Mekdebe çenli çagalarda sözleýiş dilini ösdürmegiň usulyýeti

“ Böwenjigiň bagy “ 
“ Tanyş boluň, çagalar, bu meniň bagym “
 
Bagymda ösýär,
Arçadyr çynar, 
Ýaltanman seretseň, 
Saýaly bolar. 
Indi men ýalta däl, 
Zähmeti söýýän, 
Sizem şeýle boluň, 
Maslahat berýän. 
Bu slaýdlar esasynda çagalara dürli soraglary bermek, dersara 
baglanyşygy saklamak bolýar. Şeýle-de her bir sapak boýunça ulanmak 
nuimkinçiligi bar. Slaýdlaryň ertekilerimiz esasynda, durmuşy wakalar 
esasynda taýýarlanylmagy çagada gyzyklanma döredýär. 
 
Hasaplaň! 
Suratlar esasynda dürli görnüşde sorag-jogap alyşmak, 
deňeşdirmek, tapawutlandyrmak ýaly işler geçirmek bilen çaganyň 
sözlügini baýlaşmagyna ýardam edip bolýar. Görkezme esbaplar çaganyň 
pikirlenmesiniň ösmegine uly ýardam edýär. Esbabyň dili hem 
terbiýeçiniň üns merkezinde bolmakdyr. Onuň dili aýdyň, anyk, gysga 
emma, çaga üçin düşnükli we täsirli bolmalydyr. Çaganyň ýaşy näçe kiçi 
bolsa, suratyň ähmiýeti şonça-da uludyr, sebäbi olar entek umumy 
pikirlenmegi, göz öňüne getirmegi başarmaýarlar. 
Bulardan başga-da, labyzly okaýyşlary, çeper okaýyşlary guramak 

---

MEKDEBE ÇENLI ÇAGALARDA SÖZLEÝIŞ DILINI ÖSDÜRMEGIŇ USULYÝETI 
76 
bolýar. 
Öwredilýän zada has dogry düşünmekleri üçin kitaplardaky 
suratlara syn etmek hem belli bir derejede ähmiýetlidir. Bu teksti 
diňlemek arkaly kabul etmek bilen suratlaryň arasyndaky baglanyşygy 
amala aşyrýar. Görüş we eşidiş ýady güýje girýär. Şu ýerde terbiýeçiniň 
bu işi talabalaýyk ýola goýmagy zerur. Çaganyň owadan suratlara üns 
berip, sözüň çeperligine üns bermezligi mümkin. Bu ýolberilmesiz 
ýagdaýdyr. Çaganyň diliň çeperçilik serişdeleri arkaly sözüň täsirini 
kabul edip bilmegini gazanmaly. 
Mekdebe çenli çagalar deň-duşlar we ulular bilen aragatnaşyk 
saklar ýaly, sözlük gory bolmalydyr, şonuň üçin pedagogika çagalaryň 
sözlük goruny baýlaşdyrmaga wajyp serişde hökmünde seredýär. 
Sözleýiş gory diýip,
 
halkyň öz tarapyndan uzak wagtyň içinde 
sözleýiş gory bilen baýlaşdyrmagyna aýdylýar. Bu prosesiň mukdar we 
hil tarapy bardyr. Çagalaryň sözleýiş mukdary we hil tarapy bardyr. 
Çagalaryň sözleýiş mukdar tarapy has hem göze görünýär. 1 ýaşly 
çagalaryň işjeň sözleýişde 10-12 söz bolsa 6 ýaşynda 3-3,5 çenli artýar. 
Sözleýişiň hil tarapy diýip