S. X. Babadjanova, X. M. Bobojonova Dorivor o‘simliklar florasi va sistematikasi

Begger na’matagi- 
Rosa beggeriana schrenk.
 
Shoxlari ko‘kimtir rangli, 
tikanlari yi-rik, o‘roqsimon egilgan, asos qismi keng, sarg‘ish rangli bo‘-lib, barg 
asosida juft-juft bo‘lib joylashgan. To‘pguli — ko‘pgulli, qalqon yoki ro‘vak. 
Kosachabargi butun, o‘tkir uchli, gullagan-dan so‘ng yuqoriga qarab yo‘nalgan. 
Mevasi mayda, sharsimon, uzunligi 0,5—1,4 mm, qizil rangli, pishgandan so‘ng 
gulko-sachasi to‘kiladi. Natijada meva yuqori qismida hosil bo‘lgan teshikdan 
ichidagi yong‘oqchalari va tuklari ko‘rinib turadi. Bu na’matak, asosan, O‘rta 
Osiyo tog‘larining yonbag‘irlarida, tog‘li tumanlarda, ariq va daryo qirg‘oqlarida 
va yo‘l yoqalarida o‘sadi. Manzarali buta sifatida o‘stiriladi.
22
Dorivorlik xususiyati:
Na’matak o‘simligining mevasi tarkibida bir
 
necha xil 
vitaminlar aralashmasi bor, shu sababli preparatlari avitaminoz kasalliklarini 
davolashda va oldini olishda ishla-tiladi. Bundan tashqari, na’matak mevasi 
konditer sanoati mahsulotlarini vitaminlashtirish uchun qo‘llaniladi. 
Na’matak turlarining mevasidan karotolin preparati va na’matak moyi 
tayyorlanadi. Karotolin mevaning yumshoq – etli qismini moyli ekstrakti (tarkibida 
asosan karotinoidlar hamda tokoferollar, to‘yinmagan yog‘ kislotalar va boshqa 
moddalar saqlanadi) bo‘lib, tropik yaralar, ekzema, eritrodermitning ba’-zi turlari 
va yaralangan shilliq pardalarni davolash uchun surtiladi yoki dokaga shimdirilib, 
shikastlangan joyga qo‘yiladi
 
22
H. X. Xolmatov, O‘. A. Ahmedov, N. A. Musayeva 
“Farmakognoziya va botanika asoslari “
 
tibbiyot 
kollejlari uchun darslik. 
3- nashri “O‘qituvchi“ nashriyot-matbaa ijodiy uyi, TOSHKENT — 2017.

---

96 
Na’matak — foyda va zararlari, qo‘llash usullari, qarshi ko‘rsatmalar 
Na’matakning foydali ekanligi shubhasiz ko‘rinsada, u har qanday dorivor o‘simlik 
kabi, me’yorga amal qilinmasa organizmga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 
Shuning uchun, uning damlamasi bilan vitaminlanishdan oldin, insonga 
ko‘rsatadigan ijobiy va salbiy ta’siri haqida bilib olish kerak.