O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot universitеti
Investitsiyalarning ichki iqtisodiy harakati
Yüklə 2,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.2. Investitsiyalarning ichki iqtisodiy harakati Bozor munosabatlari sharoitida investitsiyalar bozori, ssuda kapitallar bozori va qimmatli qog‗ozlar bozori bilan birgalikda yagona moliya bozorini ham tashkil etadi. Investitsiya bozori faoliyatiga uzoq muddatli hamda qisqa muddatli omillar o‗z ta‘sirini ko‗rsatadi. Investitsiya bozori rivojlanishidagi asosiy omillar: ishlab chiqarish ko‗lami, uning davriy tebranishlari, mamlakat iqtisodiyotining rivojlanish darajasi va integratsiya jarayonlarining chuqurlashishi bilan bog‗liq. Investitsiya bozori bu - mablag‗lar aylanishini tashkil etishning o‗ziga xos shakli bo‗lib, u qimmatli qog‗ozlar, pul va investitsiya ko‗yish kabi ko‗rinishlarda amaliyotda qo‗llaniladi. Investitsiya bozori milliy iqtisodiyotining muhim tarkibiiy qismi bo‗lib, u kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayoni va jamiyat a‘zolarining iste‘mol 65 talablarini ta‘minlaydi. Uning vazifasi bir joyga jamlanadigan va qayta taqsimlanadigan moliyaviy-iqtisodiy resurslar hajmi, ular tushumining barqarorligi, rivojlangan institutsional tuzilmaning mavjudligi hamda mamlakat iqtisodiy ahvolining barqarorligiga bog‗liq bo‗ladi. Rivojlangan bozor xo‗jaligining investitsiya bozorida bank muassasalari bilan bir qatorda moliyaviy mahsulotlar bilan ta‘minlovchi boshqa moliya muassasalari ham mavjud bo‗lishi lozim. Rivojlanayotgan moliya tizimida qimmatli qog‗ozlar bozori muhim rol o‗ynaydi. Hissadorlik mulkini xususiylashtirishga, davlat byudjetini pul massasini oshirmasdan to‗ldirishni ta‘minlashga bo‗lgan intilishlar, uning ahamiyatini yanada oshiradi. Investitsiya bozorining rivojlanishi ixtiyoriy turdagi jamg‗armalar, xususan, kishilar hayoti va mulkni sug‗urta qilish bilan shug‗ullanuvchi muassasalarning ko‗plab tuzilishiga zarur shart-sharoitlarni yaratib beradi. Moliya muassasalari iqtisodiy bitimlarga doir to‗lov usullarini yaratdi, moliyaviy vositalar esa likvidlik va jamg‗arish imkoniyatlarini yaratib beradi. Investitsiya bozorining rivojlanishi omonatchilar mablag‗larining sarmoyadorlarga erkin tarzda oqib kelishi uchun zarur shart-sharoitlarni ta‘minlaydi. Moliya tizimini isloh qilish ko‗p jihatdan mamlakatning iqtisodiy taraqqiyotiga ta‘sir etuvchi foiz stavkalari miqdoriga ham bog‗liq. Foiz stavkalari o‗z navbatida moliya bozorining rivojlanishiga bog‗liq. Investitsiya bozoridagi raqobat bozorning muhim tarkibiy qismlari hisoblangan moliyaviy resurslarga bo‗lgan talab va taklifning o‗zgarishiga munosabat bildirishga majburlovchi mexanizm yoki vosita hisoblanadi. Foiz stavkasi darajasi va tarkibi moliya sohasining rivojlanishiga va moliya resurslarining joylashuviga hal qiluvchi ta‘sir ko‗rsatadi. Agar foiz stavkalari bozornikidan past bo‗lsa, bu milliy valyutadagi jamg‗armaga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. Natijada u talablar majmuini boshqarib turishga ham ta‘sir etib, moliyaviy vositachilik samaradorligiga salbiy ta‘sir etadi. Aksincha, agar foiz stavkalari bozordagidan yuqori bo‗lsa, u holda ular makroiqtisodiy beqarorlik darajasining yuqoriligini aks ettiradi yoki moliyaviy tartibsizlikka olib keladi. Shunday qilib, foiz stavkalari tahlili, shuningdek, shakllanayotgan investitsiya 66 bozorining real shart-sharoitlarini hisobga olgan holda ularni o‗zgartirish dasturi investitsiya bozorining asosiy tarkibiy qismidir. Iqtisodiyot bilan bog‗liq holda bank faoliyatini takomillashtirib borish uchun marketing tadqiqotlarini muntazam ravishda olib borish maqsadga muvofiq. Faqat shunday usul bilan investitsiya bozorida samaradorlikni oshirish va barqarorlikka erishish mumkin. Investitsiya bozori rivojlanishining asoslaridan biri bo‗lgan marketing dasturi va uning asosiy yo‗nalishlari rejalarini ishlab chiqish va unga rioya qilish zarur. Marketing tadbirlarini ishlab chiqishning dastlabki bosqichida bankning oldida turgan vazifalar aniqlanishi va ularning to‗g‗ri ifodalanishi asosiy yo‗nalishlarga doir harakat rejasini ishlab chiqishning asosini tashkil qilishi kerak. Vazifa faoliyat yo‗nalishini belgilaydi va shundan kelib chiqib, bank muassasasining tashkiliy tarkibi aniqlanadi. Bu rejalar quyidagilardan iborat bulishi kerak. - investitsiya bozorining asosiy yo‗nalishini belgilovchi omillarni aniqlash. Ushbu tarkibiy qism juda muhim bo‗lib, rejani ishlab chiqish uchun asos bo‗lib xizmat qiladi. Shuningdek, ular yordamida bank xizmatining raqobatbardoshligi baholanadi. Bu baho bank xizmatlari bozori imkoniyatlarini tahlil qilishga xizmat qiladi. Rejada moliya bozori, shuningdek, bankni ko‗rsatayotgan xizmatining darajasi nuqtai-nazaridan turib, uning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash mumkin; - investitsiya bozorida shart-sharoitlarning o‗zgarishini aniqlash. Investitsiya bozorida shart-sharoitlarning tez-tez o‗zgarib turishi tufayli asosiy yo‗nalishlarga doir harakatlar rejasida barcha narsalarni oldindan aniqlashning imkoni yo‗q. Shuning uchun rejani ijro etish jarayonida vaziyatga qarab tuzatishlar kiritib borish mumkin bo‗lgan o‗zgaruvchan omillar to‗plamini ko‗zda tutish kerak. Shunday qilib, investitsiya bozorini o‗rganish va tahlil qilish natijasida shunday fikrga keldikki, demak u bir qator iqtisodiy vazifalarni amalga oshirish natijasida yuzaga kelar ekan. Yüklə 2,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|