd olunmuşdur (p I-III=0,0001).
I KFS-dən III KFS-dək SNH-nin azalması, bronxial obstruksiyanın və AAST
artması qeydə alınmışdır.
Xronik destruktiv ağciyər vərəmi olan xəstələrdə Xolter üsulu ilə EKQ
monitorlaşdırmanın KFS-dən asılı olaraq alınan nəticələri cədvəl 3-də təqdim
olunmuşdur.
Bu cədvəldən göründüyü kimi bütün xəstələrdə sutkalıq monitorlaşdır-
manın nətcələrinə görə ürək keçiriciliyinin və ritminin müxtəlif dəyişikliklərinə rast
gəlinmişdir.
I KFS-də ritm pozğunluğuna 10 (71,4%) xəstədə rast gəlinmişdir. Onlardan
8-də nadir monotop supraventrikulyar ekstrasistola (SE), 2 nəfərdə nadir monotop
mədəcik ekstrasistolaları (ME) müşahidə olunmuşdur. 1 xəstədə biz mədəcikdaxili
blokada tipində keçiricilik pozğunluğu aşkarlamışıq. Bu KFS-də aid olan xəstələrin
3-də (21,4%) kombinə olunmuş dəyişikliklər qeydə alınmışdır. Belə ki, 2 halda
nadir monotop SE və ME-sının kombinasiyası, 1 xəstədə Hiss dəstəsinin sağ
ayaqcığının blokadasının nadir monotop SE ilə birlikdə rast gəlinməsi müşahidə
edilmişdir. Bu qrupda 2 (14,3%) xəstədə ritm pozğunluğu aşkar edilməmişdir.
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
113
Жядвял № 3.
KFS-dən asılı olaraq Xolter monitorlaşmasının nəticələrinə görə ürək ritminin və keçiriciliyinin
pozulmasının aşkarlanma tezliyi.
II KFS-ə aid olan xəstə-
lərdə yaranan ritm pozğunluq-
larının təhlili zamanı SE (52,7%)
ilə müqayisədə ME (22,2%) daha
az rast gəlinmişdir. Supravent-
rikulyar ritm pozğunluqlarından
6 xəstədə nadir monotop SE, 3
xəstədə alloritmiya epizodları ilə
müşayiət
olunan
bi-
və
trigeminiya tipli sıx monotop SE
rast
gəlinmişdir.
Müayinə
olunanların 2 nəfərində sıx
politop SE qeydə alınmışdır. 1
xəstədə qrupşəkilli və cüt SE
müşahidə olunmuşdur. 3 xəstədə
monofokuslu supraventrikulyar
qaçış olmuş, lakin davamlı
xarakter daşımamışdır.
itmin mədəcik pozğunluq-
larından 4 (3,3%) xəstədə I sinif
ME,
1
xəstədə
alloritmiya
epizodları ilə müşayiət olunan
tez-tez rast gəlinən monotop ME
qeydə alınmışdır. 2 xəstəyə
politop ME, 2 xəstəyə qrupşəkilli
və cüt ME diaqnozu qoyulub. 1
xəstədə səyrici aritmiyanın qısa
paroksizmi qeydə alınıb. Ürək
keçiriciliyinin pozğunluğu 4 (3,3%) xəstədə qeydə alınmışdır: 1 xəstədə I dərəcəli
keçici atriventrikulyar blokada, 3 xəstədə Hiss dəstəsinin sağ ayaqcığının
monofassikulyar mədəcikdaxili blokadası (HDSA). Birləşmiş ritm pozğunluğu
müayinə olunanların 11-də (36,6%) qeydə alınmışdır. Onalrdan 4 nəfərində nadir
monotop SE I dərəcəli ME ilə, 1 (5,3%) xəstədə nadir politop ME-sı nadir politop
SE ilə birlikdə rast gəlinmişdir. Bundan başqa digər kombinasiya variantları da
qeydə alınmışdır: nadir ME və nadir politop SE ilə; nadir politop ME ilə I sinif
monotop SE, nadir monotop SE və ME fonunda qeyri-müntəzəm suprentrikulyar
taxikardiya paroksizmləri: qrupşəkilli və politop SE cüt-cüt və qrupşəkilli ME ilə
birlikdə.
III KFS-ə aid olan bütün xəstələrdə müxtəlif ritm və keçiricilik pozğunluq-
ları qeydə alınmışdır. 19 xəstədə (52,7%) supraventrikulyar pozğunluqlar
müşahidə olunmuşdur. 8 xəstədə (22,2%) mədəcik tipli ritm pozğunluqları
müşahidə olunmuşdur. Nadir monotop SE 11,1%, alloritmiyta epizodları ilə sıx
rast gəlinən monotop SE 8,3% hallarda qeydə alınmışdır. II KFS-ə nisbətən 9
xəstədə politop və qrup şəkilli SE daha çox rast gəlinmişdir. Supraventrikulyar
paroksizmal taxikardiya epizodları 2 xəstədə (5,5%) aşkarlanmışdır. 1 xəstədə
daimi formalı qulaqcıq fibriliyasiyası (səyirici aritmiya) müşahidə olunmuşdur.
EKQ-dəki dəyişikliklər
I KFS
(n=14)
II KFS
(n=30)
III KFS
(n=36)
Supraventrikulyar
pozğunluqlar
8
15
19
Nadir monotop SE
8
6
4
Sıx monotop SE
-
3
3
Politop SE
-
2
5
Qrupşəkilli və cüt SE
-
1
4
Supraventrikulyar
taxikardiya
-
3
2
Qulaqcıqların səyirməsi
-
1
1
Mədəcik pozğunluqları
2
8
8
Nadir monotop ME
2
4
2
Sıx monotop ME
-
1
1
Politop ME
-
2
3
Qrupşəkilli və cüt ME
-
2
1
Mədəcik taxikardiyası
-
-
1
Keçiricilik pozğunluğu
1
4
-
AV blokadalar
-
1
-
Mədəcikdaxili blokada
1
3
9
Birləşmiş pozğunluqlar
3
11
19
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
114
Ritmin mədəcik pozğunluqları arasında yüksək dərəcəli ekstrasistoliyalar
üstünlük təşkil etmişdir: 3 xəstədə (8,3%) - politop ME. 1 xəstədə (2,7%)
maksimum 10 kompleksdən ibarət olan mədəcik taxikardiyasının qısa
paroksizmləri aşkarlanmışdır. 9 xəstədə (25%) əsasən, monofassikulyar
mədəcikdaxili blokadalar olmuşdur ki, Hiss dəstəsinin sağ ayaqcığının və Hiss
dəstəsinin sol ayaqcığının ön şaxəsinin blokadasına eyni nisbətdə rast gəlinmişdir.
2 xəstədə bifassikulyar mədəcikdaxili blokada aşkarlanmşdır. 19 xəstədə (83,3%)
aritmiya və blokadaların müxtəlif növlərinə birlikdə rast gəlinmişdir. Politop SE ilə
yüksək dərəcəli ME, qrupşəkilli SE ilə politop ME və mədəcikdaxili
monofassikulyar blokadalara daha çox rast gəlinmişdir.
Beləliklə, apardığımız tədqiqat belə nəticəyə gəlməyə imkan verdi ki, KFS-in
dərəcəsi artdıqca dizritmogenez də yüksəlir: I KFS-85,7%, II KFS-94,1%, III KFS-
100,0%. I KFS-də nadir monotop supraventrikulyar və mədəcik ekstarsistolalarına
rast gəlinmişdir ki, burada nadir monotop supraventrikulyar ekstrasistolalar
üstünlük təşkil etmişdir. II KFS-ə aid olan xəstələrdə SE sayı artmış, sıx rast
gəlinən yüksək dərəcəli ME üzə çıxmışdır, lakin proqnozu qənaətbəxş olan
aritmiyalar dominantlıq təşkil etmişdir. Tərəfimizdən III KFS-də SE və ME (52,7%
və 22,2%) demək olar ki, müxtəlif faiz nisbətində qeydə alınmışdır və rastgəlmə
tezliyinə görə eyni sayda yüksək və aşağı dərəcəli ME aşkarlanmışdır.
Supraventrikulyar taxikardiyanın rastgəlmə tezliyi artmışdır. Artan hipoksiya və
metabolik pozğunluqlarla bağlı olan mədəcikdaxili monofassikulyar blokadalar
qeydə alınmışdır. I KFS-dən III KFS-dək xəstələrdə müxtəlif aritmiya və
blokadaların birlikdə rastgəlmə tezliyi artmışdır.
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES:
1.Дитятков А.Е., Тихонов В.А., Радзевич А.Е., Григорьев Ю.Г. Хроническое легочное сердце в клинике туберкулеза.
//Медицина и жизнь. – 2001. – С.53.
2.Задионченко В.С., Гринева З.О. Нарушения ритма сердца у больных хроническими обструктивными болезнями легких.
//Пульмонология. – 2003. - № 2. – С. 88-92.
3.Зарубин Ф.Е. Вариабельность сердечного ритма: стандарты измерения, показатели, особенности метода. //Вестник
аритмологии. - № 10. – С. 25-29.
4.Матовский С.К., Перлей В.Е. Сократительная способность миокарда правого желудочка при декомпенсации ХЛС. // Сов.
медицина.- 1988.-№6.- С.6-8.
5.Bernardi L. Physical activity influence heart rate variability and very-low-frequency components in Holter electrocardiograms.
//Cardiovasc. Res. – 1996. – Vol. 32. - №2. – P. 234-237.
Р Е З Ю М Е
НАРУШЕНИЯ РИТМА И ПРОВОДИМОСТИ СЕРДЦА У БОЛЬНЫХ ХРОНИЧЕСКИМ
ДЕСТРУКТИВНЫМ ТУБЕРКУЛЕЗОМ ЛЕГКИХ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ КЛИНИКО-
ФУНКЦИОНАЛЬНОГО КЛАССА
Велиева Ш.М., Байрамов Р.И., Бахшалиев А.Б., Исмаилзаде Дж.М.
Азербайджанский Медицинский Университет
Кафедра Легочных Заболеваний
Были изучены результаты 24 часового холтеровского мониторинга ЭКГ
у 80 больных хроническим туберкулезом легких, находившихся на лечении в
ПТД №4. Эти больные были поделены на 3 клинико-функциональных класса
(КФК).
I КФК- входили 14 больных, имеющие респираторные нарушения без
функциональных изменений сердца.
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
115
II КФК- составили 30 больных с симптомами легочного туберкулеза с
быстропроходящими нарушениями сердечного ритма.
III КФК- вошли 30 больных, у которых отмечались функциональные
нарушения дыхания с выраженными нарушениями ритма и сердечной
проводимости, сопровождающиеся дилатацией и гипертрофией правого
желудочка сердца.
S U M M A R Y
RHYTHM DISORDERS and CARDIAC DYSFUNCTION in PATIENTS with
CHRONIC DESTRUCTIVE LUNG TUBERCULOSIS ACCORDING to CLINICAL
FUNCTIONAL CLASSIS.
Veliyeva Sh.M., Bayramov R.I., Baxshaliev A.B., Ismailzade C.M.
Thus, the results of our research have allowed come to the conclusion that
growth of CFC (clinical and functional class) increased the percentage of
dysrhythmogenesis: I CFC-85,7%, II CFC-94%, CFC-100%. In the I CFK only
rarely founded the monotop supraventricular and ventricular extrasystoles with a
predominance of the first.
In the patients with II CFC was increased the number of supraventricular
extrasystoles and frequrnt appearance high grade of monotop ventricular
extrasystoles (VE) but, dominated proqnostically the favorable arrhythmias.
In the III CFC revealed VE with the same frequency of high and low
grades.
Also increases the frequency of supraventricular tachycurdia. We often
registered intraventricular monofascular blockades that may have been
associated an increase the hypoxia and metabolic disorders.
From the I to the III CFK grew the number of patients with a combination
a variety of arrhythmias and blockades.
Дахил олуб: 26.05.2016.
KATAMENİAL EPİLEPSİYALI XƏSTƏLƏRDƏ REPRODUKTİV
SAĞLAMLIĞIN VƏZİYYƏTİ
Mahalov Ş.İ., Əliyev Z.M., Tağıyeva N.C., Mehdiyeva Ş.N.
Azərbaycan Tibb Universiteti. Nevrologiya və tibbi genetika
kafedrası. Bakı.
Açar sözlər: katamenial epilepsiya, reproduktiv status, menstrual pozğunluqlar
Epilepsiya nevroloji patologiyalar arasında aktual problemlərdən biri kimi
həmişə diqqət mərkəzindədir. Bu baxımdan epilepsiyalı qadınlarda reproduktiv
sağlamlığın zərər görməsi xüsusi qeyd edilməlidir. Belə ki, ümumi populyasiya ilə
müqayisədə epilepsiyalı qadınlarda menstrual pozulmalara (MP) daha çox rast
gəlinməsi müəyyən edilmişdir. Məlum olmuşdur ki, MP epilepsiyalı qadınların
33%-də aşkarlandığı halda, ümumi populyasiyada cəmi 12-14%-i əhatə edir [1].
Sonsuzluğun, miqrenin, emosional pozğunluqların və qadın cinsiyyət üzvlərinin
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
116
xərçənginin yaranmasında risk amili hesab olunan yüksək tezlikli epileptik
tutmalar və anovulyator sikllərlə müşaiyyət olunan MP klinik-nevroloji baxımdan
da diqqət mərkəzindədir [2]. Epilepsiyanın reproduktiv sağlamlığa və bununla da
dermoqrafik göstəricilərə təsir etməsi onun yalnız tibbi deyil, daha geniş - ictimai-
iqtisadi bir problem olması göstərir. Epilepsiya zamanı reproduktiv disfunksiyalar
xəstələrdə özünü daha çox MP-lar şəklində və 20% hallarda isə yumurtalıqların
polikistozu sindromunun klinik-biokimyəvi əlamətlərinin meydana çıxması ilə
biruzə verir [1,3,4]. Bütün bunlar qadınlarda epilepsiya, o cümlədən onun xüsusi
bir forması kimi baxılan katamenial epilepsiya (KE) zamanı reproduktiv
funksiyalarda baş verə biləcək mümkün dəyişikliklərin öyrənilməsinin mühüm
ə
həmiyyət daşıdığını göstərir.
Məlumdur ki, 10-14 yaş arası olan dövr qadınlarda epilepsiya üçün
proqnozu xoş olmayan - böhran dövr hesab olunur [5,6]. Aparılan tədqiqatlar
ə
saslı olaraq KE-nın menstrual siklin (MS) fazalarından asılı olaraq meydana
çıxmasını göstərmişdir. Bu zaman epileptik tutmaların debütu ilk menstruasiya
ilə üst-üstə düşə və ya mensturasiya fazalarının sabitləşməsindən dərhal sonra
baş verə bilər. Sonrakı tutmaların dа menstruasiya fazaları ilə müəyyən bağlılığı
müşahidə edilir [7,8,9,10]. Bəllidir ki, KE-nın başlanması adətən orqanizmin fəal
hormonal yenidən qurulması ilə əlaqədar olur. 65% hallarda menstruasiyanın
başlanmasındаn, 12,5% hallarda isə doğuş və abortdan sonra müşahidə edilir
[11]. Pubertatdan əvvəl ki, dövrlə müqayisədə pubertat dövründə yeniyetmə
qızlarda epileptik tutmaların əhəmiyyətli dərəcədə artması müşahidə edilir [12,13].
Qadınlarda reproduktiv endokrin pozulmaların (REP) səbəbi kimi limbik
strukturlara epileptik boşalmaların yayılması göstərilir ki, nəticədə qonadotropin-
rilizinq hormonun pulsativ sekresiyası dəyişir, bu da REP-a gətirib çıxarır. REP və
epilepsiyanın yaranmasının etioloji faktoru eyni ola bilər [14,15,16]. Onu da qeyd
etmək lazımdır ki, pubertat yaş dövründə hipotalamo-hipofizar-qonodal sistemdə
ardıcıl olaraq baş verən dəyişikliklər epilepsiyanın o cümlədən KE-nın
patogenezində müstəsna rol oynayır [17,18].
KE-nın rast gəlmə tezliyi çox geniş diapazonda dəyişir. Belə ki, ABŞ-da
epilepsiyalı 1,3 mil. qadından təxminən 400 mini fəal reproduktiv yaş dövründə
KE-dan əziyyət çəkir [12]. Ümumiyyətlə araşdırmalar hər 3 epilepsiyalı qadından
birinin KE-lı olduğunu göstərən və üstünlük təşkil edən bir fikiri dəstəkləyir [10].
Bütün bu qeyd edilənlər KE zamanı xəstələrdə reproduktiv sferada baş verən
dəyişikliklərin araşdırılmasının mühüm elmi-praktik əhəmiyyət daşıdığını göstərir.
Tədqiqatın
məqsədi.
Katamenial
epilepsiya
zamanı
qadınlarda
reproduktiv sağlamlığın öyrənilməsi
Material və metodlar. Müşahidələr 13-36 yaşlarında olan 40 katamenial
və 40 qeyri-katamenial olmaqla, 80 epilepsiyalı xəstə üzərində aparılmışdır.
Xəstələrin seçilməsində onlarda KE və qeyri-KE diaqnozunun təsdiq olunması əsas
götürülmüşdür.
Reproduktiv sistemin vəziyyəti MS-də pozulmaların olması ilə
qiymətləndirilmişdir. MS-də pozulmaların əlamətlərini aydınlaşdırmaq məqsədilə
hər tərəfli anamnestik məlumatlar toplanılmışdır: MS-in 21-35 gün çəkməsi,
aybaşı müddətinin 3-7 gün davam etməsi, bu zaman itirilən qanın həcmi 30-80
ml olması, xəstələrin ümumi vəziyyətin pozulmaması və müxtəlif xarakterli
ağrıların olmaması normal MS olaraq qəbul edilmişdir. Sikl arası müddətin 35
gündən çox olması - oliqomenoreya, 21 gündən az olması - polimenoreya,
menstruasiyanın ən azı 3 ay olmaması isə amenoreya kimi qəbul edilmişdir. Bəzən
sikllərin 21 gündən qısa, bəzən isə 35 gündən artıq olması irrequlyar - nizamsız
menstruasiya kimi qiymətləndirilmişdir. Menstrual ifrazatın çox olması -
hipermenoreya, az olması - hipomenoreya, aybaşı günlərinin sayının az olması -
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
117
opsomenoreya və aybaşının ağrılı olması - alqodismenoreya hesab edilmişdir.
Tədqiqata cəlb olunmuş xəstələr öz növbəsində menzisin debüt yaşına görə
hər bir qrup daxilində yarımqruplara ayrılmışlar: I yarımqrup - menzisin
başlanması 10-12 yaşda olanlar, II - menzisin başlanması 13-14 yaşda olanlar, III
- menzisin başlanması 15-16 yaşda olanlar
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının yaş dövrlərinin təsnifatına (1977) uyğun
olaraq epilepsiyanın debüt yaşına görə xəstələr 3 yarımqrupa bölünmüşdür: I -
debut yaşı 1-9 yaş - pubertata qədər ki, II- debüt yaşı 10-18 yaş - pubertat, III -
debüt yaşı 19 yaşdan yuxarı - pubertatdan sonrakı yaş dövrləri. Epileptik
tutmaların debütü KE zamanı 5-23, qeyri-KE-lı xəstələrdə isə 5-27 yaşlarda
müşahidə edilmişdir. KE-lı xəstələrin 5(12,5%)-i I yarımqrupun, - 27(67,5%)-i II-
nin, - 8(20%)-i III-nün payına düşmüşdur. Qeyri-KE-da isə müvafiq olaraq I-də -
9(22,5%)-ni, II-də - 18(45,0%)-ni, III-də - 13(32,5%)-ni əhatə etmişdir.
Xəstələr yaşa görə də yarımqruplara ayrılmışlar: I yarımqrup - 18 yaşadək
olan xəstələr, II - 19-29 yaş arasında olanlar, III - 30 yaş və daha yüksək olanlar.
KE-da I yarımqrupda - 8(20%), II-də - 22(55%), III-də - 10 (25,0%); qeyri-KE-da isə
müvafiq olaraq - 11(27,5%), - 20(50,0%), - 9(22,5%) xəstə olmuşdur.
Epileptik tutmaların tezliyi (TT) son 6 ay ərzində gündəlik müşahidələrə
ə
saslanaraq müəyyən edilmişdir və xəstələr hər qrupda 4 yarımqrupa bölünmüşlər:
TT1 - tutmaların olmaması, TT2 - tək-tək tutmalar - tutmaların ayda bir dəfədən
az, TT3 - tezləşmiş tutmalar - ayda 1-4 dəfəyədək, TT4 - çox tez-tez tutmalar -
ayda 5 və ya həftədə 1 dəfədən, gündə 1 və daha çox. Tutmaların tezliyinə görə
xəstələr aşağıdakı kimi paylanmışdır: KE-lı xəstələrdə - TT1 - 3 xəstə (7,5%), TT2 -
4 xəstə (10%), TT3 - 26 xəstə (65,0%), TT4 yarımqrupunda 7 xəstə (17,5%)
olmuşdur. Qeyri-KE zamanı bu göstəricilər müvafiq olaraq xəstələrin: TT1 -
6(15,0%), TT2 - 11 (27,5%), TT3 - 12(30,0%), TT4 - 11(27,5%)-ni əhatə etmişdir.
Xəstəliyin davam etmə müddətinə görə xəstələr 3 yarımqrupa bölünmüşlər:
I yarımqrup - davam etmə müddəti 1-4 il, II - davam etmə müddəti 5-9 il və III -
xəstəliyi 10 il və daha artıq davam edənlər. KE-lı xəstələrdə I yarımqrupda - 8
(20,0%) xəstə, II-də - 15 (37,5%), III-də - 17(42,5%) xəstə müəyyən edilmişdir.
Qeyri-KE-lı xəstələrdə isə: I-də - 10(25,0%), II-də - 16(40,0%), III-də - 14(35,0%)
olmuşdur. Görundüyü kimi hər iki qrupda xəstələrin əksəriyyətində - I qrupda
23(57,5%)-də, II qrupda 26(65,0%)-də xəstəliyin müddətinin 1-9 il olmaqla
dəyişməsi üstünlük təşkil etmişdir.
Katamenial və qeyri-KE-lı xəstələrdə yuxarıda göstərilən klinik-anamnestik
məlumatların ayrı-ayrı qruplar və yarımqruplar üzrə göstəriciləri müqayisə edilərək
araşdırılmışdır. Aparılan müşahidələr nəticəsində əldə edilən məlumatlar statistik
işlənərək Vilkokson-Mann-Uitnin U - meyarına görə dəyərləndirilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |