Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ «AZƏrbaycan hava yollari» qsc mġLLĠ avġASĠya akademġyasi

Radiometrin iĢ prinsipi 
 

---

82 
Dörd Heyger-Müller sayğaclarından ibarət olan 

və 

-
şüalanma detektoru qəbul etdiyi şüaları ardıcıl gərginlik 
impulslarına çevirir. İmpulsların sayı vahid zamanda qeyd 
olunan şüaların intensivliyi ilə mütənasibdir. 
Maye kristal indikatorda aşağıdakı məlumat əks olunur 
(şək.3.19): 
Şək. 3. 19. Radiometrin maye kristal indikatoru 
Ölçmənin statistik xətası (1) 

-şüalanma simvolu –ölçülən şüalanmanın əlaməti (2)
Şüalanma intensivliyinin ani qiyməti indikatoru (3)
Səs simvolu (4) 
Zəngli saat simvolu (konkret vaxtda ölçməyə başlamaq 
rejimi) (5) 
Qida mənbəyi elementləri simvolu (6) 
Ölçmələrin nəticələri (7) 
Ölçü vahidi (8) 
Vaxt simvolu (9) 
Siqnalizasiya həddi (10) 

---

83 
Həyəcan simvolu (11) 
Cihazın istismar şəraiti 
Ġstismar Ģərtləri: 
Ətraf mühitin temperaturu, 

C................................-
20

+50 
Nisbi 
rütubət 
(T=35

C), 
%...........................................95

3 
Atmosfer təzyiqi, kPa.............................................84-
106,7 
 
3.7. ġüalanma dozasının gücünün ölçü cihazı 
(rentgenmetr) ДП-5В 
 
 
a) 
 

---

84 
 
 
b) 
Şək. 3.19. Rentgenmetr ДП-5В 
Qamma 
radiasiyanın 
səviyyəsini 
və 
müxtəlif 
predmetlərin qamma şüalanmadan zəhərlənmə dərəcəsini 
aşkar edilir. Qamma şüalanmanın ekspozisiya dozasının gücü
mR/saat və ya R/saat-la ölçülür. Cihaz vasitəsilə beta 
şüalanmanı da aşkar etmək mümkündür. 
ДП-5 qamma şüalanma dozasının gücünün təyin 
edilməsində əsas dozimetrik cihazlardan biridir. Cihazın əsas 
hissələri aşağıdakılardır:
ölçü pultu; 
detektor bloku-zond; 
telefon; 
radioaktiv mənbəli nəzarət preparatı. 

---

85 
Şək. 3.20. Rentgenmetrin üst paneli
Şək. 3.20-də üst panel üzərində olan düymə və 
şkalaların funksiyaları verilmişdir. 1-korpus; 2-panel; 3-
mikroampermetrin göstərişini sıfırlaşdıran düymə; 4-telefonu 
qoşmaq üçün yuva; 5-iş rejimini tənzimlənmək üçün 
potensiometrin dəstəyi; 6-mikroampermetr; 7-
şkalanı işıqlandırmaq üçün tumbler; 8-yarımdiapazonlar 
çeviricisi; 9-zondu qoşmaq üçün birləşdirici razyom; 10 - 
mexaniki üsulla“0”-ın fiksə edilməsi üçün düymə. 
Rentgenmetrin ölçmə diapazonu 6 yarımdiapazona 
bölünür: 
Zond hermetikdir və iki qazboşalma sayğacından, beta 
şüalanmasını əks etdirən indikasiya yuvasından və elektrik 
sxeminin digər elementlərindən ibarətdir. 
Cihaz 40 saatlıq fasiləsiz iş rejimini təmin edən üç 
elementdən qidalanır, çəkisi 2,1 kq-dır.